به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، در جلسه اول شهریورماه جاری هیات وزیران، پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر تعیین تکلیف طرح‌های مشمول ارزیابی اثرات محیط زیستی مورد بررسی قرار گرفت و به تصویب رسید.
در این مصوبه وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت، وزارت کشور، سازمان‌های حفاظت محیط زیست و برنامه و بودجه و همچنین معاونت‌های اجرایی و حقوقی رییس جمهور مکلف شدند تا به منظور تعیین تکلیف طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و طرح‌های صنعت نفت که مشمول ارزیابی اثرات محیط زیستی هستند و فاقد مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست و دارای پیشرفت فیزیکی منتهی به سال ۱۴۰۱ بوده‌اند با ایجاد کارگروهی با مسوولیت سازمان حفاظت محیط زیست و وزارتخانه‌ها و سازمان‌های قید شده و دستگاه مجری تصمیم‌گیری شود.
در جلسه هیات وزیران به پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست همچنین اجرای طرح‌های مشمول ارزیابی اثرات محیط زیستی، بدون دریافت مجوز محیط زیست ممنوع و تعیین تکلیف طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و طرح‌های صنعت نفت که مشمول ارزیابی اثرات محیط زیستی هستند به کارگروهی با مسوولیت سازمان حفاظت محیط زیست سپرده شد.
دی ماه گذشته بود که علی سلاجقه معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست در نامه‌ای به رییس جمهور پیشنهاد و درخواست کرده بود تا از فعالیت طرح‌ها و پروژه‌های بدون مجوز ارزیابی محیط زیست جلوگیری شود.
مصوبه ای که دکتر قاسم عزیزی اقلیم شناس و استاد تمام و معاون پژوهشی و فناوری دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران آن را گامی بسیار مثبت و قابل تقدیر از سوی دولت سیزدهم برای ساماندهی به وضعیت فعلی محیط زیست کشور می داند.
همه سازمان‌ها در کشور باید پای کار باشند
استاد دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران با بیان اینکه محیط زیست کشور درحال حاضر از اوضاع مناسبی برخوردار نیست، اظهار داشت: تصور می کنم وضعیت دیگر از بحران و این مسایل گذشته است. البته با تصویب چنین مصوبه ای از سوی دولت، همه وزارتخانه ها و سازمان ها باید برای بهبود هرچه مناسب تر وضعیت محیط زیست کشور پای کار باشند و این اقدام بسیار موثر است.
عزیزی به مسوولیت واگذارشده به سازمان حفاظت محیط زیست در مصوبه زیست محیطی اخیر دولت اشاره کرد و یادآور شد: حداقل چندین دهه است که سازمان حفاظت محیط زیست مسوولیت حفاظت از محیط زیست را برعهده دارد اما نوع نگاهی که در کشور به مسایل زیست محیطی وجود دارد، نگاه چندان صحیحی نبوده است.
بحران آب، پاشنه آشیل همه معضلات زیست محیطی کشور
این اقلیم شناس در پاسخ به این سوال که چرا نگاه مناسبی به مسایل زیست محیطی در کشور حاکم نبوده و آیا این یک مشکل فرهنگی است، گفت: فرهنگ بخشی از مساله است و مساله دیگر آن است که ما در منطقه ای ویژه از کره زمین زندگی می کنیم و مسایل محیطی ایران بسیار خاص محسوب می شود.
عزیزی افزود: درواقع ایران به لحاظ جغرافیایی در یک منطقه نیمه خشک و کم آب واقع شده است و این کم آبی پاشنه آشیل همه مسایل زیست محیطی در کشور محسوب می شود.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم بر هر مساله ای تمرکز کنیم از زراعت، جنگل ها، مراتع و خاک تا سکونت گاه ها، همه به آب وابسته هستند.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه توجه صحیح و نگرانی دولت سیزدهم به حوزه محیط زیست ناشی از بحران آب در کشور است، افزود: در طول دهه های گذشته تاکنون به هشدارهای متخصصان و صاحبنظران برای مصرف بهینه و با برنامه آب توجه جدی نشده است، در حال حاضر هم هر چند خیلی دیر است اما این مصوبه دولت مبنی بر ممنوعیت اجرای طرح‌های مشمول ارزیابی اثرات محیط زیستی، بدون دریافت مجوز محیط زیست بسیار اثربخش خواهد بود.
مسوولان کشور باید از دانش محیطی برخوردار باشند
عزیزی در ادامه با بیان اینکه برخی از مسوولان کشور به دانش و سامانه های محیطی و سازوکارهای مربوط به آن یا آشنایی ندارند یا باور ندارند، خاطرنشان کرد: آنها در دستکاری محیط زیست کشور همچون سدسازی به مسایلی همچون حق آبه و تالاب های پایین دست بی توجهی کردند، بر همین اساس نیز بسیاری از تالاب ها و حتی رودخانه ها در طول سال های گذشته در کشور خشک شدند.
وی همچنین گفت: بنده در بسیاری از مصاحبه ها، سخنرانی ها و حتی کلاس های درس به دانشجویان تاکید کرده ام که مسوولان کشور در درجه اول باید از دانش محیطی برخوردار باشند، به طوری که همه وزیران، مدیران و روسای سازمان ها همچون وزیر صنعت، اقتصاد، بهداشت، کشور و شهرداران برای مدیریت بهینه تر و جلوگیری از وارد شدن هر آسیبی باید محیط زیست را به خوبی بشناسند.
تشکیلات سازمانی سازمان حفاظت محیط زیست باید با محیط طبیعی منطبق باشد
معاون پژوهشی و فناوری دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران در ادامه با تاکید بر اینکه باید مسوولیت های زیست محیطی در حوزه های مختلف به متخصصان این حوزه سپرده شود، یادآور شد: باید با نگاهی به کادر و تشکیلات سازمانی سازمان حفاظت محیط زیست ببینیم واقعا چقدر این چینش با محیط طبیعی منطبق است.
عزیزی با یادآوری اینکه سازمان حفاظت محیط زیست در حال حاضر متولی حوزه تغییر اقلیم در کشور هم هست، افزود: حال ببینید چند متخصص حوزه های مختلف زیست محیطی از جمله آب، پوشش گیاهی و اقلیم بدین منظور و برای تصمیم سازی تخصصی در این سازمان مسوولیت دارند.
وی ادامه داد: با وجود بسیاری از مناطق قرق شده و حفاظت شده چند متخصص حیات وحش در این سازمان مشغول به خدمت هستند، لذا دانش محیطی اگر در حد مختصر هم در مسوولان مربوطه وجود داشته باشد، چینش مدیران و کادرها نیز بر اساس تخصص های واقعی خواهد بود.
ای کاش نیم نگاهی هم به متخصصان دانشگاهی شود
استاد دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران در ادامه با بیان اینکه متاسفانه در کشور طبق عادت بیشتر رغبت داریم با افرادی کار کنیم که پیشوند مهندس داشته باشند، افزود: در صورتی که ضمن احترامی که برای همه مهندسان کشور و زحمات فراوان آنها قائل هستم اما در کارهای مهندسی جای متخصصان علوم محیطی به جد خالی بوده است.
عزیزی ادامه داد: به عنوان مثال بررسی کنید که از صدها سدی که در کشور احداث شده، ساخت چند سد همراه با مطالعات اقلیمی بوده است. بنده خود شاهد بودم که مثلا در یکی از این سازمان ها مطالعات مربوطه از جمله مطالعات زمین شناسی و اقلیم شناسی را یک نفر معمار انجام می داد و این قضایا در سال های قبل اتفاق افتاده است و نتیجه آن شده که در حال حاضر شاهد آن هستیم و به انواع و اقسام مشکلات زیست محیطی گرفتار شده ایم.
وی گفت: ای کاش مسوولان نگاهی به تخصص های موجود در دانشگاه ها هم می کردند و بدانند که اصولا در دانشگاه های کشور اساتید و متخصصان حوزه های مختلف محیط زیست از جمله مهندسی آب، خاک، منابع طبیعی و اقلیم هم وجود دارند و متوجه شوند این تخصص ها هر کدام به چه کاری می آید.
مصوبه اخیر دولت برای توجه جدی‌تر به محیط زیست امیدبخش است
این استاد دانشگاه در ادامه با بیان اینکه تمامی ۶ برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی را مطالعه کرده ام، افزود: خیلی جالب بود که از برنامه اول تا برنامه ششم توسعه به مرور توصیه ها، قوانین، الزامات و تکالیف محیط زیستی بیشتر شده است، یعنی در برنامه اول این موضوع بسیار مختصر و در برنامه ششم بسیار مفصل است.
عزیزی همچنین اظهار داشت: این در حالی است که با گذشت حدود ۳۰ سال از برنامه اول توسعه تاکنون موارد زیادی از تخریب محیط زیست را شاهد بودیم، در صورتی که این برنامه های پنج ساله که تکالیف همه دستگاه ها و اقدامات آنها را مشخص کرده، در حکم قانون بوده است.
وی تصریح کرد: ما کمبود قانون نداریم و تصویب مصوبه جدید دولت امیدی را ایجاد کرده است که مقداری جدی تر به محیط زیست توجه شود. به هر حال دولت مسوولیت دارد و قطعا نسبت به اجرای این مصوبه تعصب بیشتری خواهد داشت ضمن اینکه از جهت شرایط و زمانی هم در وضعیتی نیستیم که بار دیگر از مسایل زیست محیطی غفلت کنیم. لذا ابلاغ این مصوبه خبر بسیار خوبی بود.
عزیزی ابراز امیدواری کرد که مجلس شورای اسلامی نیز در بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه از تجربیات برنامه های گذشته استفاده کند و با توجه به شرایط محیط زیستی کشور آن را بررسی کنند و به آن معتقد باشند. چراکه گاهی با مشاهده وضعیت محیط زیست ایران این ذهنیت به وجود می آید که طرح مسایل محیط زیستی بیشتر جنبه شعار داشته و این یعنی در عمل بسیار ضعیف بوده ایم.
وی با بیان اینکه تقریبا ۵۰ میلیارد مکعب آب باید به سفره های زیرزمینی تزریق شود، ادامه داد: هر چند در طول سال های گذشته یکسری اقدامات برای افزایش بهره وری آب در حوزه کشاورزی داشته ایم، مثل آبیاری تحت فشار و قطره ای، منتهی مصرف آب در حوزه کشاورزی کشور همچنان بی رویه بوده است.
این اقلیم شناس کشور ادامه داد: عملکرد بسیاری از دستگاه ها، وزارتخانه ها و سازمان ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم با محیط زیست کشور در ارتباط است، به طور مثال فرض کنید این سازمان ها به خصوص وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، وزارت راه و شهرسازی و شهرداری ها در زمینه بهبود شرایط زیست محیطی چه اقداماتی تاکنون داشته اند؟
عزیزی افزود: این مسایل بسیار مهم است، بنابراین تاکید می کنم که تنها با حراست سازمان حفاظت محیط زیست کار به شکل صحیح پیش نمی رود، در حال حاضر این سازمان مراقبت می کند که کسی خلافی نکند و قوانین محیطی مثل آب و هوای پاک را زیر پا نگذارد، اما ما چند تا وزارتخانه داریم که ماهیت اصلی کار آنها با شاخه های مختلف محیط زیست همچون حوزه آب، جنگل ها، مراتع و منابع طبیعی در ارتباط است.
بهبود محیط زیست کشور نیازمند یک برنامه عملیاتی حداکثر ۱۰ ساله است
وی در ادامه با بیان اینکه معتقدم دولت های گذشته به معنای کلان با محیط زیست خوب رفتار نکردند و به این حوزه بدهکار هستند، افزود: حال فرض کنید این بدهی ۱۰ واحد است و اجراها و قوانین ممکن است یک واحد مساله را جبران کند و ۹ واحد باقی می ماند.
استاد دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران تاکید کرد: ما باید به شکل واقعی و به صورت جدی با یک بسیج عمومی در سطح کشور در یک برنامه عملیاتی مثلا حداکثر ۱۰ ساله به سمتی حرکت کنیم که بدهی خود را به حوزه محیط زیست از جمله بدهی به سفره های آب زیرزمینی که خشک شده اند، پوشش گیاهی و مراتعی که تخریب کردیم و جنگل هایی را که نابود کردیم، بدهیم و در غیر این صورت با عواقب وحشتناک زیست محیطی مواجه می شویم.
عزیزی همچنین گفت: هنگامی که شما به کارکرد سازمان حفاظت محیط زیست نگاه می کنید، می بینید که در نهایت وقتی یک کارخانه ای می خواهد تاسیس شود برای صدور مجوز ارزیابی می کنند که آیا این واحد صنعتی از آلایندگی برخوردار است یا خیر. این در صورتی است که سازمان حفاظت محیط زیست برای کشوری که همه شرایط آن مناسب است، خوب است، اما سازمان محیط زیست ما باید بسیار قدرتمندتر از شرایط فعلی باشد.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: از نظر من سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان مظلومی است و حداقل برای یک دوره ۱۰ ساله این سازمان باید مقتدرترین سازمان کشور باشد، چراکه در شرایط فعلی واقعا نیازمند اقتدار این سازمان برای بهبود وضعیت محیط زیست کشور هستیم.