گروه جامعه ایرنا - حتما در مسیرهای طولانی در جاده های بیرون شهرها، تابلوهایی را دیده اید که منطقه حفاظت شده را نشان می دهند، شاید عده ای تعریف آنرا بدانند و عده ای هم که البته قطعا این روزها بسیار کم هستند؛ از معنای این تابلوها سر در نیاورند، با نگاهی به تاریخچه مناطق حفاظت شده می توان به معنا و علت به وجود آمدنشان پی برد، در واقع اولین گام های ایجاد مناطق حفاظت شده در سال ۱۳۳۶ با تشکیل کانون شکار ایران نهاده شد، به این ترتیب اولین منطقه حفاظت شده در ایران در سال ۱۳۴۶ احداث شد که امروز به عنوان پارک ملی گلستان معروف است، همچنین در این سال پیشنهاد تاسیس دو پارک ملی و ۱۵ منطقه حفاظت شده به عنوان نخستین گروه از مناطق حفاظت شده ایران به تصویب شورای‌عالی شکاربانی و نظارت بر صید وقت رسید که با گذشت زمان امروز تعداد این مناطق در کشور به بیش از ۳۰۰ منطقه رسیده است.
ایجاد مناطق حفاظت شده همانطور که برای حیات وحش و طبیعت مزیت هایی دارد و ضامن بقای تنوع زیستی در این دنیای وانفسا است؛ اما مشکلاتی را هم برای روستانشینانی ایجاد کرده که روستایشان داخل این مناطق واقع شدند، زمانی که قانون مناطق حفاظت شده نوشته شد جمعیت کشور به سختی به ۳۰ میلیون نفر می رسید، تعداد روستاها و روستانشینان محدود بود بنابراین تعداد زیادی روستا در این بافت قرار گرفت که باید تابع قوانین این مناطق می بودند.
به مرور با افزایش جمعیت و نیاز افراد به زمین برای ساخت مسکن مشکلاتی را برای آنها ایجاد کرد، از طرف دیگر هم تصویب طرح هادی مزید بر علت شد، هر چند این طرح با هدف ساماندهی، نظم بخشیدن و اصلاح بافت روستا یا شهر در ۱۲ دی ماه سال ۱۳۷۸ توسط دولت تصویب شد تا میزان و مقدار گسترش اراضی موجود در منطقه برای کاربری های تجاری، مسکونی، صنعتی و زراعی مدیریت شود اما اجرای آن همراه با افزایش جمعیت روستاها ، دست و بالشان را برای تهیه مسکن بست.
امروزه حدود ۲ هزار و ۵۰۰ روستا در مناطق حفاظت شده قرار گرفته اند و این شرایط باعث شد که روستاییان داخل بافت این مناطق اشتیاق کمتری برای حفاظت از این مناطق نشان دهند و حتی بعضاً در صدد تخریب آن برآیند تا مشکلشان حل شود، بنابراین از این رو این شرایط در قانون پیش بینی شده که در صورت نیاز به زمین بیشتر البته آنهم در چارچوبی خاص، اهالی روستا درخواست خود را به سازمان حفاظت محیط زیست اعلام و بعد از بررسی در شورای عالی محیط زیست تصمیم گیری شود.
بر این اساس چندی پیش درخواست بیش از ۱۳۰ روستا به سازمان حفاظت محیط زیست ارسال شد مبنی بر اینکه بخشی از مناطق حفاظت شده به بافت روستا اضافه شود که بعد از بررسی، ۵۰ روستا واجد شرایط تشخیص داده شد و حالا باید تصمیم نهایی در جلسه آینده شورای عالی محیط زیست گرفته شود اما مساله این است که این واگذاری به غلط به عنوان واگذاری مناطق حفاظت شده به بنیاد مسکن برای ساخت مسکن منتشر شده است که معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: در مناطق حفاظت شده حدود دو هزار و ۵۰۰ روستا وجود دارد که گاهی در شرایط خاص باید نیاز مردم را تأمین کنیم و محدوده طرح هادی روستا به شکلی در شورای عالی محیط زیست تغییر کند تا بتواند نیاز روستا را برآورده کند.
حسن اکبری افزود: طبیعی است روستایی که در داخل منطقه حفاظت شده قرار دارد بعد از افزایش جمعیت و نیاز جوانان به مسکن به زمین بیشتری نیاز داشته باشد و دولت باید این زمین را در اختیار آنها قرار دهد تا مشکلشان برطرف شود، از این رو این درخواست را به سازمان محیط زیست ارسال می کنند اما زمانی که امکان تامین زمین مورد نیاز داخل بافت طرح هادی وجود داشته باشد به هیچ وجه موافقت نمی کنیم اما در شرایط خاص که امکان تامین زمین وجود نداشته باشد و هیچ گزینه دیگری هم نباشد با تایید شورای عالی محیط زیست آن محدوده به طرح هادی الحاق می شود.
مناطق حفاظت شده به هیچ عنوان قابل واگذاری نیستند و صرفاً تأمین زمین برای مسکن که اجتناب ناپذیر باشد مورد پیگیری در شورای عالی قرار می گیردوی تاکید کرد: البته میزان زمین الحاقی در این درخواست ها زیاد نیست و معمولا بین سه، هفت و یا حدود ۱۰ هکتار از مساحت مناطق حفاظت شده و یا طرح هادی است و همواره هم تمام مراحل طی و شرایط دیده می شود و همچنین باید حداقل افزایش مساحت لحاظ شود.
وی اظهار داشت: در این راستا، بیش از ۱۳۰ روستا درخواست خود را به سازمان حفاظت محیط زیست ارسال کردند که از میان آنها ۵۰ روستا واجد شرایط تشخیص داده شدند به طوری که تامین زمین برای مسکن این روستاها اجتناب ناپذیر بود، نکته مهم اینکه در صورت موافقت نهایی با این تعداد روستا در مجموع حدود ۲۶۰ هکتار از مناطق حفاظت شده اطراف روستاها که ارزش زیستگاهی اندکی هم دارند به طرح هادی الحاق شوند که نسبت به مساحت مناطق حفاظت شده، مساحت بسیار کمی است این درحالی است که همزمان بیش از ۱۰۰ هزار هکتار به عرصه های مناطق حفاظت شده افزوده خواهد شد. طبیعی است روستاهایی که داخل مناطق حفاظت شده قرار دارند باید نیازشان تامین شود تا آنها هم در حفاظت مشارکت کنند، قطعا طوری اقدام خواهیم کرد که نه تنها کاهش عرصه های حفاظت شده را نداشته باشیم بلکه همواره افزایش این مناطق را شاهد باشیم.
اضافه شدن ۱۰۰ هزار هکتار به مناطق حفاظت شده
اکبری با اشاره به اینکه قرار است به زودی بیش از ۱۰۰ هزار هکتار به سطح مناطق حفاظت شده اضافه شود، گفت: پیش بینی ما این است که جلسه شورای عالی محیط زیست به زودی برگزار شود که در آن جلسه علاوه بر اینکه درخواست این ۵۰ روستا تعیین تکلیف می شود برای افزایش ۱۰۰ هزار هکتاری به مناطق حفاظت شده هم تصمیم گیری خواهد شد.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: البته ما نزدیک به ۴۰ منطقه را شناسایی، طرح های توجیهی را آماده و استعلام ها را از دستگاه های مرتبط دریافت کردیم که در نهایت تاکنون با حدود ۱۰۰ هزار هکتار موافقت شده و آماده ارتقاء به منطقه حفاظت شده هستند.
وی اظهار داشت: برای اینکه مناطق حفاظت شده را افزایش دهیم یا یک منطقه جدید را حفاظت شده اعلام کنیم، علاوه شناسایی، تهیه طرح توجیهی و احراز شرایط فنی، باید دو وزارتخانه موافقت کتبی خود را به ما اعلام کنند، یکی وزارت صمت چون وقتی منطقه ای را که ارتقاء می دهیم دیگر از باب توسعه معدن محدود می شود و دیگری وزارت جهاد ( منابع طبیعی و آبخیزداری) که نماینده دولت در مالکیت عرصه های طبیعی است که اکنون موافقت بیش از ۱۰۰ هزار هکتار را از این دو دستگاه گرفتیم و با موافقت در شورای عالی محیط زیست ارتقاء خواهند یافت که غالبا در استان های خراسان رضوی و آذربایجان غربی واقع شده اند.
اکبری تاکید کرد: بنابراین مناطق حفاظت شده به هیچ عنوان قابل واگذاری نیستند و صرفاً تأمین زمین برای مسکن که اجتناب ناپذیر باشد مورد پیگیری در شورای عالی قرار می گیرد، البته بیشتر این روستاها هم در مناطق بیایانی و کویری هستند که زمین های آنها ارزشی از باب زمین خواری یا خوش نشینی ندارد و صرفا برای تامین نیاز واقعی مردم روستاها اتفاق می افتد که بیشتر در اصفهان، فارس و یا کرمان و سایر استان ها واقع شده اند، اما روستایی از استان های شمالی کشور در میان این ۵۰ روستا نیست.
۹۰۱۴