فعالیت ۹۱ مرکز تکثیر و پرورش حیات‌وحش/از رهاسازی در زیستگاه تا میزهای رستوران‌

گروه جامعه ایرنا - اجدادمان همواره برای زنده ماندن شکار می کردند، نقاشی ها و نشانه های بر جای مانده بر غارها گواه این است که پدرانمان از هر ابزاری برای از پا در آوردن حیوانات و خوردن آن استفاده می کردند، در واقع برای رفع نیاز و زنده ماندن دست به شکار می زدند، زندگی پیشرفت کرد، اجدادمان به مرور به کشاورزی روی آوردند و از غارها خارج شدند، با روی کار آمدن پادشاهی های مختلف شکار به مرور به تفریحی برای پادشاهان و بزرگان تبدیل شد، بر این اساس شکارگاه های سلطنتی زیادی شکل گرفت، البته برای آماده سازی سربازان هم از شکار استفاده می کردند تا با مفاهیم سحرخیزی، صبر و شکیبایی، رنج و سختی، فنون تیراندازی و رزم، آیین پهلوانی، اهمیت نظم و انضباط آشنا شوند.

از آنجا که انسان همواره در صدد پیشرفت و توسعه است، با ورود به دنیای صنعتی و توسعه کشاورزی، از شکار به عنوان منبعی برای ارتزاق فاصله گرفت و کم کم به تفریحی برای عده ای تبدیل شد، شاید اینکه انسان مدرن هم هیچگاه نتوانست کامل از شکار دست بکشد به همان خوی اجدادی مان بر می گردد اما به هر حال دیگر دنیای امروز جایی برای شکار نیست چون بشر به اندازه کافی طبیعت و گونه های حیات وحش موجود در آنها را با زیاده خواهی و آلوده کردن محیط به سمت نابودی سوق داده است، اما مساله این است که هستند هنوز عده ای که دست از شکار نمی کشند و حتی برخی هم علاقه زیادی به مصرف گوشت گونه های وحشی مختلفی مانند کل و بز و قوچ و میش و حتی آهو دارند.

در چند سال گذشته حتما اخبار زیادی مبنی بر سِرو گوشت آهو و یا کل و بز در برخی رستوران ها شنیده اید که در زمان خود سر و صدای زیادی هم به پا کرد در حالیکه گوشت مورد نیاز این رستوران ها از این مراکز تامین می شود و ربطی به طبیعت و شکار گونه ها ندارد. به هر حال شکار و یا گوشت این گونه ها نیازی است که در گوشه و کنار جامعه و میان برخی افراد دیده می شود، سوال این است که چه باید کرد تا عطش شکار و مصرف گوشت آنها بدون اینکه آسیبی به محیط زیست شکننده و زخم خورده کشور وارد شود، فروکش کند؟

یکی از این راه ها ایجاد مراکز تکثیر و پرورش گونه های جانوری است که اکنون در کشور ۹۱ مرکز تکثیر و پرورش خصوصی و دولتی فعال است که گونه هایی از جمله گوزن زرد ایرانی، آهو، جبیر، قوچ و میش با اهداف مختلف در آنها پرورش داده می شوند، البته اینکه فعالیت این مراکز تاثیری در کاهش شکار این گونه ها در طبیعت خواهد داشت، نیاز به بررسی بیشتر و دقیق تری دارد که به اعتقاد معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اگر این روند درست اجرا شود، می تواند تاثیرگذار باشد.

حسن اکبری درباره فعالیت مراکز تکثیر و پرورش گونه های حیات وحش به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: اکنون ۶۲ مرکز فعال تکثیر و پرورش حیات وحش در اسارت مربوط به بخش خصوصی و ۲۹ واحد هم دولتی و با نظارت سازمان حفاظت محیط زیست در کشور فعال است.

وی درباره نحوه دریافت مجوز و فعالیت این مراکز توضیح داد: افراد حقیقی یا حقوقی درخواست احداث مرکز تکثیر و پرورش گونه های حیات وحش را به سازمان حفاظت محیط زیست ارسال می کنند بعد از بررسی درخواست از سوی کارشناسان، موافقت اصولی و مجوز تامین مولد را سازمان محیط زیست صادر می کند، البته برای صدور مجوز از مراکز دیگری مانند منابع طبیعی هم استعلام می گیریم، مثلا زمینی که قرار است مرکز در آن ایجاد شود باید مسیرهای قانونی خودش یعنی از منابع طبیعی عبور کند و یا اینکه باید از سازمان دامپزشکی هم استعلام های لازم انجام شود و در نهایت مجوز اصلی و نهایی را سازمان حفاظت محیط زیست صادر می کند.

وی اظهار داشت: اکنون ۶۲ مرکزی که در بخش خصوصی فعال هستند مولدهای خود را یا از مراکز مجاز خریداری و یا از طبیعت زنده گیری کرده اند که البته مجوز زنده گیری را هم سازمان محیط زیست صادر می کند و این کار هم تحت نظارت سازمان انجام می شود، البته همزمان با این مراکز خصوصی ، ۲۹ واحد تکثیر و پرورش حیات وحش متعلق به سازمان حفاظت محیط زیست است که با این حساب در مجموع ۹۱ مرکز تکثیر در کشور فعال است که بیشتر گونه هایی از جمله گوزن زرد ایرانی، گورخر ایرانی، آهو، جبیر، قوچ و میش، کل و بز و حتی مرال نگهداری می شود، این مراکز تقریبا در بیشتر استان ها وجود دارد اما در استان های یزد، فارس و کرمان مراحل تکثیر در حال انجام است.

واگذاری زمین برای احداث مرکز تکثیر و پرورش در مناطق حفاظت شده امکان پذیر نیست.

اکبری ادامه داد: سازمان حفاظت محیط زیست امسال تعداد ۲۱ موافقت اصولی برای ایجاد مراکز جدید تکثیر و پرورش صادر کرده است اما بعضا همه آنها به هر دلیلی منجر به فعال شدن نمی شوند، مثلا همین ۲۱ مجوزی که صادر شد ممکن است تعدادی از آنها در آینده نزدیک به واحدهای فعال اضافه شوند.

اکنون ۹۱ مرکز تکثیر و پرورش گونه های حیات وحش خصوصی و دولتی در سراسر کشور وجود دارد که در استان های یزد، فارس و کرمان مراحل تکثیر در حال انجام استوی گفت: مراکز تکثیر و پرورش اهداف مختلفی دارند برخی ها ممکن است با هدف تکثیر و پرورش با ایجاد شکارگاه باشد یعنی یک محدوده محصوری را ایجاد می کنند و از گونه هایی که تکثیر می کنند داخل آن رهاسازی و محدوده شکار داده می شود، یعنی به جای اینکه حیوان را ذبح کنند پروانه شکار در آن شکارگاه خصوصی می دهند و بعضا به عنوان تولید پروتئین، گوشتشان مورد استفاده قرار می گیرد، گاهی هم برای فروش مولد به واحدهای دیگر مورد استفاده قرار می گیرند، در برخی موارد هم می توانند از پوست و شاخ برای تاکسیدرمی و به عنوان تروفه استفاده کنند، البته ممکن است استفاده های دیگری مانند گردشگری و تفریحی هم داشته باشند.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره نحوه واگذاری زمین به این مراکز اظهار داشت: زمین های درخواستی معمولا داخل مناطق حفاظت شده نیست اگر هم قرار باشد داخل مناطق باید داخل مستثنیات آن باشد که آنهم تابع یک سری ضوابط است بر این اساس ممکن است در این فرایند زمینی واگذار نشود که دراین صورت باید زمین دیگری مد نظر قرار گیرد، اما در هر حالت چون باید زمین واگذار شود از اراضی ملی منطقه حفاظت شده به هیچ وجه امکان پذیر نیست.

وی در پاسخ به اینکه آیا این مراکز تاثیری در کاهش شکار در طبیعت دارند گفت: اگر درست انجام شود مخصوصا اگر مراکز تکثیر و پرورش به همراه شکارگاه توسعه پیدا کند می تواند تاثیرگذار باشد اما واقعیت این است که تاکنون تا این حد ارزیابی دقیق بر روی این مراکز نداشتیم چون تعدادی که فعال شدند چندان فراگیر و گسترده نبودند.

اکبری درباره روند فعالیت مراکز دولتی تکثیر و پرورش توضیح داد: ۲۹ واحد تکثیر و پرورش حیات وحش متعلق به سازمان حفاظت محیط زیست است که با هدف حفاظت از حیات وحش فعالیت می کنند، یعنی گونه ها را تکثیر می کنیم تا بتوانیم تعدادی که تکثیر می شوند را در زیستگاه های طبیعی رها کنیم و کار احیای جمعیت ها را انجام دهیم، اکنون در این مراکز ۹۲۴ راس از این گونه ها نگهداری می شوند.

وی تاکید کرد: هدف ما هم این است که جمعیت گونه ها در این مراکز افزایش یابد تا بتوانیم به زیستگاه ها معرفی کنیم، در واقع سازمان حفاظت محیط زیست در راستای احیای گونه های آسیب دیده این کار را انجام می دهد که با توجه به اهمیت موضوع حتی بخش خصوصی هم می تواند وارد بخش دولتی شود که البته بیشتر داوطلبانه است اما می توانند به صورت مشارکتی فعالیت کنند بر این اساس در تلاشیم تا فعالیت مشارکتی را امسال آغاز کنیم، مثلا سال گذشته در لرستان فعالیت مشترک به صورت داوطلبانه انجام شد و اکنون در زمینه تکثیر و پرورش گوزن زرد ایرانی فعالیت می کنند، در واقع بخش خصوصی به ما درخواست داد و ما هم مولد در اختیارشان قرار دادیم، امسال هم دو تا سه مورد درخواست فعالیت مشارکتی داشتیم که ابعاد حقوقی آن دیده شده و امیدواریم تا آخر امسال آغاز شود.

9014