به گزارش ایرنا، طرح زنجیره ارزش با توجه به ظرفیت ها و مزیت‌هایی که در استان‌ها وجود دارد متفاوت است به طوری که در استان آذربایجان شرقی ۱۰ صنعت برای توسعه در این زنجیره تعریف شده است که یکی از این صنایع با ارزش، صنعت فرش دستبافت است.
با توجه به قدمت و زیرساخت‌های موجود و اشتغال ۲۰۰ هزار نفر در حوزه فرش دستبافت در صورت تکمیل زنجیره ارزش این بخش تحولی چشمگیر در اقتصاد آذربایجان شرقی ایجاد می کند موضوعی که مردم استان سالهاست در انتظار یک تغییر اساسی در بستر هنر و صنعت فرش دستبافت هستند.
صنعت فرش در اولویت برنامه‌های توسعه‌ای آذربایجان‌شرقی
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی در گفت و گو با ایرنا و با بیان این که از نظر مسائل اقتصادی و مدل‌های توسعه در دنیا، زنجیره‌های ارزش راهبردی آخرین مدل توسعه محسوب می شود، گفت: امسال زنجیره های ارزش مختلفی برای استان ها تعریف شده که با توجه به وجود مزیت‌های نسبی در زمینه پویایی اجتماعی، اشتغال و سایر ظرفیت ها در حوزه‌های مختلف ۱۰ زنجیره ارزش برای توسعه آذربایجان شرقی تعریف شده که صنعت فرش در اولویت توسعه قرار گرفته است.
محمد کلامی با اشاره به اهمیت تکمیل زنجیره ارزش هنر و صنعت فرش و تابلو فرش می افزاید: استان آذربایجان شرقی یکی از کانون های صنایع دستی ایران محسوب می شود که در این میان فرش تبریز از جایگاه و اهمیت جهانی برخوردار است.
وی ادامه داد: حوزه فرش دستبافت آذربایجان شرقی با وجود بزرگ‌ترین بازارهای سنتی به ویژه بازار مظفریه در تبریز و ثبت شهر تبریز به عنوان پایتخت فرش دستبافت جهان، مزیت‌های زیادی برای توسعه دارد.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی با اشاره به ثبت سه نشان جغرافیایی در سطح بین‌المللی در سازمان جهانی وایپو می گوید: ۹ نشان جغرافیایی مناطق قالی تبریز، هریس، تابلو فرش سردرود، بخشایش، خواجه، مهربان، سراب، شربیان و آذرشهر ثبت ملی شده است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی با اشاره به ثبت سه نشان جغرافیایی در سطح بین‌المللی در سازمان جهانی وایپو می گوید: ۹ نشان جغرافیایی مناطق قالی تبریز، هریس، تابلو فرش سردرود، بخشایش، خواجه، مهربان، سراب، شربیان و آذرشهر ثبت ملی شده است.
کلامی به تامین و تولید ۸۰ درصد مواد اولیه و رنگرزی قالی در کشور اشاره کرد و افزود: وجود اتحادیه‌ها و تشکل‌های قالی زیر نظارت اداره کل صمت آذربایجان شرقی به عنوان متولی قالی، تنوع و بافت قالی‌های مختلف تجاری و هنری مانند فرش تبریز، هریس، مراغه و وجود کانون های بافت قالی ابریشم در شهرستان های مراغه، بناب، ملکان و غیره و وجود دانشکده فرش دانشگاه هنر اسلامی تبریز از جمله ظرفیت های آذربایجان شرقی در صنعت فرش دستبافت است.
وی با بیان این که هنر تابلو فرش در آذربایجان شرقی (تبریز) قدمتی چند صد ساله دارد، تاکید می کند: تابلو فرش های دستبافت تبریز به دلیل وفور طیف رنگ و ظرافت به کار رفته در آن از ارزش بسیار بالایی در دنیا برخوردار بوده و به دورترین نقاط جهان صادر می شود.
تولید بیش از یک میلیون متر مربع فرش و تابلوفرش در آذربایجان شرقی
وی با اشاره به حجم تولید بیش از یک میلیون متر مربع فرش و تابلوفرش در آذربایجان شرقی در ۲ سال گذشته می افزاید: در شهر سردرود پایتخت تابلو فرش دنیا حدود ۳۰۰ کارگاه و ۱۲۰ گالری تابلوفرش فعالیت می کنند و نام سردرود به عنوان یک نام تجاری بین المللی از مقبولیت جهانی برخوردار است.
شهر سردرود پایتخت تابلو فرش دنیا حدود ۳۰۰ کارگاه و ۱۲۰ گالری تابلوفرش فعالیت می کنند و نام سردرود به عنوان یک نام تجاری بین المللی از مقبولیت جهانی برخوردار است.
کلامی می گوید: براساس آخرین آمار ارزش صادرات کشور در زمینه فرش و تابلوفرش در سال گذشته ۵۰ میلیون دلار بوده که ۳۵ درصد آن مربوط به تولیدات فرش و تابلوفرش استان آذربایجان شرقی است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی ادامه داد: زنجیره ارزش در واقع متشکل از فرآیندهای تامین، تولید و مصرف است ولی هر محصول اقتصادی زنجیره‌های متفاوتی دارد و در واقع ماهیت زنجیره ارزش پیدا کردن نقاط کور یک محصول و اضافه کردن ارزش به محصول نهایی است.
وی با اشاره به اهمیت شناسایی حلقه‌های مفقوده هنر و صنعت فرش دستبافت در زنجیره ارزش می گوید: برای پیشبرد اهداف در طرح زنجیره ارزش یک نفر از بخش خصوصی به عنوان راهبر تعیین شده که قبل از آغاز عملیات اجرایی، مطالعات کارشناسی لازم انجام شود تا اهداف به صورت هدفمند و دقیق دنبال شود.
کلامی اظهار کرد: زنجیره ارزش در استان در حال شکل گیری است و دبیرخانه زنجیره های ارزش راهبردی در معاونت اقتصادی استانداری آذربایجان شرقی تشکیل می‌شود.
وی با تاکید بر ضرورت تدوین سندی راهبردی در حوزه‌های مختلف به صورت علمی و کارشناسی شده می گوید: وزارت کشور مجری سیاست‌های عمومی کشور و متولی این طرح است ولی راهبری بر عهده بخش خصوصی است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی با بیان این که صنعت فرش دستبافت در اولویت برنامه‌های اجرایی قرار گرفته است، می افزاید: کارهای پژوهشی برای یافتن نقاط ضعف و قوت صنعت فرش در حال انجام است.
آذربایجان شرقی پایتخت فرش دنیا
کلامی با بیان این که سهم زیادی از اشتغال آذربایجان شرقی مربوط به صنایع فرش دستبافت و تابلو فرش است، می گوید: با وجود این که آذربایجان شرقی پایتخت فرش دنیا است ولی این هنر و صنعت عقیم مانده و در حال حاضر جایگاه فرش دستبافت تبریز در حال تزلزل و میزان صادرات نسبت به کشورهای خارجی در حال کاهش است.
وی با بیان این که زنجیره ارزش به صنایع کمک خواهد کرد تا با توسعه به مسیر واقعی خود بازگردند، ادامه می دهد: صنعت فرش دستبافت در حال حاضر از لحاظ اشتغال و صادرات در جایگاه واقعی خود قرار ندارد بنابراین دولت با تعریف این زنجیره ها تلاش می کند توسعه را در صنایع نهادینه کند.
وی حلقه‌های مفقوده در صنایع به ویژه صنعت فرش را بسیار زیاد دانسته و می گوید: باید با احصا و رفع موانع و تکمیل زنجیره ارزش، فرش دستبافت را به جایگاه واقعی خود برگردانیم که در این زمینه دستگاه های متولی موظف به توسعه این صنعت هستند.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی اضافه می کند: تکمیل زنجیره به وسیله دولت انجام می شود ولی فعالان اقتصادی بخش خصوصی، تشکل‌ها و انجمن‌های مرتبط باید در این زمینه همکاری کنند تا با هم افزایی حلقه‌های مفقوده زنجیره ارزش احصا شود.
کلامی با بیان این که مطالعات اولیه زنجیره ارزش صنعت فرش دستبافت در آذربایجان شرقی انجام شده است، می افزاید: گاهی اوقات از نظر قانونی و حتی در گمرکات مشکلاتی وجود دارد که وظیفه راهبر احصا و برطرف کردن این موارد با همکاری دولت است.
ثبت ۹ نشان جغرافیایی فرش دستبافت در آذربایجان‌شرقی
مدیر کل صنعت، معدن و تجارت آذربایجان شرقی نیز در گفت و گو با ایرنا و با اشاره به جایگاه ویژه فرش دستبافت در آذربایجان شرقی می گوید: ۹ نشان جغرافیایی فرش دستبافت در آذربایجان شرقی به ثبت رسیده که فرش تبریز، هریس و تابلو فرش سردرود در سازمان بین المللی مالکیت معنوی وایپو (wipo) ثبت جهانی شده است.
محمدجعفر عظمائی با بیان این که بیشترین منطقه نشان فرش در آذربایجان شرقی ثبت شده است، می افزاید: فرش برخی از مناطق استان قابلیت زیادی برای ثبت جهانی دارد.
وی با اشاره به اهمیت ثبت تبریز به عنوان پایتخت جهانی فرش دستبافت ادامه می دهد: با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تبریز در سازمان جهانی صنایع دستی (wcc) به عنوان پایتخت خلاق و شهر جهانی فرش دستبافت دنیا معرفی شده است.
مدیر کل صنعت، معدن و تجارت آذربایجان شرقی با بیان این که آذربایجان شرقی با قدمت و تنوع طرح و نقشه خاستگاه فرش دستبافت است، می گوید: در حال حاضر بر روی بسیاری از قابلیت‌های فرش در استان کار می شود تا این زیبایی‌ها به دنیا معرفی شود.
عظمائی با اشاره به وجود حدود ۴۰۰ کارگاه تولیدی فرش دارای پروانه اظهار کرد: وجود مناطق بافت و نشان جغرافیایی فرش و تمام زیرساخت‌ها و حتی برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و خارجی موجب شده تا صنعت فرش در طرح زنجیره ارزش آذربایجان شرقی قرار گیرد.
عظمائی با بیان اینکه فرش دستبافت ایران در دنیا شناخته شده است، می گوید: انتخاب فرش دستبافت به عنوان یکی از صنایع اولویت‌دار در زنجیره ارزش کشور در آذربایجان شرقی یکی از اقدامات خوبی است که در این حوزه اتفاق افتاده است.
وی ادامه داد: به منظور پیشبرد اهداف در طرح زنجیره ارزش شروع به جمع آوری و احصاء اطلاعات کرده ایم البته این موضوع باید به صورت علمی کار شود تا بر اساس آمار و اطلاعات به دست آمده و مستندات علمی تصمیم گیری های کاربردی در این حوزه اتخاذ شود.
وی با بیان اینکه در صنعت فرش آذربایجان شرقی تشکل‌های تولیدی و صادراتی زیادی وجود دارد، می افزاید: فرش دستبافت نگینی درخشان در آذربایجان شرقی و بیانگر هویت، فرهنگ و هنر یک ملت است که توسعه این هنر و صنعت مستلزم حمایت و سرمایه‌گذاری است.
عظمائی در خصوص ظرفیت های بالای طراحان و نقاشان قالی استان آذربایجان شرقی می گوید: هر منطقه ای طرح مخصوص به خود را دارد و در حال حاضر در استان ۱۷۵ طراح و نقاش وجود دارد.
بیمه هنرمندان حدود چهار هزار قالیباف فعال دوباره برقرار شد
وی با اشاره به موضوع قطع بیمه بسیاری از قالیبافان می افزاید: خوشبختانه با تلاش‌های انجام شده، بیمه هنرمندان حدود چهار هزار قالیباف فعال دوباره برقرار شده و موضوع ارتقا امنیت شغلی قالیبافان با وجود محدودیت های موجود با همکاری نمایندگان تبریز در مجلس و اداره کل تامین اجتماعی آذربایجان شرقی و اداره فرش پیگیری می شود.
مدیر کل صنعت، معدن و تجارت آذربایجان شرقی می گوید: در خصوص طرح زنجیره ارزش جلسات متعددی با استانداری آذربایجان شرقی برگزار شده و ارتباط تنگاتنگی در این زمینه وجود دارد.
عظمائی با بیان این که با احصای ظرفیت‌ها و مشکلات حوزه فرش حلقه‌های مفقوده مشخص می شود، تاکید می کند: تکمیل حلقه‌های زنجیره ارزش می تواند تحولی اساسی در این حوزه ها ایجاد کند.
مدیر کل صنعت، معدن و تجارت آذربایجان شرقی اضافه می کند: از مجموع ۵۰ میلیون دلار آمار صادرات کل کشور ۳۵ درصد این آمار مربوط به آذربایجان شرقی است.
وی می افزاید: افزایش قیمت مواد اولیه و افزایش دستمزد کارگران، اعمال تحریم‌ها و طرح پیمان سپاری ارزی از جمله مسائلی است باعث شده میزان تولید و صادرات کاهش یابد که البته با اقدامات حمایتی که در طرح زنجیره ارزش از سوی دولت آغاز شده امیدواریم شاهد رشد و توسعه هنر و صنعت فرش دستبافت باشیم.
توجه به صنعت فرش دستبافت موجب توسعه اقتصاد آذربایجان‌شرقی می‌شود
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستبافت تبریز در این زمینه می گوید: با توجه به این که فرش دستبافت، هنر و صنعت اول آذربایجان شرقی است بنا بر این، این هنر و صنعت باید در اولویت صنایع زنجیره ارزش در استان قرار می گرفت.
اسماعیل چمنی می افزاید: حدود ۲۰۰ هزار نفر در هنر و صنعت فرش دستبافت و صنایع بافتنی های دستی مشغول به کار هستند و ۵۰۰ هزار نفر از این حوزه ارتزاق می‌کنند. حدود ۲۰۰ هزار نفر در هنر و صنعت فرش دستبافت و صنایع بافتنی های دستی مشغول به کار هستند و ۵۰۰ هزار نفر از این حوزه ارتزاق می‌کنند.
وی با بیان این که فرش دستبافت تنها کالایی است که ثبت جهانی شده است، ادامه می دهد: تبریز در سال ۲۰۱۵ به عنوان مرکز بافت فرش دستبافت انتخاب شده است.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستبافت تبریز با بیان این که هنر و صنعت فرش دستبافت با توجه به قدمت و ظرفیتی که دارد باید به عنوان هنر و صنعت اصلی در استان شناخته شود، تاکید می کند: برخی از مسئولان متولی نمی‌توانند برای توسعه این هنر و صنعت برنامه ریزی دقیقی اتخاذ کنند در صورتی که این صنعت برای استان بسیار حائز اهمیت است.
چمنی با بیان این که صنعت فرش دستبافت در آذربایجان شرقی مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار گرفته است، می گوید: مشکلات فرش دستبافت تنها در جلسات مطرح می شود و در عمل موردی مشاهده نمی‌شود برای مثال هنر و صنعت فرش دستبافت در جلسه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی اتاق بازرگانی تبریز نماینده‌ای ندارد.
وی با اشاره به مشکل قطع بیمه قالیبافان آذربایجان شرقی اظهار می کند: با توجه به وجود ۲۰۰ هزار نفر قالیباف و تولیدکننده در استان در حال حاضر تنها حدود ۳۰ هزار نفر از حق بیمه برخوردار هستند که این مسائل موجب دلسرد شدن و تغییر شغل قالیبافان و تولیدکنندگان می شود.تنها حدود ۳۰ هزار نفر از حق بیمه برخوردار هستند که این مسائل موجب دلسرد شدن و تغییر شغل قالیبافان و تولیدکنندگان می شود.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستبافت تبریز به ضرورت حمایت دولت از قالیبافان به منظور تداوم فعالیت در شرایط کنونی اشاره می کند و می گوید: تخصیص نیافتن تسهیلات بانکی یکی دیگر از مشکلات موجود در این حوزه است.
چمنی با بیان این که قیمت مواد اولیه به شدت افزایش یافته است، می افزاید: با توجه به این که قیمت فرش دستبافت به اندازه قیمت مواد اولیه افزایش نیافته است بنا بر این قالیبافان توان خرید مواد اولیه فرش را ندارند و بافت قالی دیگر برای بافنده‌ها مقرون به صرفه نیست.
وی ادامه می دهد: در صادرات نیز موضوع برگشت ارز باعث مشکلاتی برای فعالان این صنعت شده است برای مثال با وجود خرید فرش با ارز آزاد پس از صادرات، ارز باید به صورت نیمایی به کشور برگردد.
وی با اشاره به موضوع کاهش قدرت خرید مردم می گوید: تا زمانی که پول ملی تقویت نشده است همچنان با مشکلات متعددی مواجه خواهیم بود بنا بر این تقویت پول ملی راهکار برون رفت از بسیاری از مسائل اقتصادی به ویژه صنعت فرش است.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستبافت تبریز اضافه می کند: در حال حاضر به دلیل این که پول ملی ارزش خود را از دست داده است فرش دستبافت به یک سوم پول واقعی فروخته می‌شود برای همین به مرور تولیدکنندگان فرش از چرخه این صنعت خارج می شوند.
وی با اشاره به تاثیر تحریم‌ها بر وضعیت موجود فرش ادامه می دهد: قالیبافان توقع زیادی از دولت ندارند این که بیمه، تسهیلات بانکی و مواد اولیه مرغوب و با قیمت مناسب برای شان فراهم شود می‌توانند کسب و کار خود را تداوم دهند.
چمنی تاکید می کند: با توجه به این که کار قالیبافی جزو مشاغل سخت است بنا بر این قالیبافی باید جزو مشاغل سخت و زیان آور شود ولی با وجود این مسائل سالهاست به این موارد توجه نمی شود.
وی می گوید: در جلسات مختلفی با دستگاه‌های متولی تمام مسائل و مشکلات این صنعت مطرح می شود ولی برخی از مشکلات همچنان پابرجاست.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستبافت تبریز می افزاید: صنعت فرش دستبافت موجب توسعه اقتصاد آذربایجان شرقی می‌شود بنابراین باید در زوایای مختلف به ویژه در قالب طرح زنجیره ارزش، بسته های حمایت از این صنعت اتخاذ شود.
ضرورت حمایت از فعالان هنر و صنعت فرش دستبافت
در همین زمینه یک تولیدکننده غیرمتمرکز فرش دستبافت با اشاره به ضرورت حمایت دولت از فعالان هنر و صنعت فرش دستبافت می گوید: قیمت فرش نسبت به قیمت مواد اولیه و دستمزد بافندگان چندان افزایش نیافته است بنا بر این بافندگان بدون حمایت دولت توان ادامه فعالیت در این صنعت را ندارند.
بروشک می افزاید: به دلیل وضعیت نامناسب بازار، فرش ها فروش نمی رود و گاهی اوقات به خاطر تورم و افزایش بسیار بالای قیمت مواد اولیه مجبور می‌شویم از اجناس درجه ۲ استفاده کنیم که این موضوع باعث کاهش کیفیت محصول نهایی می شود.
وی با بیان این که برای اخذ تسهیلات بانکی باید سختی های بسیاری را متحمل شویم، تاکید می کند: یکی از بانک های عامل برای اعطای ۲هزار میلیون ریال تسهیلات هفت نفر ضامن می خواهد که این موضوع تنها بخشی از مشکلات قالیبافان است.
این تولیدکننده غیرمتمرکز فرش دستبافت با اشاره به موضوع تاثیر فعالیت دلالان در بازار فرش می گوید: واسطه ها فرش را با قیمت پایین از ما می خرند و به قیمت بسیار بالا می فروشند که با این شرایط سود محصول عاید دلالان می شود.
وی می افزاید: با توجه به افزایش روز افزون تورم و معطلی سرمایه تولیدکنندگان در هنر و صنعت فرش دستبافت پول ارزش خود را از دست می‌دهد و در نهایت سودی برای تولیدکنندگان نمی ماند با این اوصاف اگر این روند تداوم یابد شغل خود را تغییر خواهم داد.