عملیات غافلگیرکننده و ترکیبی گروه جهادی حماس به سرزمینهای اشغالی با عنوان «طوفان الاقصی»، سطحی بالاتر از حملات گذشته گروه‌های مقاومت فلسطینی را ثبت کرد و رژیم اسرائیل نیز واکنش سختی را به این عملیات نشان داده است. اما باید دید سرنوشت این جنگ چه خواهدشد و معادلات جدید منطقه را چگونه رقم خواهد زد.
برای واکاوی آنچه در صحنه تحولات امروز فلسطین می‌گذرد،روز گذشته (یکشنبه) بخش اول مصاحبه با «علی منتظری» کارشناس مسائل فلسطین و لبنان منتشر شد و اکنون بخش دوم این گفت و گو پیش روی شماست:
_ چه سناریوهایی را درباره ادامه و سرنوشت این جنگ پیش‌بینی می‌کنید؟ آیا حماس امکان حفظ پیروزی اولیه را در ادامه را دارد؟ در فردای پس از جنگ، چه سرنوشتی برای جایگاه حماس، باریکه غزه و سرزمینهای اشغالی پیش بینی می‌کنید؟ اسرائیل می‌تواند این تهدید را که حماس نابود و غزه با خاک یکسان می‌شود، عملی کند؟
اکنون همه مواضع اسرائیلی‌ها در حاشیه تحولات داخلی اسرائیل است. آنها ضربه سنگینی خورده‌اند و تمرکز لازم را برای اتخاذ موضع صحیح ندارند.
شعار اسرائیل برای پاک کردن نوار غزه، جنایت جنگی است
اولا شعارهایی که اسرائیل برای پاک کردن نوار غزه می‌دهد، جنایت جنگی است و مجامع بین‌المللی باید به آن رسیدگی کنند، مانند اظهارات افرادی مثل گالانت، وزیر جنگ اسرائیل با دستور به قتل عام غیرنظامیان می‌دهند. او می‌گوید اگر شما ۱۰۰۰ نفر کشته‌اید، ما باید ۳هزار نفر بکشیم و زمانی وارد گفت‌وگو می‌شویم که کشته‌های طرف مقابل ۱۰ برابر کشته‌های اسرائیلی باشد. این دعوت به نسل‌کشی است و در قوانین بین‌المللی جنایت جنگی محسوب می‌شود و باید در دادگاه رسیدگی شود.
اما باید دید اسرائیل قصد حمله زمینی به غزه دارد یا نه؟ آخرین تصاویر گوگل نشان می‌دهد یک چهارم تا یک پنجم غزه به خصوص بخش شمالی آن، کاملاً با خاک یکسان شده و از بین رفته است. طبق بررسی برخی کارشناسان اسرائیل از غرب به شرق غزه، منطقه‌ای را بمباران می‌کنند تا خالی از سکنه و نیروهای کماندوی مقاومت شود تا بعد از با خاک یکسان کردن آن، روی آن مناطق ، نیروی زمینی اسرائیل را بدون هرگونه مقاومتی یا خسارتی حرکت دهند و بین شمال و جنوب نوار غزه را جدا کنند و با ایجاد یک منطقه حائل، نیروی زمینی اسرائیل را در این منطقه مستقر کنند.
اسرائیل این شعار را در حالی می‌دهد که هنوز نیروهای حماس در شهرک‌ها در حال جنگند و اسرائیلی‌ها حتی نمی‌دانند چند اسیر در دست حماس دارند؟ اگر آثار جنگ در اسرائیل بررسی شود، شک نکنید دولت نتانیاهو به سرعت سقوط خواهد کرداما آنها این شعار را در حالی می‌دهند که هنوز نیروهای حماس در شهرک‌ها در حال جنگ هستند و هنوز اسرائیلی‌ها حتی نمی‌دانند چند اسیر در دست حماس دارند؟ معمولا بعد از جنگ‌ها کمیته‌ای برای بررسی آثار جنگ تشکیل می‌شود. کسانی که در حاکمیت اسرائیل هستند، اگر آثار جنگ در اسرائیل و نتایج آن بررسی شود، شک نکنید دولت نتانیاهو در نتیجه این تحقیقات به سرعت سقوط خواهد کرد، چون استراتژی نتانیاهو و دست راستی‌های افراطی اسرائیل برای تشکیل دولت دست راستی افراطی شکست خورده است و بسیاری از اسرائیلی‌ها معتقدند نظریه‌های امنیتی این دولت افراطی موجب بروز جنین فاجعه ای و چنین جنگی در اسرائیل شده است و لذا پس از پایان این مرحله حتما دولت نتنیاهو سقوط می‌کند و جای خود را به نیروهای معتدل تر می‌دهد و این نکته‌ای است که نتانیاهو به آن وقوف دارد و تلاش دارد تا از این مرحله فرار کند و بنابراین به همین دلیل است که در فضاهای جنگی چنین شعارهای افراطی می‌دهد.
در جنگ ۳۳ روزه هم شعار ریشه‌کنی حزب‌الله داده شد، اما مقاومت قوی‌تر شد
همین شعارها در جنگ ۳۳ روزه هم داده شد و اسرائیل با شعار ریشه کنی کامل حزب‌الله وارد جنگ شد. اما در پایان جنگ، حزب‌الله لبنان نه تنها ریشه کن نشد، بلکه پرقدرت‌تر از گذشته از جنگ خارج شد و در روز سی و سوم (پایان جنگ) موشکهای زیادی به سوی اسرائیل شلیک کرد و توان نظامی خود را حفظ کرد. برای دیدن واقعیت الان، وجود و نقش حزب‌الله را در سال ۲۰۲۳ با سال ۲۰۰۶ مقایسه کنید ببینید حزب‌الله در کجای کار در لبنان و منطقه قرار گرفته است.
_ پیش‌بینی شما از آینده و نتیجه جنگ چیست؟
بستگی دارد به اینکه در جنوب لبنان چه اتفاقی بیفتد.
_ گفته‌شده حزب‌الله این قول را داده که اگر به مناطق لبنان حمله نشد، وارد جنگ نمی‌شود و این محدودیت را به دلیل شرایط سیاسی داخل لبنان دارد. این صحت دارد؟
خیر، اتفاقاتی تا الان افتاده، این را تایید نمی‌کند. ضمن اینکه اولین بار است که اتاق فرماندهی مشترکی بین نیروهای مقاومت؛ حزب‌الله و حماس ایجاد شده است و می‌توان گفت طوفان الاقصی محصول همین اتاق مشترک است.
_ در چه حالتی حزب‌الله وارد جنگ خواهد شد؟
نمی‌توانیم بگوییم که حزب‌الله وارد جنگ خواهد شد یا نخواهد شد، این موضوع بستگی به شرایط و تحولات دارد. آن چه مسلم است این است که حزب‌الله لبنان به اسرائیل اطلاع داده از طریق واسطه‌ها که اگر حمله زمینی به نوار غزه بکنند وارد عمل خواهیم شد که به نظر می‌رسد این اجتناب ناپذیر خواهد بود. اگر نیروی زمینی اسرائیل وارد غزه شود، حزب‌الله وارد جنگ با اسرائیل خواهد شد.
بر اساس اظهارات و تحلیل‌های موجود، در چند حالت است که مقاومت اسلامی لبنان"حزب‌الله" وارد جنگ با اسرائیل می‌شود:
١- حماس به طور رسمی از مقاومت اسلامی لبنان درخواست کمک کند.
٢- حماس و مجموعه نیروهای مقاومت در فلسطین در معرض نابودی باشند.
٣- ارتش اسرائیل اقدام به حمله زمینی به نوار غزه کند.
٤- اتاق فرماندهی مشترک نیروهای مقاومت تصمیم به حمله به شمال سرزمینهای اشغالی بگیرد.
٥- ارتش اسرائیل شمال نوار غزه را از آن جدا کند و منطقه هائل امنیتی ایجاد نماید.
٦- اسرائیل دست به حمله پیش دستانه علیه حزب‌الله در لبنان بزند.
ویژگی مهم طوفان الأقصی، فرماندهی آن از یک اتاق مشترک است. لذا جنگ حزب‌الله با اسرائیل به معنی مشارکت دیگر نیروهای مقاومت است، یعنی جبهه جولان گشوده می‌شود و پرتاب موشک از سوریه، عراق و یمن کلید می‌خورداما جنگ حزب‌الله با اسرائیل در جنوب لبنان، هرگز و هرگز به جنوب لبنان محدود نخواهد ماند، شما واکنش‌ها را از یمن تا لبنان بررسی کنید و ببینید چه اتفاقی افتاده و چه پیام‌هایی رد و بدل شده و این موضوع در صورتی که اتفاق بیفتد، جنگ از یمن تا جنوب لبنان را در بر خواهد گرفت.
با ورود حزب‌الله، پرتاب موشک از سوریه، عراق و یمن کلید می‌خورد
اما اگر نبرد بین حزب‌الله و اسرائیل صورت بگیرد، پیامدهایی خواهد داشت:
١- ویژگی مهم و اصلی طوفان الأقصی این است که در قالب یک اتاق مشترک فرماندهی در حال اداره است. لذا جنگ حزب‌الله با اسرائیل به معنی مشارکت دیگر نیروهای مقاومت در منطقه خواهد بود. بنابراین جبهه جولان گشوده می‌شود، پرتاب موشک از سوریه، عراق و یمن کلید می‌خورد و جنگ سراسری در منطقه می‌شود.
٢- با آغاز جنگ در جنوب لبنان ، امریکا نیز وارد معرکه می‌شود و لذا با توجه به وجود پایگاه‌های آمریکا در سوریه و عراق، جنگ با آمریکا در این مناطق شدت خواهد گرفت.
٣- روسیه در این میان نمی‌تواند در قبال تحولات بی تفاوت بماند و جانب سوریه را خواهد گرفت و حمایت لجستیک و اطلاعاتی از این کشور را افزایش خواهد داد. به خصوص که این شرایط، قدرت عمل روسیه در اوکراین را افزایش می‌دهد.
حزب‌الله لبنان از جنگ با داعش در سوریه درس‌های زیادی گرفته است که یکی از آنها تشکیل اتاق فرماندهی مشترک جنگ است. بنابراین در هر تحلیلی فراموش نکنید که طوفان الأقصی محصول تصمیم و اجماع اتاق مشترک فرماندهی مقاومت اسلامی در منطقه بوده است.
آمریکایی‌ها نمی‌خواهند وارد بازی نتانیاهو و دولت افراط گرای او شوند
ناو هواپیمابر «فورد و آیزنهاور» طبق جدول کاری خود قرار بوده در منطقه حضور داشته باشد و مخصوص این جنگ هم نیست، نبود آنها نشان می‌دهد آمریکایی‌ها دنبال گسترش جنگ نیستند و بدشان نمی‌آید که این داستان زودتر خاتمه پیدا کند و کمیته‌های سیاسی مطابق معمول بعد از جنگ‌ها در اسرائیل تشکیل شود و از شر بنیامین نتانیاهو راحت شوند تا دولت معتدل‌تری در داخل اسرائیل تشکیل شود، یعنی آمریکایی‌ها نمی‌خواهند وارد بازی نتانیاهو و دولت افراط گرای او شوند، گرچه دولت نتانیاهو دنبال گسترش جنگ است، زیرا در این صورت فرایند سیاسی در داخل به نفعش خواهد بود و بیشتر در قدرت خواهد ماند، اما این اشتباه بزرگی است.
با توجه به روندی که در گذشته وجود داشته و اقداماتی که برخی کشورها مانند ترکیه و قطر و عربستان سعودی انجام دادند، احتمال دارد که این اقدامات به نتیجه‌ای برسد و آتش‌بس برقرار شود، اما اگر آتش بس برقرار شود، ۱۰۰ درصد کابینه نتانیاهو تغییر خواهد کرد و زلزله بسیار بزرگی در داخل اسرائیل رخ خواهد داد و این موضوع اجتناب ناپذیر خواهد بود.
_ برای حماس چه اتفاقی خواهد افتاد و از نظر سیاسی و امنیتی چه تغییری در قدرت آنها نسبت به قبل از جنگ ایجاد خواهد شد؟
واکنش‌هایی که در داخل غزه نسبت به جنگ وجود دارد، همان واکنش‌های قبلی بوده که در این منطقه وجود داشته است. مردم ساکن غزه هرگز علیه حماس بسیج نخواهند شد، اینکه اسرائیل فکر می‌کند کشتار جمعی راه بیاندازد و ساختمان‌ها و تاسیسات زیربنایی نوار غزه را از بین ببرد تا فضا را برای حماس تنگ کند، تصور کاملا اشتباهی است. ضمن این که حماس ساختار نظامی و دفاعی خود را حفظ کرده است ، همانطور که می‌دانید نوار غزه اکنون هم در روی زمین است و هم زیر زمین. ما تاکنون خبری دریافت نکرده‌ایم که اسرائیل مدعی شود، به طور مثال فلان تونل یا پایگاه زیزمینی حماس را منهدم کرده است. همه اخبار حاکی از آن است که هم از نظر توانایی و هم از نظر افکار عمومی حماس، نوار غزه همچنان پایگاه پرقدرت حماس است.
_ اینکه اسرائیل گفته آب و برق و سوخت را کامل قطع می‌کنیم بر مردم غزه تاثیر نداشته است؟
خیر؛ تاثیری نداشته است. می‌توانید در تجربه جنگ ۳۳ روزه هم مشاهده کنید. آن موقع هم تصور اسرائیل این بود که اگر مناطق مسکونی را درجنوب لبنان هدف قرار دهد، همه علیه حزب‌الله می‌شوند. جوکی آن زمان بین اسرائیلی‌ها مطرح بود که بین ساکنان آپارتمان‌های مرتفع لبنان، آنها که تا طبقه ۳ هستند، طرفدار مقاومت هستند و کسانی که در طبقات بالاترند، مخالف حزب‌الله خواهند بود. زیرا با قطعی برق نمی‌توانند از آسانسور استفاده کنند، اما بعد از ۲۰۰۶ مشخص شد جایگاه حزب‌الله لبنان کجاست؟
این درحالی است که اکنون حزب‌الله لبنان یکی از قوی‌ترین فراکسیون‌های پارلمان لبنان است و به تعبیر خود آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها تحولی بدون نظر حزب‌الله در لبنان اصلا قابل انجام نیست.
آنها توانستند رئیس جمهور مدنظر خود «میشل عون» را به قدرت بنشاند و الان به دنبال کاندیداتوری «سلیمان فرنجیه» هستند. از نظر قدرت نظامی حزب‌الله که دیگر نیازی به توضیح نیست، حزب‌الله اکنون در لبنان و کل منطقه یک قدرت نظامی بزرگ است.
پس از جنگ ۳۳ روزه کار برای حزب‌الله لبنان بسیار آسان‌تر شد
پس از جنگ ۳۳ روزه، کار برای حزب‌الله لبنان آن قدر آسان شد و در این سال‌ها آن قدر قدرت پیدا کرده که اکنون آقای « ژان ایو، لودریان Jean-Yves Le Drian» وزیر امور خارجه سابق فرانسه و نماینده ویژه این کشور در امور لبنان، برای حل و فصل بحران انتخاب ریاست جمهوری لبنان ابتدا با مقامات حزب‌الله گفتگو می‌کند، آن ها می‌دانند که بدون نظر حزب‌الله موضوعی در داخل لبنان پیش نخواهد رفت و یک فرآیند سیاسی شکل نخواهد گرفت.
آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها معتقدند ورود به عملیات زمینی، قتلگاه بزرگ اسرائیلی‌ها خواهد بود
همین وضعیت را در خصوص حماس داریم و این که اسرائیلی‌ها فکر کنند می‌توانند حماس را ریشه کن کنند یا ساختار نظامی آن را کاملا منهدم کنند، کاملا در اشتباه هستند، اگر اینطور فکر می‌کردند، تا حالا نیروی زمینی اسرائیل وارد کار شده بود. خود آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها، اروپایی‌ها و همه کارشناسان منطقه معتقدند اگر نیروهای زمینی ارتش اسرائیل وارد عمل شوند یک قتلگاه بزرگ برای خود اسرائیلی‌ها خواهد بود.
به این دلیل که ساختار نظامی حماس هنوز دست نخورده باقی مانده است، هنوز حماس موشک شلیک می‌کند که آخرین آن موشک عیاش بود که دوربرد است و تا شمال اسرائیل می‌رسد، با وجود این حجم گسترده تهاجم اسرائیلی‌ها در منطقه بسیار محدود ۳۶۵ کیلومتر مربع، حماس توانسته امکانات خود را حفظ کند.
مردم ساکن غزه هرگز علیه حماس بسیج نخواهند شد، حماس هم ساختار نظامی و دفاعی خود را حفظ کرده است، تا حالا خبری دریافت نکرده ایم که اسرائیل مدعی شود مثلا فلان تونل یا پایگاه زیزمینی حماس را منهدم کرده استآن شعاری که در جنگ جهانی دوم گفته می‌شد که برخی شهرها روی زمین و زیر زمین وجود دارد، اکنون در مورد غزه مصداق دارد. گفته می‌شود غزه شهری روی زمین دارد و شهری زیر زمین تا نیروهای حماس در مسائل نظامی بتوانند از خودشان حفاظت کنند، اسرائیل تاکنون نتوانسته جایی را بزند که بگویند تونل‌های حماس را زده ایم، حماس اعلام کرد نیروهای مسلح خود را به دلیل اینکه چند روز در شهرک‌های یهودی نشین بودند تعویض کرده، چطور این جابجایی رخ داده است؟ آیا اسرائیل تاکنون توانسته تونلی را در نزدیکی شهرهای یهودی نشین کشف کند یا بگوید اینجا انبار حماس یا محل استقرار و استراحت نیروهای حماس بوده است؟ چنین اتفاقی تاکنون رخ نداده است.
بنابراین تصور اینکه اسرائیل بتواند با این شعارها حماس را در داخل غزه ریشه کن کند، اشتباه است و همان اتفاقی که بعد از جنگ ۳۳ روزه در لبنان رخ داد در رابطه با حماس هم محقق خواهد شد.
هنوز بنیه نظامی و هجومی حماس آسیب ندیده
اکنون موضوع مهم این است که آیا حزب‌الله وارد جنگ خواهد شد یا نه ؟ براساس صحبت برخی دوستان و همکاران مطلع در لبنان، هنوز بنیه نظامی و هجومی حماس آسیب ندیده، پایگاه‌ها و توان نظامی‌اش را کاملا حفظ کرده و حماس آماده است جنگ را در زمان طولانی هم ادامه دهد. اما اگر حماس تضعیف شود و لازم باشد، همانطور که قبلا گفتم حزب‌الله وارد جنگ خواهد شد و به شمال اسرائیل حمله می‌کند و حمله به جولان از سوریه انجام خواهد شد و نیروهای شبه نظامی مسلح در داخل عراق و لبنان و یمن پرتاب موشک را با هم ادامه می‌دهند، زیرا اولین بار است که در جهان بین نیروهای شبه نظامی در فلسطین، سوریه، لبنان، یمن و عراق، یک وحدت فرماندهی در این رابطه وجود دارد. به همین دلیل، مشکلات اسرائیل برای پایان دادن به داستان حماس بسیار بیشتر خواهد شد.
طبق گزارش‌های منتشره، ارتش اسرائیل اعلام کرده حتی اگر اسیران اسرائیل نزد حماس در نوار غزه آسیب ببینند، ما به حملات خود ادامه می‌دهیم. اما نتانیاهو چند ساعت بعد گفت کمیته‌ای تشکیل داده‌ایم که به موضوع اسیران رسیدگی کند و بحث رهایی گروگان‌های اسرائیل در اولویت ماست.
بایدن و جک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا هم اعلام کردند قصد دخالت در جنگ را نداریم و اولویت رئیس جمهوری آمریکا، آزاد کردن گروگان‌ها و همینطور گروگان‌های دوتابعیتی آمریکایی اسرائیلی است.
فکر نمی‌کنم حماس دست به اعدام اسیران بزند
حماس تهدید کرد اگر به بمباران مناطق مسکونی ادامه دهید، ما اسیران را اعدام می‌کنیم ولی تاکنون هیچ اقدامی در این زمینه انجام نداده است و من فکر نمی‌کنم حماس دست به این اقدام بزند. سخنگوی حماس هم گفت تعالیم اسلامی به ما می‌گوید که با اسرا رفتار خوب داشته باشیم. اما اگر کارد را به استخوان برسانند، ممکن است این اتفاق بیفتد.
من البته فکر می‌کنم نیروهای حماس این کار را نخواهند کرد، زیرا علاوه بر مسائل انسانی، وجود این اسیران برگ برنده در دست آنها برای آزادی اسرای متعدد در دست اسرائیل است. حماس با اعلام این نوع مواضع درصدد است فشار روانی علیه نتانیاهو و دولت افراطی اسرائیل را افزایش دهد.
_ به نظر شما جنگ چقدر طول می‌کشد؟
هنوز زود است در این زمینه حرف زده شود، فکر می‌کنم ممکن است تا دو هفته طول بکشد. جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اروپا به شدت با محاصره غزه مخالفت کرد. بیمارستان غزه امکانات ندارد و اعلام شده که به زودی امکاناتش تمام خواهد شد و این سبب بسیج افکار عمومی بین‌المللی علیه اسرائیل خواهد شد. حتی اسرائیلی‌های معتدل هم می‌گویند نتانیاهو بالاخره باید تن به مذاکره سیاسی دهد و بعد از جنگ، اولین قربانی سیاسی این واقعه خود نتانیاهوست.
روسیه ضمن دفاع از قضیه فلسطین وارد صحنه شده و آمادگی برای وساطت را اعلام کرده است، از سویی چین هم همین مسیر را طی کرده و فشار افکار عمومی اروپایی و عربی هم برای توقف جنگ افزایش یافته است و بنابراین انتظار توقف جنگ یک احتمال قابل بررسی است و تحولات نشان می‌دهد پس از پایان جنگ حماس، دست برتر را در هرگونه مذکرات با واسطه را خواهد داشت.