به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ایرنا، «مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم» وظایف مختلفی را برعهده دارد که مهم‌ترین آن شامل طراحی و تدوین سیاست‌ها، برنامه‌های راهبردی، عملیاتی و امور اجرایی نظام نظارت و ارزیابی برای ارتقا و بهبود کیفیت نظام آموزش عالی، پژوهش و فناوری بر اساس اسناد بالادستی؛ مطالعه، تدوین و بازنگری در الگوی نظارت و ارزیابی (شامل اصول، معیارها، شاخص ها و استانداردها) در زیرنظام های آموزش عالی، پژوهشی و فناوری؛ نظارت مستمر بر فعالیت دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری کشور اعم از دولتی، غیردولتی و آزاد در امور اجرایی، آموزشی، پژوهشی، فناوری، دانشجویی، فرهنگی و اجتماعی و امور بین الملل و انجام ارزیابی عملکرد آن ها و ارائه گزارش‌های تخصصی به وزیر علوم است.
همچنین نظارت مستمر بر فعالیت دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری کشور اعم از دولتی، غیردولتی و آزاد در امور اجرایی، آموزشی، پژوهشی، فناوری، دانشجویی، فرهنگی و اجتماعی و امور بین الملل و انجام ارزیابی عملکرد آن ها و ارائه گزارش‌های تخصصی به وزیر علوم؛ توانمندسازی و آموزش کارکنان دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری دولتی، غیردولتی، آزاد با هدف تحقق "خود ارزیابی" و خود نظارتی برای بهبود انجام فرآیند نظارت و ارزیابی، برنامه‌ریزی و هماهنگی هیات‌های نظارت و ارزیابی استانی در جهت انجام فرآیند نظارت و ارزیابی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری دولتی، غیردولتی و آزاد، طراحی، تدوین و اجرای برنامه های نظارت و ارزیابی در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری دولتی، غیردولتی و آزاد و ارائه گزارش های لازم به وزیر و مراجع ذی صلاح و انجام ارزیابی عملکرد هیات های نظارت و ارزیابی استانی و ارائه گزارش های لازم با هدف ارتقا و افزایش کیفیت عملکرد آنها نیز در این دفتر انجام می‌شود.
روح‌الله رازینی از سال ۱۴۰۱ و با حکم وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به ریاست این مرکز منصوب شد. وی دارای مدرک دکتری مدیریت تولید از دانشگاه تربیت مدرس و کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی از دانشگاه امام صادق (ع) و استاد دانشکده معارف و مدیریت اسلامی این دانشگاه است.
وی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد وظیفه این مرکز برای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها اظهار داشت: موضوع رتبه‌بندی و سطح‌بندی دانشگاه‌ها از ماموریت‌های مرکز نظارت، همچنین از ماموریت‌هایی است که وزارت علوم متکلف به آن است. در اسناد بالادستی، در سال‌های مختلف، در برنامه‌های توسعه و در بسیاری آیین‌نامه های شورای عالی انقلاب فرهنگی تکلیف شده که باید انجام شود و اقداماتی هم در این زمینه صورت گرفته است.
رازینی با اشاره به تاسیس موسسه استنادی پایش علوم و فناوری جهان اسلام اظهار داشت: این موسسه به صورت منظم و سالانه رتبه‌بندی را انجام می‌دهد. اما به چند دلیل نیازمند بازنگری در نظام رتبه‌بندی دانشگاه‌ها هستیم و انتقاداتی در این زمینه مطرح است.
بازبینی سطح‌بندی دانشگاه‌ها
استاد دانشگاه امام صادق (ع) توضیح داد: با اینکه نیاز به رتبه‌بندی‌های بین‌المللی است و حتما در این رتبه‌بندی‌ها حضور داریم، با توجه به اولویت‌ها و مسائل کشور باید نظام رتبه‌بندی اختصاصی خود را داشته باشیم که تمرکز آن بر اولویت‌های کشور باشد و دانشگاه‌ها را بر اساس میزان نقش‌آفرینی در اولویت‌های کشور، اولویت‌بندی و مساله‌ها و اقتضائات بومی را لحاظ کند.
وی مساله دیگر را سطح‌بندی دانست و گفت: نظام رتبه‌بندی ذیل نظام سطح‌بندی است و نمی‌توان موسسات را با اندازه‌ها، ماموریت‌ها و طول عمر مختلف با هم در یک مجموعه رتبه‌بندی کرد و پیشتر به این موضوع کمتر توجه شده است. بنابراین ما سطح‌بندی را در اولویت قرار دادیم که موسسات در گام اول سطح‌بندی شوند و رتبه‌بندی ذیل آن مطرح می شود.
رازینی یادآور شد: سطح‌بندی را بر اساس مساله‌های هر زیرنظام آموزش عالی به صورت جداگانه تعریف کردیم؛ برای نمونه در حوزه دانشگاه‌های غیردولتی و غیرانتفاعی موضوع انتظام‌بخشی را به عنوان مساله‌محوری تعریف کردیم و به این معنا که موسسات را به میزان نظم‌یافتگی آنها در داشتن ضوابط و قواعد قانونی که باید داشته باشند سطح بندی کردیم. مدل این نوع سطح‌بندی طراحی شده است که بعد از سطح‌بندی، رتبه‌بندی ذیل هر کدام از این سطوح انجام می‌شود.
رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت در مورد زمان انتشار اولین رتبه‌بندی بر اساس این مدل نیز گفت: پیش‌بینی می‌کنیم در زیرنظام غیردولتی و غیرانتفاعی بتوانیم سطح بندی دانشگاه‌های غیردولتی و غیرانتفاعی را تا پایان سال جاری منتشر کنیم. سطح‌بندی دانشگاه‌های دیگر هم که با نام دانشگاه‌های سطح یک و سطح دو و غیره مطرح است، باید بازبینی شود و دیگر با مفهوم دانشگاه سطح یک و دو به این معنا مواجه نیستیم. هر چند ممکن است دانشگاه‌هایی که امروز سطح یک هستند در همان الگو با نام دیگری در یک طبقه قرار بگیرند و رتبه‌بندی شوند. این نوع سطح‌بندی نیز در حال طراحی است.
وی تاکید کرد: سال‌های گذشته دانشگاه‌های برتر را به عنوان سطح یک شناسایی کردند ولی بقیه دانشگاه‌ها در نظام سطح‌بندی نیامده‌اند و در نظام‌های رتبه‌بندی خارجی و نظام رتبه‌بندی موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام رتبه‌بندی شده‌اند. اما ما تلاش کردیم در سطح‌بندی مساله‌ها و اقتضائات داخلی را پررنگ‌تر و با توجه بیشتری به آنها بپردازیم ضمن اینکه به رتبه‌بندی‌های جهانی هم بی‌توجه نبوده‌ایم.
نمی‌توان نسخه واحدی برای همه واحدهای پیام نور پیچید
رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت در مورد ساماندهی برخی زیرنظام‌های آموزش عالی گفت: مرکز نظارت از چند جنبه به موضوع ساماندهی و آمایش آموزش عالی پرداخته است؛ معمولا توسعه و گسترش آموزش عالی که از طریق شورای گسترش آموزش عالی انجام می‌شود، در تمام موسسات شامل دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری مبتنی بر گزارش‌های مرکز نظارت است. بنابراین در گزارش‌های نظارت و ارزیابی تلاش کردیم موضوع ماموریت محوری موسسات و طرح‌های آمایشی موسسات را به صورت جدی لحاظ کنیم و اگر توسعه یا محدود کردن موسسه‌ای در این چارچوب است با این روند همراهی شود و اگر نیست تلاش شود که به سمت این هدف حرکت کند.
وی افزود: یکی دیگر از اولویت‌ها در ساماندهی آموزش عالی نیز موضوع ساماندهی دانشگاه‌های غیرانتفاعی بود، بعضی دانشگاه های غیرانتفاعی معیارهای لازم را برای فعالیت یک موسسه آموزش عالی نداشتند و به شکل عملی منجر به این می‌شدند که عملکرد موسسات موفق این حوزه هم تحت الشعاع قرار بگیرد. برای ساماندهی این موسسات با کمک معاونت آموزشی وزارت علوم، بحث بررسی عملکرد این موسسات به شکل جدی در دستور کار قرار گرفت و برای حدود ۵۰ یا ۶۰ موسسه که ملاحظاتی نسبت به عملکرد آنها وجود داشت، گزارش‌های نظارتی دقیقی تهیه شد.
رازینی تاکید کرد: در مورد دانشگاه پیام نور نیز کارگروهی با ابلاغ وزیر علوم شکل گرفته است. البته ملاحظاتی وجود دارد؛ یعنی به نظر می‌رسد در ساماندهی موضوع پیام نور باید اقتضائات استانی و آمایشی در نظر گرفته شود و ساماندهی موضوع پیام نور موضوعی نیست که با نسخه واحدی برای کل کشور قابل اجرا باشد.
استاد دانشگاه امام صادق (ع) ادامه داد: در استان‌های مختلف بر اساس میزان واحدهای آموزشی در استان و میزان دانشجو در هر واحد، باید سناریوهای اقتضائی مشخص طراحی شود. در برخی استان‌ها با تفاهم با مسئولان منطقه‌ای روسای دانشگاه‌ها و زیرنظام‌ها انجام شده امکانات و ظرفیت‌های مازاد دانشگاه پیام نور در اختیار دانشگاه دولتی مادر یا دانشگاه دولتی شهرستان قرار گرفته است. مشخص است که زیرنظام پیام نور فلسفه‌ای دارد که اصل حضور آن در آموزش عالی لازم است ولی محدوده و سطح فعالیت آن نیازمند بازنگری است برای اینکه به ریل اصلی فعالیت خود برگردد. به طور کلی تلاش می‌شود به صورت اقتضائی و استانی تصمیم‌گیری شود و یک نسخه واحد برای همه واحدها نباشد.
توجه ویژه به مراکز توسعه فناوری
وی ادامه داد: همچنین در زمینه تخصیص تعداد اعضای هیات علمی در فراخوان‌ها نیز به این موضوع می‌پردازیم. زیرا این امر بر اساس مطالعات و شاخص‌های مرکز نظارت است و ما سهمیه‌ها را تعیین می‌کنیم. برای فراخوان‌های امسال (شهریور ۱۴۰۲) تلاش کردیم سهمیه‌ها با لحاظ کردن مسائل آمایشی باشد و رشته‌هایی که محدود شده‌اند یا دانشجو ندارند در تخصیص هیات علمی نیز این موضوع لحاظ شود. همچنین رشته‌هایی که رو به رشد هستند حمایت شوند و مناطقی که دانشگاه‌ها در شاخص‌های عضو هیات علمی وضعیت خوبی ندارند یا نسبت استاد و دانشجو رعایت نشده، در تخصیص اعضای هیات علمی به آن دانشگاه لحاظ شود.
رازینی یکی دیگر از اقدامات مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت را در این دوره توجه ویژه به پژوهش و فناوری دانست و گفت: نظارت و ارزیابی در گذشته بیشتر روی دانشگاه‌ها آن هم بعضی دانشگاه‌های خاص بوده است، اما در این دوره ارزیابی پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد را در دستور کار داریم و بازدیدهای نظارتی زیادی در این حوزه با توجه به اولویت کشور انجام می‌دهیم.