به گزارش گروه جامعه ایرنا، سلول‌های بنیادی خونساز برای درمان افرادی که دچار بدخیمی‌های خونی یا بیماری‌هایی چون تالاسمی و سرطان‌های خونی هستند، استفاده می‌شود تا بیماری که سلول خونی بدنش دچار مشکل شده، سلامت خود را بازیابد.
سلول‌های بنیادی چیست؟
سلول بنیادی، مادر همه سلول‌ها است و توانایی تبدیل به تمام سلول‌های بدن را دارد. این سلول‌ها توانایی خود نوسازی و تمایز به انواع سلول‌ها از جمله سلول‌های خونی، قلبی، عصبی و غضروفی را دارد همچنین در بازسازی و ترمیم بافت‌های مختلف بدن به دنبال آسیب و جراحت موثر بوده و می‌تواند به درون بافت‌های آسیب دیده‌ای که بخش عمده سلول‌های آنها از بین رفته است، پیوند زده شود و جایگزین سلول‌های آسیب دیده شده و به ترمیم و رفع نقص در آن بافت بپردازند.
حدود ۷۰ درصد از بیماران نیازمند دریافت سلول های بنیادی خون ساز، فاقد خویشاوند مناسب از نظر آنتی ژن‌های سازگاری بافتی هستند
سلول‌های بنیادی را بر اساس خصوصیات و ویژگی به سه دسته سلول‌های بنیادی جنینی، سلول‌های بنیادی بالغ و سلول‌های بنیادی خون بندناف تقسیم می‌کنند. حدود ۷۰ درصد از بیماران نیازمند دریافت سلول‌های بنیادی خونساز، فاقد خویشاوند مناسب از نظر آنتی‌ژن‌های سازگاری بافتی هستند و ممکن است نیازمند دریافت این سلول‌ها از مراکز اهداکنندگان غیرخویشاوند در بانک‌های اطلاعاتی اهداکنندگان کشور یا در سطح جهان باشند.
شانس پیدا کردن دهنده غیرخویشاوند در افراد یک نژاد یا قوم در موفقیت پیوند موثرتر است؛ این امر اهمیت تاسیس یک مرکز ملی مانند مرکز سپاس(مرکز پذیره‌نویسی اهدای سلول‌های بنیادی خونساز سازمان انتقال خون) را مورد تاکید قرار می‌دهد که از طریق این مراکز ملی، امکان پیوستن به مجمع جهانی اهداکنندگان نیز مقدور می‌شود.
وجود یک مرکز ملی برای جلب، آموزش، ثبت‌نام و نگه‌داری اطلاعات اهداکنندگان داوطلب مشکل گشاست تا در صورت نیاز، پزشکان معالج بیماران فاقد اهداکننده خویشاوند با معرفی بیمار خود به این مرکز ملی پذیره‌نویسی شانس ادامه حیات وی را افزایش دهند.
برداشت سلول‌های بنیادی از خون به روش فرزیس
این سلول‌ها قبلا فقط از مغز استخوان بیمار برداشت می‌شد اما در روش کنونی، سلول‌های بنیادی از مغز استخوان به خون محیطی وارد می‌شود و به وسیله دستگاه فرزیس (در این روش اجزایی از خون که مورد نظر است، براشت می‌شود و باقی خون به بدن اهداکننده برگردانده می‌شود) سلول‌های بنیادی جدا شده و بقیه خون به بیمار باز می‌گردد و سلول بنیادی تهیه شده در هر نقطه از ایران که لازم است برای بیمار ارسال می‌شود.
پذیره‌نویسی برای اهدای سلول‌های بنیادی خون ساز از افراد ۱۸ تا ۵۰ سال
مرکز سپاس انتقال خون اکنون در ۳۱ مرکز انتقال خون کشور فعالیت دارد و از اهداکنندگان خون که بین ۱۸ تا ۵۰ سال سن دارند و آمادگی خود را برای اهدای سلول های بنیادی خون ساز غیر خویشاوند اعلام کنند، پذیره‌نویسی می‌کند.
طبق استانداردهای جهانی، هرچه اهداکننده جوانتر باشد برای اهدا مناسب‌تر است. طرح سپاس از سال ۱۳۸۹ در نخستین مرکز در ستاد مرکزی سازمان انتقال خون فعال شد و خیلی زود، مراکز دیگری در استان تهران شروع به کار کردند و تا سال ۹۸ همه ادارات کل استانی دارای مرکز سپاس شدند.
در ۳۱ مرکز انتقال خون کشور فعالیت دارد و از اهداکنندگان خون که بین ۱۸ تا ۵۰ سال سن دارند و آمادگی خود را برای اهدای سلول های بنیادی خون ساز غیر خویشاوند اعلام کنند، پذیره‌نویسی می‌کند.
مراکز سپاس یکی از سه مرکزی هستند که در کشور پذیره‌نویسی سلول‌های بنیادی خون ساز غیرخویشاوند را به عهده دارد. بیمارستان شریعتی و محک نیز در این امر مهم مشارکت می‌کنند و این مراکز تحت نظارت وزارت بهداشت در شبکه ملی سلول‌های بنیادی خونساز غیرخویشاوند فعالیت می‌کنند و از اهداکنندگان جوان خون دعوت می‌شود تا در مراکز سپاس نیز نام‌نویسی کنند.
اکنون به ندرت از مغز استخوان، سلول بنیادی برداشت می‌شود و اغلب داوطلبان از طریق دریافت خون و جداسازی سلول‌های بنیادی خونساز اقدام به اهدا می‌کنند و ویژگی‌های سلولی و بافتی(HLA) هر فرد ممکن است بعد از سال‌ها فقط یک بار با یک بیمار تطابق یابد اما این سلول‌ها تنها راه نجات بیماران از مرگ است و برای اهدا کننده نیز ضرری ندارد و خیلی زود سلول‌های وی جایگزین می‌شود و بعدها به کمبود دچار نمی‌شود.
اطلاعات ۵۴ هزار نفر در بانک انتقال خون ایران موجود است
معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون ایران در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی ایرنا گفت: تعداد داوطلبان اهدا سلول های بنیادی که تعیین شاخص ژنتیکی شده ۳۵ هزار نفر و تعیین شاخص نشده ۴۵ هزار نفر در بانک انتقال خون ایران است.
عباداله سالک مقدم افزود: تعداد داوطلبان اهدا در بانک سلول های بنیادی در آمریکا ۲۲ میلیون، آلمان ۱۰ میلیون، ترکیه ۶۰۰ هزار، عربستان ۷۵ هزار و در دنیا ۴۲ میلیون اهدا کننده هستند.
وی ادامه داد: پیوند سلول های بنیادی خون ساز تنها راه درمان برای بسیاری از بیماری های بدخیم و غیر بدخیم صعب العلاج است مانند انواع لوسمی ها (سرطان های خون)، بیماری های خونی (تالاسمی -کم خونی داسی شکل)، نقایص ایمنی ارثی، بیماری های متابولیک ارثی و برخی تومورهای توپر سایر بافت ها و اعضا بدن است.