به گزارش ایرنا افسانه‌ها و داستان‌های زیادی در مورد شهر گمشده زیز وجود دارد. این شهر که در دوران اسلامی شکوفا بود، به دلایلی نابود شد و از آن زمان تاکنون هیچ کس آن را ندیده است.
اما اکنون، باستان‌شناسان ایرانی اعلام کرده‌اند که این شهر را در استان کهگیلویه و بویراحمد کشف کرده‌اند. این کشف یک یافته مهم باستان‌شناسی است که می‌تواند در درک بهتر تاریخ و فرهنگ جنوب غرب ایران و استان کهگیلویه و بویراحمد کمک کند.
موقعیت جغرافیایی شهر زیز
شهر زیز در دوران اسلامی یکی از شهرهای مهم در جنوب غرب ایران بود. این شهر در مسیر ارتباطی مهمی قرار داشت و از نظر تجاری و نظامی اهمیت بالایی داشت.
در دوران اسلامی، کوره ارجان در نزدیکی بهبهان امروزی در جنوب غربی ایران یکی از مهم ترین مناطق تجاری و نظامی این سرزمین بود. شهر زیز در مسیر ارتباطی ارجان به اصفهان قرار داشت که یکی از مهم ترین مسیرهای ارتباطی بین ایران و مرکز جهان اسلام بود. این مسیر ارتباطی برای تجارت و حمل و نقل کالا و افراد بسیار مهم بود.
اهمیت شهر زیز
شهر زیز از نظر تجاری و نظامی اهمیت بالایی داشت. این شهر در مسیر ارتباطی بین ایران و مرکز جهان اسلام قرار داشت و از این رو، یک مرکز تجاری مهم بود. همچنین، شهر زیز از نظر نظامی نیز اهمیت بالایی داشت، زیرا در نزدیکی مرزهای ایران با دشمنان قرار داشت.
از نظر نظامی، شهر زیز به عنوان یک پایگاه نظامی برای دفاع از مرزهای ایران در برابر دشمنان عمل می کرد. این شهر دارای یک ارتش بزرگ بود که از آن برای محافظت از شهر و منطقه در برابر حملات دشمنان استفاده می شد.
شهر زیز از نظر تجاری نیز اهمیت بالایی داشت. این شهر محصولات کشاورزی، دامی، و صنعتی از جمله غلات، گوشت، پشم، و پارچه را به سایر نقاط ایران و جهان اسلام صادر می کرد. همچنین، شهر زیز محل واردات کالاهای خارجی از جمله ابریشم، پارچه، و ادویه بود.
شهر گم شده زیر کجاست؟
مطابق با نتایج تحقیق های انگشت شماری که صورت گرفته، محل دقیق شهر زیز، در ناحیه زیز با محوطه "زیز نسه" در استان کهگیلویه و بویراحمد مطابقت می کند. این محوطه دارای بقایای یک شهر باستانی شامل دیوارهای دفاعی، قلعه، مسجد، و سایر بناها است.
موقعیت جغرافیایی
مقدسی، جغرافی دان قرن چهارم هجری، شهر زیز را در کنار رودخانه تاب توصیف کرده است. رودخانه تاب هم اینک با نام رودخانه مارون شناخته می شود.
محوطه زیز نسه نیز در کنار رودخانه مارون واقع شده است. این موقعیت جغرافیایی نشان می دهد که محوطه زیز نسه در مکان مناسبی قرار داشته است و از دسترسی به آب و منابع طبیعی برخوردار بود.
ابن بلخی، جغرافیدان قرن پنجم هجری، شهر زیز را در کوهستان توصیف کرده است. محوطه زیز نسه نیز در دامنه کوههای دمه و گور اسپید واقع شده است. این موقعیت کوهستانی نشان می دهد که محوطه زیز نسه در مکانی امن و محافظت شده قرار داشته است.
موقعیت راهبردی
مقدسی، شهر زیز را در مسیر ارتباطی ارجان-اصفهان توصیف کرده است. ارجان و اصفهان از شهرهای مهم دوره اسلامی بودند و مسیر ارتباطی بین آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است.
این موقعیت راهبردی نشان می دهد که محوطه زیز نسه در مکانی مهم و استراتژیک قرار داشته است.
ویژگی های طبیعی و اقلیمی
مقدسی، شهر زیز را در منطقه ای با آب و هوای معتدل و حاصل خیز توصیف کرده است. محوطه زیز نسه نیز در منطقه ای با آب و هوای معتدل و حاصلخیز واقع شده است. این ویژگی های طبیعی و اقلیمی نشان می دهد که محوطه زیز نسه در مکانی مناسب برای کشاورزی و دامداری قرار داشته است.
ویرانه های شهر
محوطه زیز نسه دارای بقایای فراوان آثار ساختمانی، تراکم شواهد سفالی، خرابه ها و دیگر بقایای موجود است. این ویرانه ها نشان دهنده شکوفایی این محوطه در گذشته های دور است.
مثال های از بقایای ساختمانی
از جمله بقایای ساختمانی محوطه زیز نسه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بقایای یک حمام
یک ستون از پایه های پل ارتباطی
آثار ویرانه ای که با توجه به قوسهای داخلی بنا، آن را مسجد یا مکان ارزشمندی دانسته اند
چند ساختمان با مصالح گچ و سنگ
مثال های از بقایای سفالی
از جمله بقایای سفالی محوطه زیز نسه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ظروف سفالی ساده و تزئین شده
قطعات سفالی از اشیای دیگر مانند زیورآلات و مهر
مثال های از دیگر بقایای موجود
از جمله دیگر بقایای موجود محوطه زیز نسه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
کتیبه ای به خط نسخ اولیه بر سینه صخره ای نسبتا بزرگ
پایه های بجای مانده از یک پل در حاشیه رودخانه
با ارائه مثال هایی از بقایای ساختمانی، سفالی و دیگر بقایای موجود، می توان به اهمیت و ارزش محوطه زیز نسه پی برد. این بقایا نشان می دهد که محوطه زیز نسه در گذشته های دور شهری آباد و پر رونق بوده است.
به دلیل تخریب های گسترده ای که در محوطه زیز نسه صورت گرفته است، نمی توان اطلاعات دقیقی از معماری و سبک ساختمانی شهر زیز به دست آورد. با این حال، با توجه به شواهد موجود، می توان محوطه زیز نسه را با بقایای شهر قدیم زیز یکی دانست. در نزدیکی این شهر باستانی هنوز روستایی به اسم زیزی وجود دارد.
در مجموع، شهر زیز یکی از شهرهای مهم در جنوب غرب ایران در دوران اسلامی بود. این شهر در مسیر ارتباطی مهمی قرار داشت و از نظر تجاری و نظامی اهمیت بالایی داشت.
بر اساس نتایج تحقیقات باستان‌شناسی، محل دقیق شهر زیز در شهرستان کنونی بویراحمد، در ناحیه زیز با محوطه "زیز نسه" مطابقت می کند. این محوطه دارای بقایای یک شهر باستانی شامل دیوارهای دفاعی، قلعه، مسجد، و سایر بناها است.
این کشف یک یافته مهم باستان‌شناسی است که می‌تواند در درک بهتر تاریخ و فرهنگ ایران کمک کند. با ادامه مطالعات باستان‌شناسی در محوطه زیز نسه، می‌توان اطلاعات بیشتری در مورد تاریخ و فرهنگ این شهر باستانی به دست آورد.
منابع:
پژوهشی باستان شناختی بر مکانیابی، تکوین و نابودی شهر زیز؛ نویسنده: حسین سپیدنامه
مکانیابی شهر زیز بر اساس منابع تاریخی و بررسی‌های باستان‌شناختی؛ نویسنده: پاکباز، داوود ؛ نیستانی، جواد ؛ کریمیان، حسن