به گزارش ایرنا گوزن زرد ایرانی بزرگ‌تر از شوکا و کوچک‌تر از مرال و خال‌های سفید روی پشت و پهلوهایش وجه تمایز این گونه منحصر به فرد است که نرها شاخ‌های بلند و نسبتا پهنی دارند و تعداد انشعاب‌های شاخ با سن حیوان مرتبط است.
خاستگاه اصلی این گونه در ایران، چشم‌اندازهای باز با درختان و درختچه‌های پراکنده در کوهستان‌های زاگرس و بیشه‌زارهای استان خوزستان بوده، اما به دلیل از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی و شکار بی‌رویه، جمعیت آنها نابود شده یا بسیار کاهش یافته است و پراکندگی طبیعی کنونی گوزن زرد به بیشه‌زارهای مناطق حفاظت‌شده کرخه، و احتمالا دز محدود است.
در حال حاضر بخش عمده جمعیت گوزن زرد ایرانی در جزیره اشک دریاچه ارومیه است و شماری در منطقه محصور احداث شده در سرتاسر کشور زندگی می‌کنند.
لرستان با شرایط آب و هوایی و توپوگرافی مناسب بعنوان خاستگاهی کهن از این گونه جانوری منحصر به فرد یکی از مناطق مستعد برای احیا و نگهداری آن است و در چند سال اخیر اقداماتی برای احیا و نگهداری گوزن زرد ایرانی انجام شده است.
نقش یک گوزن زرد ایرانی که با رنگ قرمز در یکی از غارهای کوهدشت لرستان ایجاد شده است و قدمت آن به حدود هزاره دهم پیش از میلاد می رسد بیانگر این است که لرستان زیستگاهی کهن برای این گونه جانوری در معرض انقراض است که اکنون گام های خوبی برای احیا و نگهداری این گونه جانوری در استان انجام و با همکاری بخش خصوصی سایتی مناسب و تحت نظارت برای احیای گوزن زرد ایرانی در این استان راه اندازی شده است.
سایت احیای گوزن زرد ایرانی تجربیات موفقی کسب کرده است
معاون فنی حفاظت محیط زیست لرستان گفت: احیای گوزن زرد در این استان در راستای سیاست های سازمان حفاظت محیط زیست برای جلب مشارکت مردم در امر حفاظت حیات وحش و حمایت گونه های جانوری انجام شد.
نبی الله حسنوند افزود: تفاهم نامه همکاری مشترک جهت حمایت و حفاظت گوزن زرد با استفاده بهینه از ظرفیت های بالقوه و با هدف نجات این گونه از خطر انقراض سال ۱۴۰۱ بین مجتمع کشت و صنعت گردشگری فجر صفای لرستان با محیط زیست منعقد و به همین منظور هشت راس گوزن زرد از مرکز تکثیر و پرورش از دشت ناز ساری به این سایت منتقل شد.
وی با اشاره به حساس بودن این گونه جانوری به استرس ادامه داد: متاسفانه پس از جابجایی گوزن ها به سایت حفاظت و نگهداری استان یک راس از آنها تلف شد.
حسنوند با بیان اینکه این گونه جانوری نیازمند زیستگاه طبیعی با شرایط مناسب برای حفاظت و نگهداری است عنوان کرد: در مرکز احیا و نگهداری گوزن زرد در شرکت فجر صفا علاوه بر مراقبت های ویژه، شرایط خوب زیستگاهی در راستای حفاظت و نگهداری طبیعی برای این گونه جانوری حساس ایجاد شده است.
وی با بیان اینکه لرستان زمانی زیستگاه گوزن زرد بوده است افزود: با نظارت کارشناسان شرایط لازم برای این گونه جانوری فراهم شده است و گوزن زرد ایرانی در لرستان در حال احیا است.
وی با اشاره به اینکه اکنون تجارب بیشتری برای احیا و نگهداری این گونه جانوری در استان حاصل شده است عنوان کرد: در این مسیر آزمون وخطاهایی وجود داشت که خوشبختانه با تلفات بسیار کم اکنون این گونه جانوری در زیستگاهی مناسب و شرایطی مطلوب به سر می برد.
حسنوند گفت: علاوه بر هشت راسی که در ابتدا در این سایت نگهداری شد ۲ راس دیگر نیز از کرج به این سایت منتقل شد ه در نخستین سال حضور، این گوزن ها ۲ زایمان داشتند ولی یکی از گوساله ها تلف شد و یکی از آنها با شرایط مطلوب هفت ماهه و همراه گله است.
وی افزود: با توجه به تجربیات حاصل شده و رفع نواقص موجود در مهر ماه گذشته نیز ۶ راس گوزن زرد ایرانی از سایت ساری به این مرکز منتقل شده است که اکنون در شرایط خوبی قرار دارند.
حسنوند با اشاره به ظرفیت بخش خصوصی برای احیای این گونه جانوری اظهار داشت: خوشبختانه اکنون این گونه جانوری در این سایت فجر صفای استان در حال احیا و نگهداری و امید است مانند استان های ایلام و مازندران به زودی یکی از مراکز توزیع گوزن زرد به دیگر نقاط کشور باشیم چراکه لرستان با توجه به شرایط طبیعی و آب و هوایی مناسب زمانی زیستگاه این گونه جانوری بوده است.
معاون فنی حفاظت محیط زیست لرستان بیان کرد: اکنون ۱۴ راس گوزن زرد ایرانی در سایت استان با شرایط مناسب و نظارت و مراقبت وجود دارد و این در حالی است که بصورت مداوم این گونه جانوری توسط دامپزشک و نیروهای آموزش دیده در حال مراقبت و نگهداری است.
وی افزود: نظارت های لازم از طرف حفاظت محیط زیست استان نیز در حال انجام است و به زودی نیز فضای نگهداری این گونه جانوری وسیع تر خواهد شد.
احیای گوزن زرد ایرانی در دامنه های یافته کوه
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: با گذشت سال‌ها دوری از زیستگاه و خاستگاه اصلی گوزن زرد ایرانی، اولین گوساله این گونه در دامنه‌های یافته کوه خرم آباد متولد شد.
علی سالاروند افزود: این گونه جانوری بعد از گذشت سال‌ها دوری از زیستگاه و پشت سر گذاشتن خطر انقراض نسل در مرکز احیا و نگهداری استان در شرایط مطلوبی قرار دارد و این در حالی است که یک گوساله متولد شده در این سایت اکنون با شرایط مناسب همراه گله است.
وی ادامه داد: گوزن زرد ایرانی در سایت تکثیر و پرورش فجر صفای کشت و صنعت لرستان واقع در دامنه‌های یافته کوه خرم‌آباد حفاظت و نگهداری می‌شود که این سایت نخستین و بزرگترین سایت خصوصی تکثیر و پرورش گوزن زرد در کشور و در راستای حفاظت مشارکتی از گونه‌های ارزشمند حیات وحش و ذخایر ژنتیکی به شمار می رود.
سالاروند با اشاره به اینکه لرستان در گذشته خاستگاه ییلاق و قشلاق گوزن‌های زرد ایرانی بین دز و کرخه خوزستان و لرستان بوده است افزود: به همین دلیل مجددا این قابلیت برای استان تعریف شده است.
وی عنوان کرد: هدف از اجرای طرح احیا در لرستان استفاده بهینه از ظرفیت‌های بالقوه گوزن زرد ایرانی، نجات این گونه از خطر انقراض و احیای آن، نگهداری و تکثیر گوزن زرد ایرانی در محوطه‌های جنگلی تحت مدیریت شرکت کشت و صنعت و گردشگری فجر صفا در چارچوب قوانین و مقررات جاری کشور می‌باشد.
وی ادامه داد: شرکت کشت و صنعت فجر صفا با بهره‌مندی از زیستگاه‌های طبیعی جنگلی و چشم‌اندازهای زیبا در نظر دارد منطقه‌ای را تحت عنوان پارک حیات وحش برای حمایت، حفاظت و پشتیبانی از گونه‌های شاخص حیات وحش به‌ویژه گوزن زرد ایرانی، قوچ و میش و کل و بز در راستای گسترش فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست و گردشگری در منطقه ایجاد کند.
وی اوی بیان کرد: گوزن‌های زرد پس از تکثیر و پرورش، قابلیت رهاسازی در مناطق مختلف استان را دارند و بدون شک این طرح تاثیرات مثبت و قابل تاملی بر حفاظت و احیای جمعیت گونه‌های مذکور ازجمله گوزن زرد ایرانی خواهد داشت.
سالاروند با اشاره به اینکه گوزن‌های زرد ایرانی اغلب در اوایل پاییز جفت‌گیری می کنند ویک و به ندرت ۲ گوساله به دنیا می آورند گفت: یک راس گوزن در فصل زادآوری در تاریخ ٢٣ اردیبهشت ماه ١۴٠٢ در سایت تکثیر متولد شد.
وی عنوان کرد: گوزن زرد ایرانی زیرگونه‌ای از گوزن زرد است که با توجه به اینکه در آستانه انقراض قرار داشت، با تمهیدات انجام شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست در دولت سیزدهم، حفاظت مشارکتی آن در دستور کار قرار گرفت و لرستان در این راستا به عنوان اولین استان در کشور، با مشارکت بخش خصوصی دارای صلاحیت، توانست اجرای موفق این پروژه را به نام خود ثبت کند.
نخستین سایت خصوصی احیای گوزن زرد ایرانی در لرستان فعال شده است
رییس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: بنا بر مطالعات و اسناد موجود، استان به دلیل شرایط توپوگرافی و آب و هوایی زیستگاهی مناسب برای گوزن زرد در گذشته بوده است همچنین مناطق زاگرس نشین به دلیل بهره مندی از جنگل و شرایط کوهستانی و آب و هوای مناسب موقعیت مساعدی برای زیست گوزن زرد ایرانی دارند.
محسن امیری ادامه داد: بر این اساس لرستان زیستگاه گوزن زرد ایرانی و منطقه گازرده در محدود میان پلدختر و خرم آباد در گذشته زیستگاه اصلی این گونه جانوری در لرستان بوده است که در این منطقه منقرض شده است و اکنون نیز سازمان حفاظت محیط زیست با هدف احیای گونه های در خطر انقراض حفاظت و احیای این گونه ها را در اولویت قرار داده است.
وی با تاکید بر اینکه احیای گوزن زرد ایرانی در دستور کار این سازمان قرار گرفته است گفت:تمام سایت های احیا و نگهداری گوزن زرد ایرانی تحت مدیریت این سازمان هستند و سایت احیا و نگهداری لرستان بعنوان نخستین و بزرگترین سایت خصوصی احیای گوزن زرد ایرانی در کشور راه اندازی شده است.
وی با اشاره به اینکه استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و مشارکت حفاظتی از برنامه های مهم این سازمان در امر احیا و نگهداری گونه های در معرض خطر انقراض است افزود: لرستان در این حوزه پیشگام بوده و شرکت کشت و صنعت فجر صفا نخستین سایت خصوصی احیا و نگهداری گوزن زرد ایرانی را راه اندازی کرده است.
امیری ادامه داد: همچنین در راستای احیا قوچ و میش نیز در این سایت اقدام شده است که همزمان با رها سازی گوزن زرد ایرانی در محدود ۴۰۰ هکتاری تحت نظارت حفاظت محیط زیست قوچ و میش نیز در این فضا رها سازی خواهد شد.