به گزارش ایرنا، فرسایش خاک یا همان فرایند تدریجی فیزیکی جابجایی لایه بالایی خاک یکی از معضلات پیش روی جامعه است که در این پدیده خاک به عنوان بستر اصلی گیاهان و تولید توان حاصلخیزی خود را از دست می دهند.
استان مرکزی به عنوان یکی از مناطق کشور نیز در گیر این مساله است و به گفته معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری این استان، در مقوله فرسایش خاک در بین استان های میانه کشور قرار دارد و سالانه شاهد بیش از ۳۶ میلیون تن فرسایش خاک است.
رضا عظیمی روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه خاک بستر اصلی گیاه و تولید است اظهار کرد: میزان خاک سازی به پنج عامل اقلیم، پستی و بلندی، مواد مادری، زمان و موجودات زنده بستگی دارد که باید هر پنج عامل در کنار هم باشند تا در شرایط کاملا ایده آل ۲.۵ سانتی متر خاک در ۱۰۰ تا ۳۰۰ سال ساخته شود.
وی یادآور شد: در استان مرکزی با توجه به شرایط اقلیمی از جمله تغییر اقلیم و خشکسالی که در آن اتفاق افتاده است روند فرسایش خاک آن افزایش و در مقابل سرعت روند خاکسازی با افت شدید مواجه شده و در برخی نقاط نیز به صفر رسیده است که در نتیجه این روند معکوس وضعیت فرسایش تشدیدی یا بحرانی در این استان شکل گرفته است.
خسارت ۱۰۰ هزار میلیارد ریالی از فرسایش خاک
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی افزود: میزان فرسایش خاک در سطح استان سالانه از ۶ تا ۱۶.۵ تن خاک در هر هکتار برآورد شده که بیشترین میزان مربوط به شهرستان های شازند، تفرش و ساوه (غرق آباد و نوبران) است.
میزان فرسایش خاک در سطح استان سالانه از ۶ تا ۱۶.۵ تن خاک در هر هکتار برآورد شده که بیشتر مربوط به شازند، تفرش و ساوه استوی با اشاره به اینکه با توجه به تشدید فعالیت های آبخیزداری در چند سالیان گذشته سالانه حدود یک تا ۲ تن در هر هکتار موفق به کاهش فرسایش خاک شده ایم اما تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی است گفت: سالانه بر اثر فرسایش خاک ۳۶ میلیون تنی در عرصه های مختلف کشاورزی، صنعتی، عرصه های منابع طبیعی و خاصل‌خیزی خاک حدود ۱۰۰ هزار میلیارد ریال خسارت به این استان وارد می شود.
وی ادامه داد: خاکی که بر اثر فرسایش از بین می رود در اصل بستر تولید به ورطه نابودی کشیده می شود از طرفی سالانه حدود ۷۶ صدم درصد از مخازن سدهای این استان براثر رسوب خاک فرسایش شده پر می شود تا بجای ذخیره حجم قابل ملاحظه ای از آب پشت سدها، خاک قرار بگیرد.
تدوین و اجرای طرح آبخیز تا جالیز
عظیمی با اشاره به اینکه سدهای مخزنی الغدیر، ۱۵ خرداد و کمال صالح بیشتر از سایر سدهای استان در معرض این پدیده قرار گرفته اند یادآور شد: اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی به عنوان یکی از متولیان مقابله با این معضل در کنار اقدامات آبخیزداری، توسعه نهال کاری و فضای سبز در عرصه های طبیعی و ملی را در دستور کار خود قرار داده است.
با اجرای طرح آبخیز تا جالیز سالانه یک تا ۲ تن در هر هکتار از فرسایش خاک در استان مرکزی جلوگیری می‌شود
وی افزود: اقدامات این اداره کل در این راستا بحث های بیولوژیک و بیومکانیک آبخیزداری بوده که برای تحقق آنها برنامه ای میانمدت سه ساله "آبخیز تا جالیز" تدوین و تفاهم نامه اجرای آن در ۳۵۰ هزار هکتار با هفت هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار پیش بینی شده نیز با قرارگاه امام حسن (ع) به امضا رسیده است.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی گفت: عملیات اجرای این برنامه از سال زراعی جاری آغاز شده و در سال اول ۲ هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای ۱۱۶ هزار هکتار از عرصه های طبیعی استان نیز مصوب شده است.
وی با اشاره به اینکه با اجرای طرح آبخیز تا جالیز سالانه یک تا ۲ تن در هر هکتار از فرسایش خاک در استان مرکزی جلوگیری می شود افزود: در این طرح ۳۵ حوزه آبخیز استان در تمام شهرستان ها زیر پوشش عملیات آبخیزداری شامل گابیون بندی، خشکه چین، بند خاکی، بند سنگ و ملات، پخش سیلاب، نهال‌کاری، بذرکاری، تراس بندی و بانکت بندی قرار می گیرد.
کاشت ۱۶ میلیون درخت
عظیمی با اشاره به اینکه بر اساس دستور رییس جمهور و تعهدات بین المللی جمهوری اسلامی در قالب طرح چهارساله کاشت یک میلیارد درخت نیز این استان سهم ۱۶ میلیون اصله ای دارد افزود: این طرح در استان مرکزی به عنوان یکی از برنامه های پیش رو در کاهش فرسایش خاک و کربن قرار گرفته است.
وی افزود: از ابتدای مهر تا کنون ۶۰۰ هزار اصله نهال در ۱۲ شهرستان استان مرکزی غرس شده که تا پایان زمستان نیز سه میلیون و ۴۰۰ هزار اصله به صورت بذر و نهال در مناطق مختلف با همکاری و مشارکت دستگاه های اجرایی و حضور مردمی کاشته می شود.
سهم ۲۰ درصدی باد از فرسایش
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی با اشاره به اینکه ۸۰ درصد فرسایش این استان به صورت آبی و ۲۰ درصد نیز به صورت بادی اتفاق می افتد افزود: فرسایش بادی در ۵۵۰ هزار هکتار از بیابان های این استان به ترتیب در شهرستان های زرندیه، ساوه، اراک و بخش هایی از محلات روی می دهد.
وی گفت: برای این منظور نیز بیابان زدایی در این شهرستان ها در دستور کار قرار گرفته و هم اکنون با ۲۰ میلیارد ریال اعتبار تخصیص یافته در ۲ شهرستان ساوه و زرندیه در حال انجام است.
عظیمی با بیان اینکه کاشت درختان و بوته های سازگار با شرایط اقلیمی بیابانی از جمله آتروپیلکس، تاغ و اسکنبیل از جمله برنامه های در دست اقدام است افزود: همچنین مدیریت چرای دام و جلوگیری از چرای بی رویه از دیگر موادری است که با همکاری جوامع محلی استان انجام می شود.
تکمیل زنجیره اقدامات با آموزش
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی با بیان اینکه آموزش به عنوان یکی دیگر از اولویت های این اداره کل در مقابله با فرسایش خاک است یادآور شد: در این طرح جوامع محلی و بهره برداران به عنوان اصلی ترین شرکای اجرا هستند.
وی گفت: طرح ها در ۳۵۰ هزار هکتار از اراضی هدف پس از اجرا برای بهره برداری به جوامع محلی و بهره برداران واگذار می شود تا نگهداری و مراقبت از آن را به منظور حفظ سرمایه های محلی برعهده بگیرند.
عظیمی گفت: در این راستا دوره های آموزشی مختلفی در زمینه های رعایت الگوی کشت، محصولات کشاورزی، استفاده از روش های نوین آبیاری اراضی، نحوه کشت استاندارد محصولات در اراضی شیب دار نیز به آنان ارایه می شود.
استان مرکزی با ۲۹ هزار و ۵۳۰ کیلومتر مربع وسعت، یک و ۸۲ صدم درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده که ۷۰ درصد آن را عرصه‌های منابع طبیعی تشکیل می‌دهند.