به گزارش ایرنا، شرایط خاص آب و هوایی و حاصلخیزی اراضی زراعی گلستان مستعد کشت پنبه است به‌گونه‌ای که در سال ۱۳۵۳ سطح زیر کشت این محصول به ۱۸۸ هزار هکتار هم رسید اما اجرای سیاست‌های نادرست اقتصاد کشاورزی در اواخر دهه ۷۰، دوره طولانی کاشت تا برداشت و به صرفه‌بودن کشت سایر محصولات زراعی سبب شد تا رغبت زراعت پنبه در گلستان آرام آرام کاهش یابد و سطح زیر کشت آن به ۱۰ هزار هکتار تنزل یابد.
از دهه ۹۰ به بعد، اعمال برخی سیاست‌های حمایتی و برنامه‌های دراز مدت، بروز برخی وقایع اقلیمی و اعمال سیاست‌های اقتصادی در سایر حوزه‌های کشاورزی، بهره‌برداران گلستانی را بار دیگر به کشت پنبه علاقمند کرد به‌گونه‌ای که در سال زراعی جاری مساحت زیرکشت این محصول در استان ۲۰ درصد بیشتر از سال قبل است اما همچنان راه درازی برای احیا و گسترش زراعت این محصول راهبردی در پیش است.
کارشناسان هزینه بالای تولید محصول، نبود توسعه ماشین آلات برداشت، دوره رشد طولانی محصول، عمکرد پایین راندمان تولید در واحد سطح، پرداخت یارانه و شکستن قیمت بازار توسط کشورهای بزرگ تولید کننده وش پنبه و نبود توفیق در تنظیم بازار را از جمله موانع توسعه زراعت پنبه در گلستان می‌دانند.
تامین ارقام مناسب زودرس، سرمایه‌گذاری و حمایت ویژه در تجهیز و توسعه ماشین آلات برداشت، مدیریت مصرف آب، اصلاح خاک‌های کم بازده تحت کشت پنبه، تعیین نرخ تضمینی، رفع مشکلات گمرکی و ترجیحات تعرفه‌ای زیان‌ده، واگذاری امور تولید و بازرگانی نهاده‌ها به تشکل‌ها و بخش خصوصی ذی‌ربط و حمایت از فعالیت آن‌ها و تقویت انجمن‌های صنفی کارخانه‌های پنبه پاک کنی، از جمله راهکارهای کارشناسان برای سرعت در احیای پنبه است.
مسوول شرکت تعاونی کشاورزی پنبه و دانه‌های روغنی منطقه گرگان در خصوص اهمیت احیای زراعت پنبه در این استان گفت: توسعه زراعت پنبه در گلستان می‌تواند نقش به سزایی در اشتغال ساکنان منطقه داشته باشد که در گذشته جمعیت زیادی به خود جذب کرده بود.
عبدالله هزار جریبی افزود: به ازای هر هکتار زراعت پنبه ۹۵ نفر روز و هر چهار هکتار یک نفر دارای شغل دایمی می‌شود که ایجاد این شغل دایمی در این صنعت سبب می‌شود بیش از چهار شغل دیگر به طور غیرمستقیم در بخش‌های صنعت و خدمات از قِبَل آن ایجاد شود.
توان اشتغالزایی بالای زراعت پنبه
وی ادامه داد: توان اشتغالزایی زراعت پنبه در بخش کشاورزی ۲.۵ برابر زراعت سویا، چهار برابر زراعت ذرت و کلزا و ۶ برابر زراعت گندم است.
هزار جریبی، مدیریت در مصرف آب با توجه به سیطره خشکسالی در گلستان را نتیجه توسعه زراعت پنبه دانست و گفت: یکی از مهم ترین دلایل ضرورت احیا و توسعه زراعت پنبه، مدیریت در بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی است.
وی حمایت از زراعت پنبه همچون دیگر محصولات مانند گندم و دانه‌های روغنی، یکسان سازی قیمت تضمینی وش پنبه با ضریب افزایش دیگر محصولات در دهه های اخیر یا تعیین نرخ خرید تضمینی حداقل سه برابر قیمت گندم ، ایجاد گروه‌های ترویجی برای کاهش هزینه‌ها و افزایش عملکرد در واحد سطح و سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه طرح‌های تحقیقاتی از جمله تعیین راندمان آبیاری، مدیریت آب در زودرسی محصول و استفاده از بذور زودرس کشت پاییزه برای کشت دوم پنبه را پیشنهاد داد.
فرآورده‌های پنبه شامل شامل الیاف پنبه، پوسته تخم پنبه دانه و الکل فورفورال، مغز تخم پنبه دانه برای تولید روغن نباتی، صابون، خوراک دامف گلسیرین، روغن رنگرزی، ماده شمع، ویتامین ای، مواد افزودنی شیرینی، لینتر شامل خمیرسلولز، رنگ، ابریشم مصنوعی، پلاستیک، فیلم عکاسی، عایق ساختمانی، کاغذ محکم و کفپوش است.
لزوم سرمایه‌گذاری برای زراعت پنبه
یکی از فعالان حوزه پنبه استان گلستان گفت: برای تولید و پایداری ۶۰ هزار تُن وش پنبه موردنیاز کشور باید زراعت پنبه اعم از کاشت و برداشت این محصول راهبردی باید در حوزه مکانیزاسیون سرمایه گذاری جدی صورت گیرد.
علی‌محمد چوپانی به خبرنگار ایرنا افزود: قیمت گذاری عادلانه در خرید وش پنبه یکی دیگر از راهکارهای احیای زراعت پنبه است و باید این قیمت‌گذاری برای هر کیلوگرم وش پنبه سه برابر قیمت خرید تضمینی گندم باشد تا برای بهره‌بردار صرفه اقتصادی در تولید و استقبال از توسعه زراعت آن داشته باشد.
وی ادامه داد: با این قیمت‌گذاری عادلانه بهره‌بردار آزاد می‌شود سرمایه‌گذاری خود را برای زراعت پنیه افزایش داده و زمینه ساز احیای این محصول راهبردی در استان شود.
به گفته وی به خاطر موانع سرراه زراعت پنبه، بهره‌برداران در این استان شمالی تَن به زراعت سویا و محصول پُر آب طلب از جمله شالی و قیمت بالا می‌دهند و این شرایط، زراعت این محصول راهبردی را به رویا تبدیل کرده است.
ایجاد انگیزه در زراعت پنبه
دبیرخانه کشاورز گلستان معتقد است: برای این که زراعت پنبه در این استان که روزگاری قطب تولید این محصول راهبردی در کشور به شمار می‌رفت، با انگیزه بهره برداران آن تداوم داشته باشد باید توسعه خطی از سوی حاکمیت برنامه‌ریزی و اجرا شود.
علیقلی ایمانی به خبرنگار ایرنا افزود: اجرایی شدن طرح مزبور می‌تواند نقش بسیار تاثیرگذار در زراعت پنبه در استان گلستان داشته و این محصول راهبردی را گسترش دهد.
وی ادامه داد: با این سرمایه‌گذاری، بهره‌برداران با تضمین بیشتر به سمت زراعت پنبه رفته چون درآمد مکفی و متناسب با تورم برای آن‌ها ایجاد خواهد شد.
به گفته وی اطمینان نداشتن از درآمد زراعت پنبه سبب شده تا بهره‌برداران کمتر به سمت تولید این محصول راهبردی، موثر در تناوب زراعی، کاهش آفت و بیماری‌ها و علف‌های هرز، احیای خاک، اشتغال، تولید پایدار در کشاورزی منطقه و ایجاد ارزش افزوده دارد، حرکت کنند.
وی یادآور شد: اگر حاکمیت به درستی برای زراعت پنبه برنامه‌ریزی و حمایت‌ها را عملیاتی کند به طور قطع، بهره‌برداران استان گلستان نیز از این زراعت استقبال خواهند کرد.
کیفیت مطلوب تولید وش پنبه در گلستان
دبیر انجمن صنایع پنبه استان گلستان معتقد است: این استان که در گذشته بیشترین سطح زمین کشاورزی خود را با همت بهره‌برداران آن به زیر کشت پنبه می‌برد، برای احیا و توسعه آن امروز نیازمند حمایت ملی است.
اسدالله پاک سرشت به خبرنگار ایرنا افزود: سالانه ۲۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی گلستان به زیر کشت پنبه می‌رود که قابل توسعه است و می‌تواند جایگاه خاص در تولید این محصول راهبردی در کشور، ایفا کند.
تعیین قیمت منصفانه برای وش پنبه
وی افزود: تولید وش پنبه با کیفیت در استان گلستان همانند تولید گندم و با قیمت منصفانه خریداری نمی‌شود که این یکی از عوامل استقبال نکردن بهره برداران استان در زراعت و تولید این محصول راهبردی است.
پاک سرشت گفت: باید قیمت هر کیلوگرم وش پنبه به ۳.۵ برابر قیمت گندم افزایش داده شود تا بهره‌بردار بتواند برای زراعت پنبه سرمایه‌گذاری کند که طی ۴۰ سال اخیر این مهم کمرنگ بوده است.
وی خاطرنشان کرد: اجرای طرح خرید تضمینی وش پنبه مانند دانه‌های روغنی یکی از راهکارهای احیا و توسعه زراعت این محصول در استان گلستان است که باید توسط دولت عملیاتی شود.
به روز کردن ماشین آلات صنعت پنبه
پاک سرشت گفت: به روز کردن ماشین آلات صنعت پنبه از جمله برداشت مکانیزه می‌تواند نقش به سزایی در کاهش هزینه‌های برداشت محصول پنبه در کشور و استان گلستان داشته باشد.
وی ادامه داد: اکثر کشورهای همسایه برای برداشت وش پنبه از کمباین‌های پیشرفته استفاده می‌کنند که هزینه برداشت را به یک سوم کاهش می‌دهد و این اقدام سبب شده تا هزینه تولید آن‌ها نسبت به تولید محصول در کشور کمتر باشد.
وی یادآور شد: این در حالی است در کشورمان، برداشت وش پنبه بوسیله دستی صورت می‌گیرد که ضمن زمان‌بَر بودن ( دوره سه ماه )، هزینه زیاد را به بهره‌برداران تحمیل می‌کند.
این فعال صنعت پنبه کشور معتقد است: برای این که زراعت پنبه به رونق چهار دهه قبل در برگردد باید اتاق فکر متشکل از صاحب نظران تشکیل شده و به دقت مسایل و مشکلات فرا روی این صنعت اشتغالزا در حوزه‌های فنی و بازرگانی و ساختای و تشکیلاتی مورد بررسی و اجرایی شود.
راهبرد دولت توسعه زراعت پنبه
مجری طرح پنبه وزارت جهادکشاورزی گفت: راهبرد دولت، توسعه کشت پنبه در استان‌های مستعد نواحی شمال و شمال غربی کشور به‌خصوص گلستان است.
ابراهیم هزارجریبی افزود: دولت برای افزایش انگیزه کشت پنبه، به کشاورزانی که سطح کشت خود را نسبت به سال قبل افزایش دهند، تولیدات سطح اضافه شده را ۱۰ درصد بیشتر از قیمت تضمینی این محصول، خریداری یا معادل ریالی آن‌را پرداخت می‌کند.
وی بیان داشت: شرایط اقلیمی مناطق اشاره شده به‌ویژه در استان گلستان که زمانی تا ۱۸۰ هزار هکتار در آن کشت پنبه انجام می‌شد، برای توسعه کشت این محصول فراهم است.
مجری طرح پنبه وزارت کشور ادامه داد: میزان مصرف آب در کشت پنبه کمتر از دیگر محصولات آب‌بَر است و می‌توانیم با بکارگیری نقطه نظرات کارشناسانه، میزان تولید در واحد سطح را از میانگین ۲ تن در هکتار به سه تن افزایش دهیم.
هزارجریبی از پیگیری صفر شدن عوارض گمرکی واردات پنبه به میزان نیاز کشور(حدود ۳۰ هزار تن) خبر داد و افزود: دولت در ۲ سال گذشته قیمت خرید پنبه را هرسال ۲ برابر کرد با این حال خرید و فروش این محصول بیشتر توافقی انجام می‌شود.
تلاش برای احیا و توسعه زراعت پنبه در گلستان به ویژه در دولت سیزدهم هرچند دستاوردهایی به همراه داشت ولی راهبرد حمایتی مستمر دولت را می‌طلبد تا چشم‌انداز احیا و رونق این زراعت اشتغالزا در این خطه به الگویی برای تولید پایدار تبدیل شود.
استان گلستان با بیش از ۲۰ هزار کیلومتر مربع وسعت و جای دادن هفت اقلیم از ۱۳ اقلیم دنیا در همسایگی سه استان مازندران، خراسان شمالی و سمنان و کشور ترکمنستان قرار دارد و در تولید ۱۶ محصول کشاورزی از جمله پنبه، جایگاه ممتازی در کشور برخوردار است به طوری که بخش کشاورزی این استان با ۲۲۰ هزار خانوار بهره بردار معادل ۳۸ درصد اشتغال خالص را به خود اختصاص داده است.