به گزارش ایرنا سابقه تهیه و اجرای طرح انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان به استان‌های شرقی به سال‌ها قبل بر می‌گردد که مطالعات مختلفی در این زمینه انجام شد و حتی استانداران چند استان شرق کشور برای موافقت‌های اولیه گرد هم آمدند اما اقدام عملیاتی در پی نداشت.
این در حالی است که بیش از ۲ دهه خشکسالی و کم بارشی در کنار برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی، تامین آب برای مصارف مختلف در شرق کشور به ویژه استان کویری خراسان جنوبی را با چالش جدی روبه‌رو کرده و پیامدهایی از جمله مهاجرت روستاییان را به دنبال داشته است به طوری که تابستان هر سال بیش از ۴۰۰ روستای این استان با تانکر آبرسانی می‌شود.
کارشناسان و فعالان اقتصادی بر این باورند که با اجرای طرح انتقال آب و استفاده آن در بخش صنعت، بسیاری از منابع آب زیرزمینی برای مصارف آشامیدنی آزاد می‌شود و کشاورزی صنعتی نیز رونق می‌گیرد.
ایران دارای ساحل طولانی در خلیج فارس و دریای عمان است که فرصت مغتنمی را برای استفاده از منابع آبی گسترده در جنوب و شرق کشور فراهم کرده و مسوولان نیز از چند سال پیش برنامه‌ریزی‌هایی داشته‌اند تا آب دریا به استان‌های درگیر خشکسالی منتقل شود.
بیشترین نیاز برای تامین آب دریا در سه بخش آشامیدنی، کشاورزی و صنعت که به عنوان مصرف‌کنندگان منابع آبی به شمار می‌روند، به بخش صنعت اختصاص دارد و بر این اساس مانند سایر کشورها، طرح تامین آب از دریا در دستور کار قرار گرفت.
اما در دولت سیزدهم گام‌های اساسی برای به ثمر نشستن مطالعات انتقال آب برداشته شده و طرح‌ها از روی کاغذ به مرحله اقدام رسیده است از همین رو طرح انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس قرار است در گام نهایی، منابع آبی جدید هفت استان هرمزگان، کرمان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، یزد، اصفهان و سیستان و بلوچستان را تامین کند.
سال ۱۳۹۵ بود که مسوولان، انتقال آب از دریای عمان را به عنوان گزینه جدید و قطعی تامین آب بلندمدت استان مطرح کردند و طی چهار سال مطالعات آن انجام شد. تخصیص سهمیه آبی خراسان جنوبی از این طرح سالانه ۶۰ میلیون متر مکعب مشخص شد که این طرح نیز سال ۱۳۹۹ در مرحله مطالعات ناتمام ماند.
توجه ویژه دولت سیزدهم به تنش‌های آبی
با آغاز به کار دولت سیزدهم و توجه ویژه رئیس جمهور به تامین آب که مشکل اساسی خیلی از استان‌های کشور است، امیدها برای رسیدن آب به زمین تشنه خراسان جنوبی به ویژه تامین آب مورد نیاز صنایع، معادن و کشاورزی صنعتی تازه شد.
انتقال آب از خلیج فارس گزینه دیگری بوده که در برخی استان‌ها عملیاتی شده است اما با توجه به اینکه خط انتقال آب از دریای عمان نسبت به طرح انتقال آب خلیج فارس باید مسیر هموارتری را طی کند، اجرای این طرح برای تامین آب شرق کشور و خراسان جنوبی در اولویت قرار گرفت.
رئیس جمهور در سومین سفر دور اول سفرهای استانی که نوزدهم شهریور ۱۴۰۰ به خراسان جنوبی انجام شد، گفت: مسئله آب مشکل بسیاری از استان‌های کشور است و این موضوع را در دولت به‌صورت ویژه دنبال می‌کنیم.
آیت الله سید ابراهیم رئیسی در این ارتباط از راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت گفت و افزود: اقدامات کوتاه‌مدت را می‌توان در استان دنبال کرد، اما راهکارهای بلندمدت از جمله انتقال آب از دریای عمان را می‌توان به صورت بلندمدت پیگیری کرد، البته نه اینکه خیلی طولانی شود که مردم ناامید شوند.
بعد از سفر اول رئیس جمهور به خراسان جنوبی مسوولان کشوری و سه استان شرقی با مساعدت بخش خصوصی کمر همت بسته و با پیگیری‌های مستمر موضوع انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور را در دستور کار ویژه قرار دادند همچنین با توجه به اجرای خط انتقال آب خلیج فارس به برخی استان‌های کشور ادامه این خط به سمت خراسان جنوبی نیز در برنامه قرار گرفت.
همچنین در سفر دوم رئیس جمهور به خراسان جنوبی که اولین سفر دور دوم سفرهای استانی بود، موضوع انتقال آب در صدر خواسته‌های مردم مطرح شد و آیت الله رئیسی ۲۵ آذر ۱۴۰۱ با تاکید بر اینکه مساله آب از مسایل اساسی مردم خراسان جنوبی است گفت: از آب و آبرسانی غفلت نکردیم لذا انتقال آب از دریا به صورت کلان دنبال می‌شود و حتما دولت در دستور کار دارد.
حدود ۲ ماه بعد از سفر رئیس جمهور، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی اعلام کرد که مناقصه اجرای خط انتقال آب از زاهدان تا این استان به طول ۱۸۰ کیلومتر آماده شده اما عملیات اجرایی پروژه انتقال آب از دریای عمان در قطعه سربیشه تا خضری به زودی آغاز می‌شود.
علیرضا عباس‌زاده افزود: مسیر انتقال آب از دریای عمان به طول هزار و ۳۴۰ کیلومتر قطعی شده که قرار است از چابهار آغاز شود و با عبور از استان خراسان جنوبی تا استان خراسان رضوی امتداد یابد.
استاندار خراسان جنوبی هم گفت: احداث خط چهار انتقال آب از دریای عمان به خراسان جنوبی در سال جاری (۱۴۰۱) شروع شد و در مرحله مسیریابی است.
جواد قناعت در نشست دیگری که مرداد امسال با مدیرعامل شرکت تامین آب صنایع و معادن ایران (ایمواسکو) در تهران داشت، گفت: پیمانکاران ۲ قطعه خط انتقال آب دریای عمان به استان مشخص شدند و در حال بازگشایی محور اجرای خط انتقال هستند.
وی ادامه داد: موضوع انتقال آب از دریای عمان به استان سیستان و بلوچستان که مصوبه مجلس را دارد با اهتمام دولت به استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی تعمیم داده شده و شرکت تامین آب صنایع و معادن ایران مجری طرح انتقال آب دریای عمان به استان‌های شرقی است.
خط انتقال آب دریای عمان از جنوب خراسان جنوبی وارد می‌شود و با عبور از شهرستان‌های نهبندان، سربیشه، بیرجند و قاینات از استان خارج و به سمت خراسان رضوی ادامه می‌یابد لذا این خط اصلی انشعاباتی دارد که شهرستان‌های دیگر استان را هم شامل می‌شود.
افق اجرای طرح انتقال آب از دریای عمان به خراسان جنوبی سال ۱۴۰۴ تعیین شده و آب انتقالی در زمینه صنعت و شرب است همچنین سهم استان از اجرای طرح انتقال آب از دریای عمان در فاز نخست ۶۰ میلیون متر مکعب خواهد بود.
شهرستان قاینات یکی از مکان‌های اجرای این اَبر پروژه است که خبرنگاران استان در دومین تور رسانه‌ای راهیان پیشرفت خراسان جنوبی از مراحل اجرای طرح انتقال آب از دریا به خراسان جنوبی مطلع شدند تا آن را روایت کنند.
فرماندار قاینات در این بازدید گفت: خضری دشت بیاض و نیمبلوک جزو دشت‌های ممنوعه بحرانی بوده از طرفی کارخانه فولاد قاینات در همین دشت قرار گرفته است.
محمد محمدی افزود: دولت برای تامین آب شرب و آب مورد نیاز واحدهای صنعتی، انتقال آب از دریای عمان را به مناطق شرقی کشور برنامه‌ریزی کرده است.
تکمیل مسیریابی انتقال آب از دشت خضری تا سنگان خواف
وی تصریح کرد: مسیر طرح انتقال آب از دشت خضری تا معادن سنگان خواف به طول ۱۳۵ کیلومتر با عرض ۱۶ متر بازگشایی شده و فقط ۱.۵ کیلومتر باقی مانده است.
فرماندار قاینات با بیان اینکه عملیات مسیریابی از روستای روم به سمت شهر قاین نیز آغاز شده است گفت: پروژه انتقال آب در حوزه قاینات وارد فاز اجرایی و عملیاتی شده و از پیشرفت فیزیکی خوبی برخوردار است.
رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان قاینات هم گفت: مطالعات اَبَرپروژه انتقال آب از دریای عمان که هدف آن تامین آب مورد نیاز استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی است در گذشته انجام شده بود.
مجید آزادفر افزود: شرکت تامین آب صنایع و معادن (ایمواسکو) با حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت در کنار مشارکت بخش خصوصی با هدف تامین آب مورد نیاز صنایع و معادن استان‌های فلات شرقی تاسیس شد که اکنون عملیات اجرای خط چهارم طرح ملی انتقال آب از دریای عمان به استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی را برعهده دارد.
وی بیان کرد: در سفر اول رئیس جمهور به خراسان جنوبی (۱۹ شهریور ۱۴۰۰) بر تامین آب خراسان جنوبی از محل این پروژه تاکید شد چراکه برنامه‌ریزی شده ۴۵۰ میلیون متر مکعب آب از دریای عمان به این سه استان اختصاص یابد.
این مقام مسئول گفت: سهم استان خراسان جنوبی از انتقال آب ۱۸۰ میلیون متر مکعب، خراسان رضوی ۱۲۰ میلیون متر مکعب و سیستان و بلوچستان ۲۳۰ میلیون متر مکعب آب در سال برنامه‌ریزی شده است.
انتقال آب در مسیر هزار و ۳۴۰ کیلومتری
طراح و ناظر پروژه انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور نیز گفت: اَبَرپروژه انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور حدود هزار و ۳۴۰ کیلومتر است که از چابهار آغاز شده و تا شریف‌آباد مشهد ادامه دارد. در این مسیر یک هد پنج هزار و ۶۷۰ متری را توسط ۱۵ ایستگاه پمپاژ خواهیم کرد.
سید محمود حسن‌زاده افزود: در این مسیر به علاوه ۲ مخزن معدن سنگان ۱۹ مخزن در نظر گرفته شده که برآورد ریالی اولیه برای هزار و ۳۴۰ کیلومتر به اضافه ۱۳۸ کیلومتر معدن خواف ۱۳۵ همت است.
وی گفت: از این میزان ۴۵۰ هزار میلیارد ریال سهم استان سیستان و بلوچستان، ۲۵۰ هزار میلیارد ریال سهم استان خراسان جنوبی و ۲۱۰ هزار میلیارد ریال نیز سهم استان خراسان رضوی دیده شده است.
کارشناس شرکت مهندسی مشاور طوس‌آب تصریح کرد: همچنین برای پروژه انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور باید آب‌شیرین‌کن، خطوط آب و برق و نیروگاه برق احداث شود.
به گفته وی خط انتقال قرار است با لوله سایز ۲ هزار و ۲۰۰ میلیمتر فولادی و دبی هشت مترمکعب در ثانیه اجرا شود.
حسن‌زاده افزود: بستر مسیر برای معدن سنگان خواف که ۱۳۸ کیلومتر است تقریبا انجام شده و تا یک و نیم ماه آینده تکمیل می‌شود، در این مسیر ۲ مخزن تعادلی احداث و آب تا معدن با سایز لوله هزار و ۸۰۰ و دبی یک متر مکعب در ثانیه منتقل خواهد شد.
وی گفت: در حال حاضر چهار پیمانکار در مسیر انتقال آب به استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی مشغول به کار هستند که در خراسان جنوبی ۲ پیمانکار شرکت آب و خاک آستان قدس رضوی با ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی و و شرکت مهرآورگستر با ۵۰ درصد تاکنون مسیر را آماده کرده‌اند.
پیشرفت ۲۸ درصدی طرح انتقال آب در خراسان جنوبی
طراح و ناظر پروژه انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور مجموع پیشرفت فیزیکی طرح انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور را حدود ۱۵ درصد اعلام کرد و گفت: در حوزه خراسان جنوبی پیشرفت فیزیکی پروژه تاکنون به ۲۸ درصد رسیده است.
وی بیان کرد: زمان ابلاغ قرارداد به پیمانکاران حوزه استان اسفند سال ۱۴۰۱ بود و اکنون احداث مسیر و بسترسازی در خراسان جنوبی و خراسان رضوی در حال انجام است.
حسن‌زاده تصریح کرد: اسناد لازم برای طرح لوله‌گذاری، احداث ایستگاه‌های پمپاز و مخازن برای این مسیر در حال تهیه است تا به منقاصه گذاشته شود. سمت چابهار پیمانکار در ۲ قسمت لوله‌گذاری و نصب مخازن را آغاز کرده و حدود سه تا چهار کیلومتر از این مسیر نیز لوله‌گذاری انجام شده است.
وی با بیان اینکه در خراسان رضوی و خراسان جنوبی بستر کار آماده شده است گفت که به زودی با تهیه اسناد مناقصه برگزار می‌شود.
طراح و ناظر پروژه انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور افزود: در خط انتقال آب از بندرعباس تا شمال یزد تنها تامین آب صنایع دیده شده است اما برای فاز دوم پروژه انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور با توجه به اینکه استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی در تامین آب شرب دچار مشکل هستتند، آب مورد نیاز شرب نیز تامین خواهد شد.
وی تصریح کرد: با توجه به هزینه و مبلغ تمام شده این آب، استفاده از آن برای بخش کشاورزی مقرون به صرفه نیست مگر اینکه کشاورزی صنعتی باشد.
حسن‌زاده گفت: براساس برنامه زمان‌بندی شده، بهره‌برداری این طرح تا سال ۱۴۰۵ پیش‌بینی شده که با توجه به پشتیبانی‌ها و حمایت‌هایی مجموعه صنعت، معدن و تجارت خوش‌بین هستیم در زمان پیش‌بینی شده به بهره‌برداری برسد.