به گزارش ایرنا، گلستان با بیش از ۲۰ هزار کیلومتر مربع وسعت و جای دادن هفت اقلیم از ۱۳ اقلیم دنیا در همسایگی سه استان مازندران، خراسان شمالی، سمنان و کشور ترکمنستان قرار دارد و متوسط بارش سالانه این استان بالاخص در نواحی بیابانی آن بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر بوده و از پوشش گیاهی ضعیف و کم تراکم برخوردار است.
این استان ۸۶۲ هزار هکتار مرتع دارد که بخش قابل توجهی از آن در حدود ۷۶۰ هزار هکتار قشلاقی با شرایط اقلیمی خشک نیمه خشک و خاک نامساعد و فشار زیاد چرا در شمال گلستان واقع است.
تغییر اقلیم (افزایش میانگین دما و طولانی شدن مدت خشکسالی)، چرای بی رویه، نبود مدیریت صحیح اراضی زراعی و تغییر کاربری مراتع برای کشت دیم، عدم کفایت حق آبه رودخانه اترک، مجاورت با صحرای قره قوم ترکمنستان و بالا بودن سفره‌های آب شور از جمله عوامل مهم بیابانزایی و گرد و غبار در استان گلستان است.
به گفته کارشناسان، بهترین راهکار کمک به تقویت پوشش گیاهی مراتع گلستان در شرایط فعلی تداوم بارندگی‌ها در کنار کاشت نهال‌های سازگار با اقلیم گرم و خشک مناطق بیابانی و نیمه بیابانی از جمله نوار شمالی استان، مدیریت درست رواناب‌ها و جلوگیری از فرسایش خاک است.
علل آسیب به حیات بیولوژیک مراتع گلستان
استادیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه گنبدکاووس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: مراتع گلستان به طور عمده قشلاقی یا دشتی با اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی است و در سطح کمتر مراتع ییلاقی وجود دارد.
بهاره بهمنش افزود: حیات بیولوژیک مراتع گلستان به ویژه مناطق قشلاقی در چند سال اخیر به دلیل خشکسالی، رعایت نکردن تناوب چرا و وقوع فرآیندهای نامساعد محیطی در معرض خطر قرار گرفته و زمینه را برای از بین رفتن تعادل اکولوژیک فراهم کرده است.
وی ادامه داد: بهره‌برداری بی‌رویه از ذخایر ژنتیک گیاهی مراتع شمال گلستان، قدرت زیستی گیاهان را کاهش داده و فرصت تکمیل سیکل حیاتی آنها را سلب کرده است و بهترین راهکار در شرایط فعلی توسعه طرح‌های مرتعداری و احیا و اصلاح مراتع با کاشت گیاهان سازگار و بومی چند ساله و مراقبت درست از آنها برای رشد به روش‌های مختلف است.
تاثیر بارندگی‌های اخیر در تامین خوراک دام مراتع قشلاقی گلستان
وی مهمترین راهکار بهبود وضعیت مراتع استان گلستان را تقویت رشد گیاهان چند ساله با قدرت سازگاری بالا با شرایط اقلیمی منطقه دانست و گفت: بارندگی‌های مقطعی در فصل پاییز و زمستان امسال باعث رشد گیاهان فصلی و یک ساله مانند یونجه شده که از جمله خوراک اصلی با خواص بالا برای دام به ویژه گوسفندان محسوب می‌شود.
این کارشناس ادامه داد: با رشد گیاهان فصلی و یکساله، سطح سبز مراتع افزایش یافته و ادامه‌دار بودن بارندگی‌های زمستانه می‌تواند باعث تداوم این سرسبزی شود و به مرور شاهد تقویت رشد گیاهان چند ساله هم خواهیم بود.
وی تاکید کرد: با توجه به تغییرات اقلیمی و گرم شدن کره زمین به غیر از امید به بارندگی‌های مقطعی، باید جدی‌تر از قبل طرح‌های احیا و اصلاح مراتع که بخش قابل توجهی از مساحت استان گلستان را تشکیل می‌دهد از سوی متولیان اجرا شود و با کاشت گونه‌های مقاوم پوشش گیاهی این اکوسیستم شکننده از فقر خارج شده و زمینه پایداری خاک مراتع دشتی فراهم گردد.
سرسبزی ۴۰ تا ۵۰ درصد مراتع گلستان
رییس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه بارندگی‌های امسال به ویژه در فصل پاییز و زمستان در رشد گیاهان مرتعی با طور عمر یک ساله از خانواده گندمیان موثر بوده است، گفت: بر اساس میزان پراکنش بارندگی‌ها حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد مراتع استان هم اینک با رشد گرامینه‌ها (خانواده گندمیان) به همراه سایر گونه‌ها نظیر یونجه سرسبز است.
تاج‌قلی فرهنگ‌دوست افزود: بارندگی‌ها اخیر باعث شد مراتع سرسبز کلاله از جمله تپه ماهورهای اطراف زیارتگاه خالدنبی و حتی مراتع مراوه‌تپه و بخشی از مراتع شمال گنبدکاووس و گمیشان تبدیل به جاذبه‌های زیبای گردشگری زمستانه برای دوستداران طبیعت شود.
وی بیان کرد: گلستان ۸۶۲ هزار هکتار مرتع دارد که حدود ۷۶۰ هزار هکتار آن قشلاقی با شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک، خاک نامساعد و فشار زیاد چرا در شمال و ۱۰۱ هزار هکتار از این مراتع هم به عنوان مناطق ییلاقی با آب و هوای نیمه مرطوب سرد و منابع آبی و خاک نسبتا حاصلخیز در نوار جنوبی استان واقع است.
رییس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان با اشاره به اینکه تمرکز مراتع درجه سه فقیر در شمال و تمرکز مراتع درجه یک و غنی در جنوب استان است، گفت: بارندگی‌های چند ماه اخیر نسبت به سنوات گذشته افزایش چشمگیری داشته و شاهد تاثیر آن بر روی پوشش گیاهی مراتع از جمله گرامینه‌ها و سایر گونه‌ها مانند یونجه هستیم که منبع خوبی برای خوراک دام محسوب می‌شوند.
فرهنگ‌دوست افزود: ادامه دار بودن این شرایط باعث رشد سایر گونه‌های یک ساله گندمیان و رشد سالجاری گونه‌های بوته‌ای و افزایش تولید علوفه در سطح مراتع استان خواهد شد.
وی ادامه داد: در صورت تداوم بارندگی‌ها در سال آینده می‌توان امیدوار بود که سطح سبز گیاهان چند ساله به عنوان اولویت اصلی احیای مراتع در معرض بیابانی شدن و افزایش تولید علوفه قابل استفاده چرای دام بهبود یابد.
رییس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان افزود: افزایش پوشش گیاهی دائمی در مراتع نیاز به تداوم اجرای طرح‌های احیا و اصلاح مراتع با روش‌های مختلف بوته‌کاری، احداث هلالی آبگیر (مدیریت هرز آب)، حفاظت قرق، اجرای سیستم‌های چرایی و مدیریت روان آب در این عرصه‌ها دارد.
تولید سه میلیون نهال مرتعی در گلستان
فرهنگ‌دوست گفت: امسال در سطح سه نهالستان چپرقویمه گنبدکاووس، انبارالوم آق‌قلا و امام علی (ع) مراوه‌تپه سه میلیون اصله نهال شامل ۶ گونه مرتعی و بیابانی سازگار با شرایط اقلیمی منطقه تولید شد.
وی افزود: این نهال‌ها با انتخاب پیمانکاران صاحب صلاحیت و مشارکت و همکاری تعاونی‌های مرتع داری و ذی نفعان مناطق بیابانی در مراتع شهرستان‌های گمیشان، آق‌قلا، گنبدکاووس و مراوه‌تپه در حال غرس است.
وی گفت: حدود ۲۴۷ هزار هکتار عرصه در معرض بیابانی استان گلستان نیازمند اجرای فعالیت‌های مقابله با بیابانزایی است و هر ساله اقدامات مختلفی از جمله بوته‌کاری، احداث هلالی آبگیر (مدیریت هرز آب)، حفاظت قرق، اجرای سیستم‌های چرایی و مدیریت روان آب در این عرصه‌ها اجرا می‌شود.
رییس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان افزود: از مجموع ۱۳۰ هزار هکتار منطقه تحت تاثیر فرسایش بادی در استان ۱۳ هزار هکتار با شدت زیاد، ۹۶ هزار هکتار با شدت متوسط و ۲۱ هزار هکتار با شدت کم درگیر خیزش غبار و ریزگردها هستند.
افزایش ۲۱.۹ درصدی میانگین بارش در گلستان
مدیرکل هواشناسی گلستان گفت: میانگین بارش باران این استان از ابتدای سال زراعی جاری (اول مهر) تا ۱۷ دی ماه در مقایسه با دوره بلندمدت ۲۱.۹ درصد بیشتر شد.
امان‌محمد کمالی بیان کرد: از ابتدای سال زراعی میانگین بارش گلستان ۱۷۴.۲ میلی‌متر گزارش شده که این میزان ۵۶.۱ درصد بیشتر از مدت مشابه سال گذشته و ۲۱.۹ درصد بیشتر از دوره بلندمدت آماری است.
وی با اشاره به اینکه افزایش گازهای گلخانه‌ای موجب افزایش دمای کره زمین می‌شوند، تصریح کرد: با افزایش دمای هوا الگوی بارش‌ها تغییر کرده و شدت بارش، میزان و نوع بارش باران دست‌خوش تغییرات می‌شود.