گروه جامعه ایرنا - آلودگی هوا واژه آشنایی است که همه آنرا می شناسند چون ساکنان کلانشهرها بیشتر سال را در هوای آلوده نفس می کشند، در چند سال گذشته اندر ضررهای آلودگی هوا بر سلامت زیاد داد سخن راندیم، اینکه سالانه بین ۳۰ تا ۴۰ هزار نفر از هموطنان به علت در معرض آلودگی هوا بودن جان خود را از دست می دهند و یا سلامتی هزاران نفر در خطر می افتد، جان و سلامتی دو مولفه ای هستند که وقتی از دست رفتند دیگر به هیچ وجه قابل جبران نیست، جان گوهر گرانبهایی است که خداوند آنرا به امانت به انسان داده است، باید برای حفاظت از آن کوشا باشیم اما متاسفانه می بینیم که این اتفاق نمی افتد چون اگر غیر از این بود شاهد این حجم خودروهای فرسوده، دودزا ، سوخت های بی کیفیت و صنایع آلاینده در شهرهای مختلف به ویژه کلانشهرها نبودیم.
شاید حدود یک دهه است که در نیمه دوم سال با شروع سرما و بروز پدیده اینورژن ( وارونگی دما) شاهد انباشت آلاینده ها در هوای کلانشهرها هستیم در واقع زمانی که هوا پایدار می شود و از طرفی هم انتشار آلایندگی همچنان با همان شدت و حدت ادامه دارد؛ آلودگی هوا افزایش می یابد چون در این شرایط که دیگر بادی نمی وزد آلودگی همچنان در جو باقی می ماند و چون منابع آلاینده یعنی خودروها و موتورسیکلت های فرسوده همچنان در حال جولان دادن در خیابان ها و انتشار آلایندگی هستند، از این رو دیگر طاقت هوا طاق می شود و توانایی خودپالایی را از دست می دهد در نتیجه آلودگی به صورت ساکن در هوا می ماند و در نهایت ما می مانیم و این هوای آلوده ای که به ریه ها می کشیم.
سالهاست که دولتمردان متوجه این مساله شده اند؛ منابع آلاینده را شناسایی و راه های برون رفت از آنها را در قالب قانون هوای پاک مشخص کرده اند اما چرا با این وجود همچنان هوا آلوده است؟ چرا به محض رسیدن نیمه دوم سال دوباره چهره کریه آلودگی هوا در کلانشهرها خودنمایی می کند؟ چرا دوباره آسمان خاکستری می شود؟ حتی امسال که کاهش بیش از ۵۰ درصدی بارندگی را در کشور داشتیم هم عده ای بخشی از آن را به گردن آلودگی هوا انداختند؛ این یعنی اینکه آلودگی به تمام ابعاد زندگی ما رسوخ کرده و همه بخش ها را تحت تاثیر قرار داده است.
چه باید کرد؟
سال ۱۳۷۴ بود که ۲۹ دی ماه را روز هوای پاک نامگذاری کردند، هدف از این نامگذاری بالا بردن توجه و حساسیت بیشتر مردم به آلودگی هوا عنوان شد چون اعتقاد بر این است که کاهش آلودگی هوا بدون همکاری و مشارکت مردم امکان پذیر نیست؛ اما قطعا ابتدا مسوولان باید به وظایف خود در قبال قانون هوای پاک عمل کنند و در مقابل از مردم هم انتظار همکاری داشته باشند، دولت سیزدهم در این زمینه گام های خوبی برداشته است و منتظر نتیجه این اقدامات هستیم.
امسال نیز به مانند سال های گذشته یک هفته (۲۶ دی تا ۲ بهمن) به عنوان هفته هوای پاک تعیین شده که هر روز آن به یک عنوان نامگذاری شده است؛ به همین مناسبت روز چهارشنبه ۲۷ دی ماه به عنوان روز «هوای پاک، توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی» انتخاب شده است.
در این زمینه بارها اعلام شده که خودروها و موتورسیکلت ها بیشترین سهم را در آلودگی هوا دارند، تاکنون در کشور ۲۶ میلیون خودرو شماره گذاری شده که از این تعداد حدود ۷ میلیون خودرو به سن فرسودگی رسیده اند، همچنین ۱۲.۵ میلیون موتورسیکلت شماره گذاری شده که حدود ۱۰ میلیون از آنها فرسوده اند و عموما نیز کاربراتوری هستند، سن فرسودگی موتورسیکلت ۶ سال تعیین شده و سن فرسودگی خودرو هم متفاوت است مثلا سواری ۲۰ سال و عمومی ۱۰ سال در نظر گرفته شده است، در این میان سهم خودروها به عنوان منابع متحرک در انتشار آلاینده ها از لحاظ ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در تهران حدود ۶۰ درصد است، از این منابع متحرک خودروهای دیزلی شامل اتوبوس، کامیون و مینی بوس و در مجموع خودروهایی که سوخت دیزل مصرف می کنند بیش از ۳۰ درصد از سهم منابع متحرک را به خودشان اختصاص می دهند.
مسوولان باید به وظایف خود در قبال قانون هوای پاک عمل کنند و در مقابل از مردم هم انتظار همکاری داشته باشند، دولت سیزدهم در این زمینه گام های خوبی برداشته است و منتظر نتیجه این اقدامات هستیم.
به اعتقاد کارشناسان یکی از راه حل های اصلی برای کاهش آلودگی هوا ، نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و داشتن سوخت استاندارد است که در قانون هوای پاک هم به آن تاکید شده اما سوال این است که از سال ۱۳۹۶ که این قانون تصویب شد چند درصد از ناوگان حمل و نقل عمومی کشور نوسازی شده و چند درصد خودروهای فرسوده اسقاط و از رده خارج شدند؟
آمارها نشان می دهد سال گذشته یک میلیون و ۴۷۰ خودروی نوشماره وارد حوزه حمل و نقل شد و در همان سال فقط ۲۰ هزار و ٨٠٠ خودرو اسقاط و در نیمه اول امسال نیز فقط ۳۵ هزار اسقاط شد.
البته چندی پیش رییس سازمان حفاظت محیط زیست درباره کارایی قانون هوای پاک گفته بود که در بحث قوانین مربوط به محیط زیست کشور مشکل داریم، به عنوان مثال مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۶ قانون هوای پاک را مصوب کرد که یک قانون ویترینی است و قابلیت اجرایی و باز کردن گره از مشکل کشور را ندارد.
علی سلاجقه افزود: به عنوان مثال در این قانون آمده است که در کشور بنزین یورو ۶ تولید و توزیع شود اما آیا خودروهای ما می‌توانند بنزینی با این کیفیت را بسوزانند؟ بنزین یورو ۶ در خودروهای ما مانند این است که در ظرف زنگ زده آب زلال بریزیم. خودروهای ما استاندارد نیستند و نمی‌توانند این بنزین را بسوزانند.
این گفته رییس سازمان حفاظت محیط زیست نشان می دهد که استاندارد بودن خودرو و سوخت تا چه اندازه در کاهش آلودگی هوا موثر است؛ رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: یکی از دلایلی که قانون هوای پاک اجرا نمی شود به اعتبار آن مربوط است در واقع اعتبارات اجرای آن به درآمدهای این قانون یعنی درآمدی که از محل خود قانون به دست می آید، گره خورده است که یکی از آنها ماده ۶ این قانون است که به معاینه فنی خودروها بر می گردد. این درآمد تکاپوی اجرای عملیات را نمی دهد.
داریوش گل علیزاده افزود: از طرفی هم با انباشت تکالیف اجرا نشده در سنوات گذشته مواجه هستیم که با توجه به شرایط اقتصادی باید تا حدودی به سمت سناریوهای دوم نیز می رفتیم، یکی از اشکالات این قانون محوری بودن آن است یعنی مثلا اگر تسهیلات از ماده ۱۲ که به خودروهای فرسوده مربوط است تامین نمی شد دیگر محل دیگری برای آن پیش بینی نشده بود که با همکاری مجلس در صدد اصلاح و رفع معایب قانون و آیین نامه های اجرایی آن هستیم.
وی اظهار داشت: باید قانون عملیاتی تر، اجرایی تر و واقعی تر باشد و بر اساس ظرفیت های کشور تصویب شود تا قابل دسترسی باشد، مثلا تکالیفی بر عهده برخی دستگاه ها گذاشته شده که امکان تحقق ندارند اما باید توجه داشته باشیم که اجرای تکالیف قانون هوای پاک را در مجموع سازمان های ذیربط در دستور کار و اولویت خودشان قرار دهند، دوم اینکه اگر هم منابعی برای آن پیش بینی نشده حداقل طرح ها، پروژه ها و مصوباتی که اجرای آنها باعث تشدید وضعیت موجود در آلودگی هوا می شود و به نوعی مغایر سیاست های کاهش آلودگی هواست را اجرا نکنند، یعنی اگر تکالیف قانون هوای پاک را انجام نمی دهند حداقل از اجرای طرح هایی که بر شدت آلودگی هوا می افزاید، خودداری کنند.
وی ادامه داد: یکی از کارهای خوبی که در این زمینه صورت گرفته ایجاد ردیف اعتباری برای قانون هوای پاک در بودجه کشور است که قبلا نداشتیم، در واقع در بودجه سال ۱۴۰۲ برای قانون هوای پاک ۸۴۰ میلیارد تومان اختصاص داده شد و توانستیم در این زمینه رد پای خوبی در قانون بودجه بگذاریم تا در سال‌های بعد هم افزایش یابد، علاوه بر این با توجه به تجربیاتی که در گذشته کسب شد اتفاق خوبی در زمینه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده در سال ۱۴۰۳ رقم خواهد بود.
اسقاط خودروهای فرسوده از دولتی بودن خارج می شود
گل علیزاده تاکید کرد: در واقع موضوع مهم از رده خارج کردن خودروهای فرسوده را از منابع دولتی خارج کردیم و در تلاشیم تا خودگردان شود، یعنی هزینه نوسازی از محل صدور گواهی اسقاط به دست آید و این کار را با اولویت نوسازی حمل و نقل عمومی و موتورسیکلت ها اجرا خواهیم کرد.
وی درباره سن خودروها گفت: بر اساس ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو آیین نامه اجرایی را تدوین و آنرا با آیین نامه اجرایی ماده ۸ قانون هوای پاک ادغام کردیم که بر این اساس سن فرسودگی خودروها دوباره احیا شد، در واقع ماده ۸ بحث از رده خارج کردن خودروهای فرسوده است که اعلام شده بود خودروها بر اساس سن باید اسقاط شوند اما چند سال پیش دیوان عدالت اداری آنرا لغو کرده بود و برای آیین نامه اجرایی آن یک اصلاحیه آورد که بر اساس آن سن خودرو را به سن مرز فرسودگی تبدیل و اسقاط را منوط به نتایج معاینه فنی کرد، این اشکالات زیادی داشت اما در ماده ۱۰ قانون ساماندهی سن دوباره احیا شد و در آیین نامه مشترکی که تهیه کردیم سن فرسودگی دوباره مشخص شد که آیین نامه عملیاتی، اجرایی و بسیار موثری است.
تلاش کردیم منابع نوسازی خودروهای فرسوده از دولتی بودن خارج شود تا روند کار سرعت یابد بر این اساس برنامه ریزی کردیم بخشی از برگه معاینه فنی، بخشی تسهیلات و بخشی هم آورده مالک خودرو تامین شودوی گفت: بر این اساس یک اتفاق بسیار خوبی که حتما در حوزه نوسازی به ویژه تاکسی ها رقم خواهد خورد این است که خودروها بدون تکیه بر منابع دولتی نوسازی می شوند، یعنی مالک تاکسی با یک آورده حداقلی می تواند خودروی خود را نوسازی کند، مثلا یک تاکسی فرسوده ۶ گواهی اسقاط تولید می کند و الان قیمت هر گواهی اسقاط حدود ۳۵ میلیون تومان است که با این حساب می شود ۲۱۰ میلیون تومان پول، همچنین اگر مالک خودروها هم یک آورده کمی وسط بگذارد می تواند تاکسی خود را نوسازی کند، علاوه بر این منابعی انباشت شده از محل خرید گواهی اسقاط یعنی نزدیک به ۵ همت در صندوق توسعه فناوری وزارت صمت ذخیره شده که از آن هم می توان کمک گرفت تا بخشی از این تهسیلات پرداخت شود بنابراین با این تسهیلات مالک تاکسی می تواند حتی کلید به کلید کند.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست افزود: برای اینکه خودروسازان خودروها را شماره گذاری کنند باید به ازای ۲۵ درصد تیراژ تولید، گواهی اسقاط ارائه دهند این گواهی ها را خودروساز خریداری می کند که پول آن جزو آورده دارنده خودروی فرسوده محسوب می شود که از این راه تاکنون ۵ همت در صندوق توسعه فناوری وزارت صمت ذخیره شده است، در کنار این وزارت کشور یا شهرداری ها هم تسهیلاتی ارائه می دهد که در این صورت مالک می تواند خودروی فرسوده را تحویل و بلافاصله خودروی نو تحویل بگیرد.
وی درباره اصلاحیه ماده ۱۰ قانون هوای پاک گفت: اصلاحیه ماده ۱۰ می گوید اگر برگه اسقاط موجود نبود خودروسازان باید یک و نیم درصد از فروش خودرو را در قالب تعهد برگه اسقاط ارائه دهند که در این راستا از این محل از ابتدای سال حدود ۵ همت پول ذخیره شده است، این اقدامات از سال ۱۴۰۳ در قالب یک کار نهادینه شده و با دستورالعمل های مشخص اجرا خواهد شد.
گل علیزاده با تاکید بر اینکه ابتدا برای تاکسی ها برنامه ریزی کردیم ادامه داد: در کلانشهرها حدود ۹۷ تاکسی به سن فرسودگی رسیده اند بنابراین با این برنامه ها، چنین ظرفیتی وجود دارد که تمام این تاکسی ها در مدت یک سال نوسازی شوند البته مساله این است که چنین ظرفیتی برای تحویل تاکسی نو در خودروسازان وجود ندارد اگر این ظرفیت ایجاد شود با این برنامه ها، امکان نوسازی هم وجود دارد.
وی در پاسخ به اینکه در صورت عدم توانایی خودروسازان در تولید داخل امکان واردات فراهم است گفت: اگر خودروسازان داخلی نتوانند این تعداد خودرو را تامین کنند باید شهرداری ها و سازمان شهرداری ها که مسوولیت این کار را بر عهده دارند اقدام کنند و برای واردات مجوز بگیرد.
وی اظهار داشت: بخشی از هزینه نوسازی از محل گواهی اسقاط، بخشی از تسهیلات و بخشی هم از محل آورده مالک خودرو خواهد بود، در واقع دنبال این هستیم که مدل نوسازی گران درنیاید، باید این اتفاق رقم بخورد تا تاکسی های نو و کم مصرف وارد چرخه شوند در این شرایط مصرف سوخت کاهش می یابد و بخشی از آلودگی ناشی از خودروهای فرسوده کم می شود، همچنین اثر روحی روانی هم بر روی مردم خواهد داشت.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: همچنین این روند برای اتوبوس های شهری هم برنامه ریزی شده البته اولویت ما خودروهای ون است چون سد معبر کمتری دارند و به همان نسبت ترافیک کمتری ایجاد می کنند، در حال برنامه ریزی برای آنها هستیم، البته دنبال این هستیم که به سمت برقی شدن حرکت کنیم چون در این صورت آلودگی تا حد بسیار زیادی کاهش می یابد و شرایط بهتر می شود، باید دنبال این باشیم که به مرور کیفیت فناوری خودروها را افزایش دهیم، الان فناوری موتور خودروهای ما قدیمی است درست است که مطابق استانداردهای یورو ۵ هستند اما فناوری آنها به روز نیست.
۹۰۱۴