بیماریهای قلب و عروق انواع مختلفی دارند بیماری‌هایی مانند تنگ شدن و انسداد عروق از جمله عروق کرونر، مشکلات ضربان نا منظم یا آریتمی قلب، نقایص مادرزادی قلب، بیماریهای دریچه‌ای، بیماری عضله قلب، عفونت‌های قلبی و بیماریهای ایسکمی که طی آن به علت انسداد عروق اکسیژن و مواد غذایی لازم به قلب نمی‌رسد و توانایی پمپاژ خون توسط قلب کاهش می‌یابد.
در مورد آمار ابتلا، هزینه‌های اقتصادی و میزان و مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلبی و عروقی و جایگاه این بیماریها در میان سایر بیماریها آمارهای مختلفی از سوی برخی مسئولان وزارت بهداشت اعلام شده که گاهی متفاوت بوده‌اند. اما آخرین اطلاعات موجود نشان می‌دهد که بیماریهای قلبی و عروقی همچنان نخستین عامل مرگ و میر ایرانیان است. بیماری هایی که بیش از عامل دیگری به سبک زندگی مانند تغذیه، تحرک و ورزش، استعمال دخانیات و آلودگی هوا بستگی دارند و با کنترل این عوامل تا حد زیادی قابل پیشگیری هستند.
مهمترین عامل مرگ در دنیا
«دکتر فریدون نوحی» رئیس انجمن قلب و عروق ایران و رئیس بیمارستان قلب و عروق شهید رجایی در این مورد به پژوهشگر ایرنا گفت: بیماریهای قلب و عروق نه تنها در ایران بلکه در دنیا مهمترین علت مرگ و میر انسانهاست. به طور کلی فشار خون، مصرف دخانیات، کم تحرکی، چاقی و اضافه وزن و مصرف چربی‌های مضر مهمترین علت بروز این بیماریهاست اما در مورد تعداد مرگ و میر، بار مالی و هزینه‌های اقتصادی این بیماریها مسئولان وزارت بهداشت باید توضیح بدهند و انجمن قلب و عروق در این زمینه تحقیقی انجام نداده است.
هزینه هر استنت قلب برای یک بیمار ۲۰ میلیون تومان است یعنی بیماری که در یک عمل آنژیوگرافی به سه استنت نیاز داشته باشد حداقل باید ۶۰ میلیون تومان پرداخت کند
رئیس بیمارستان قلب و عروق شهید رجایی گفت: آنچه ما می‌دانیم این است که به علل مختلف تعداد زیادی از بیماران از اقصی نقاط کشور برای درمان به تهران می‌آیند. حدود ۶۰ درصد بیماران بیمارستان قلب شهید رجایی بیماران ارجاعی از شهرستانها هستند به همین علت با ازدحام، صف‌های طولانی و سرگردانی بیماران برای پذیرش در این بیمارستان و برخی دیگر از بیمارستانهای دولتی مواجه هستیم زیرا هزینه‌های درمان این بیماریها در بخش خصوصی بسیار بالاست و اکثر مردم توان پرداخت هزینه‌های آن را ندارند. بیمه‌ها نیز در هیچ جای دنیا پوشش ۱۰۰ درصدی برای هزینه‌های بیماران قلبی را ندارند.
وی افزود: از بین بیماریهای قلبی در گذشته بیماریهای رماتیسمی و بیماریهای مرتبط با دریچه قلب شیوع بیشتری دارند اما در سالهای اخیر بیماریهای عروقی مانند سکته‌های قلبی و مغزی شایعتر هستند. وزارت بهداشت با همکاری اورژانس کشور طرح کد ۲۴۷ را برای بیماران دچار سکته حاد قلبی و کد ۷۲۴ را برای مبتلایان به سکته حاد مغزی به معنای انتقال و درمان سریع این بیماران در زمان طلایی به صورت 24 ساعته در هفت روز هفته اجرا کرده است که هنوز هم در حال اجراست.
دکتر نوحی گفت: در مورد پوشش بیمه‌ای نیز به طور کلی حدود ۹۰ درصد هزینه‌های بیماران بستری در بخش دولتی و ۷۰ درصد هزینه‌های دارویی و ویزیت سرپایی در بخش دولتی از سوی بیمه‌ها پوشش داده می‌شود اما اگر این بیماران به بخش خصوصی مراجعه کنند، عمده هزینه آن را که به صورت آزاد محاسبه می‌شود و بسیار گرانتر از بخش دولتی است باید خودشان بپردازند. من از میزان هزینه درمان بیماریهای قلبی در بخش خصوصی اطلاعی ندارم اما قطعا خیلی بالاست و در توان بسیاری از افراد نیست.
مهمترین عوامل بیماریهای قلب و عروق
«دکتر طاهره سماوات» متخصص قلب و کارشناس مسئول بیماریهای قلبی وزارت بهداشت در پاسخ به پژوهشگر ایرنا گفت: متاسفانه در مورد بار اقتصادی بیماریهای قلبی در وزارت بهداشت کار تحقیقی انجام نداده‌ایم و اطلاعاتی نداریم اما در مورد عوامل خطر این بیماریها می‌دانیم که فشارخون، کم تحرکی، مصرف دخانیات و اضافه وزن مهمترین عوامل بروز بیماریهای قلبی هستند. بررسی‌های آماری در افراد بالای ۱۸ سال در ایران نشان می‌دهد که ۳۲ درصد ایرانیان بزرگسال فشار خون بالا دارند، ۵۱ درصد کم تحرک هستند، ۶۳ درصد اضافه وزن ( یا چاقی) دارند و حدود ۱۴ درصد ایرانیان بزرگسال نیز دخانیات مصرف می‌کنند.
وی افزود: در مورد شاخص عمر از دست ایرانیان ناشی از بیماریهای قلبی و عروقی نیز اطلاعات دقیقی نداریم اما می‌دانیم که بیماریهای قلبی و عروقی بعد از تصادفات دومین عامل عمر از دست رفته ایرانیان است زیرا متوسط سنی افرادی که در تصادفات جان خود را از دست می‌دهند نسبت به فوتی‌های بیماریهای قلبی پایین‌تر است.
میانگین سنی فوتی‌های بیماریهای قلبی حدود ۷۰ سال است. در مورد شاخص ناتوانی یعنی میزان افرادی که به علت بیماریهای قلبی در ایران دچار نانوانی یا معلولیت می‌شوند و کیفیت زندگی آنها پایین می‌آیند نیز که در سوالات شما بود، متاسفانه آماری در وزارت بهداشت نداریم.
کارشناس مسئول بیماریهای قلبی وزارت بهداشت گفت: در مورد پوشش بیمه‌ای هر یک از بیماریهای قلبی نیز حساب و کتاب دقیق نداریم اما می‌دانیم که هزینه این بیماریها در بخش خصوصی خیلی بالاست مثلا هزینه آنژیوگرافی در بخش دولتی حدود دو میلیون تومان است و هزینه همین عمل در بخش خصوصی حدود ۲۰ میلیون تومان است البته این هزینه‌ای است که به صورت قانونی دریافت می‌شود. مثلا هزینه هر استنت قلب ۲۰ میلیون تومان است یعنی اگر یک بیمار به سه استنت قلب نیاز داشته باشد هزینه آن ۶۰ میلیون تومان می‌شود.
به گفته سماوات بیماریهای قلبی و عروقی عامل ۴۲ درصد مرگ و میر در کشور است و مردان بیش از زنان به بیماریهای قلبی مبتلا می‌شوند. بیماریهای قلبی به طور کلی دو دسته هستند یک دسته که از زمان تولد با ماست و اختیار آن با ما نیست و دسته دوم بیماری‌هایی که به علت سبک زندگی نادرست مثل تغذیه نامناسب، مصرف سیگار و الکل، استرس، کم‌تحرکی به وجود می‌آید و اختیار آن دست ماست و می‌توانیم با کنترل آنها از بروز بیماری پیشگیری کنیم.
بیماریهای قلب و عروق علت ۴۰ درصد مرگ ایرانیان است و با احتساب مرگ سالانه حدود ۳۵۰ هزار نفر در کشور، هر سال حدود ۱۴۰ هزار نفر بر اثر این بیماریها که با اصلاح سبک زندگی قابل پیشگیری است جان خود را از دست می‌دهند
وی گفت: وزارت بهداشت تلاش می‌کند با غربالگری بیماریهای قلبی از جمله بیماریهای کرونری قلب را زودتر تشخیص دهند و با اجرای پروتکل‌های درمانی آنها را تحت کنترل درآورد. به همین علت در سامانه سیب فراخوان می‌دهیم تا افراد ۳۰ ساله و بالاتر را از نظر دیابت، فشارخون، چربی‌خون، کلسترول، LDL، HDL و تری گلیسرید بررسی کنیم.
۳۱ درصد افراد بالای ۲۵ سال در ایران کلسترول خون بالا دارند. ۳۹ درصد تری گلیسرید بالا و ۱۴ درصد قندخون بالا دارند. همچنین ۹۴ درصد افراد بالای ۱۸ سال در ایران کمتر از ۵ سهم در روز میوه و سبزی می‌خورند و این ارقام تقریبا در همه استانها یکسان است.
نقش آلودگی هوا در بیماریهای قلبی
کارشناس مسئول بیماریهای قلبی وزارت بهداشت افزود: آلودگی هوا نیز در بروز بیماریهای عروق کرونر و آریتمی‌های قلبی تاثیرگذار است. بیماریهای عروق کرونر مهمترین بیماریهای قلب و عروق هستند که علائم متفاوتی دارد. یکی از علائم آن تنگی نفس هنگام راه رفتن است.
درد ققسه سینه نیز می‌تواند یکی از علائم بیماری قلبی باشد، این دردها ممکن است در ناحیه شانه یا حتی فک هم باشد. اگر این دردها طول کشید حتما باید به پزشک مراجعه شود.
برخی افراد که سابقه بیماریهای قلبی و فشار خون بالا دارند احتمالا با توصیه پزشک قرص زیرزبانی دارند و در صورتی که با افزایش فشار خون مواجه شدند باید آن را مصرف کنند اما حتما باید قبل از آن فشار خون گرفته شود.
وی گفت: بیماران قلبی در شرایط اورژانسی نباید بدون مشورت پزشک خوراکی مصرف کنند و در مواردی باید فقط مقدار کمی آب همراه قرص مصرف کند زیرا ممکن است مقداری از آب وارد ریه شود و ریه فرد هم درگیر شود. در این شرایط بهتر است فرد حرکت نکند و سریع با اورژانس ۱۱۵ تماس و از اطرافیان کمک بگیرد.
تاثیر کرونا بر آمار مرگ بیماریهای قلبی
دکتر علیرضا مهدوی، معاون مرکز مدیریت بیماری های غیر واگیر وزارت بهداشت در این مورد به پژوهشگر ایرنا گفت: در مورد بیماریهای قلبی مهم این است که سن ابتلا و مرگ این بیماریها را کاهش دهیم و از میزان مرگ‌های زودرس ناشی از بیماریهای قلبی کم کنیم. چون افراد در سن بالا به هر حال به علت کهولت سن به طور طبیعی فوت می کنند. مهم این است که میزان مرگ‌های ناشی از بیماریهای قلبی قبل از ۷۰ سالگی را کم کنیم.
وی گفت: بر اساس آمارهای موجود بیماریهای غیر واگیر علت حدود ۷۰ درصد مرگ‌ها در ایران است. بیماریهای قلبی و عروقی در بین این بیماریها در رتبه اول از نظر میزان مرگ و میر است. حدود ۴۰ درصد موارد مرگ در ایران به علت بیماریهای قلبی و عروقی است که با احتساب مرگ سالانه حدود ۳۵۰ هزار نفر در ایران هر سال حدود ۱۴۰ هزار نفر بر اثر بیماریهای قلبی فوت می‌کنند. البته به علل مختلف ممکن است در بیمارستانها علت فوت، برخی بیماریهای زمینه‌ای دیگر مثل بیماریهای تنفسی ثبت شود.
معاون مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت افزود: البته این آمار در سالهای شیوع کووید۱۹ تا حدی به هم ریخت و کرونا عامل اول مرگ و میر شد. حتی علت مرگ برخی بیماران قلبی نیز کووید۱۹ ثبت شد. به طوری که در سال ۱۳۹۹، تعداد موارد مرگ ناشی از کرونا ۱۱۹ هزار و ۷۰۹ نفر ثبت شد که ۲۴ درصد موارد فوت را شامل می‌شد. بعد از آن بیماریهای قلبی با ۹۰ هزار و ۹۰۶ نفر در رتبه دوم قرار گرفت.
به گفته وی، البته رتبه سوم علت مرگ در ایران در سال ۱۳۹۹ نیز سکته مغزی با ۳۴ هزار و ۷۵ نفر و رتبه چهارم بیماریهای ناشی از فشار خون با ۲۹ هزار و ۵۱ نفر ثبت شد که این بیماریها نیز با مشکلات قلب و عروق مرتبط هستند و با تجمیع آنها باز هم گروه بیماریهای مرتبط با مشکلات قلب و عروق عامل اول مرگ و میر در ایران بوده است.