به گزارش ایرنا، طلای کثیف، سرمایه‌ای که خود خلق ثروت می‌کند؛ سالهاست نه فقط بلای جان جنگل سراوان این هیرکانی زیبا و مانا - آنهم در فاصله ۳۵ کیلومتری رشت - شده بلکه کل گیلان این نگین سبز ایران زمین را متاثر و درگیر کرده است.
از سراوان آغاز کردیم، کوهی به ارتفاع ۱۰۰ متر با وسعت ۱۸ کیلومتری از زباله که در این منطقه جا خوش کرده و چون ماری که جا باز می کند در طول این سالها دایم بر طول و عرض حیطه در اختیارش افزوده است تا آنجا که محیط زیست این جنگل زیبا را به مخاطره انداخته و شیرابه های آن آبها را آلوده می سازد و آلودگی‌های ناشی از آن تا کیلومترها، زندگی مردمان منطقه را به شدت متاثر کرده و از یک مساله تبدیل به بحرانی فراگیر و زخمی چرکین شده که در طول این دهه‌ها نادیده گرفته شده است.
اما اینک بیش از یک سال است که این کابوس سنگین می رود، رنگ ببازد و طرح ساماندهی آن با تلاش اسدالله عباسی استاندار و پیگیری های گسترده او و همراهی مسئولان کشوری از جمله رئیس جمهور بالاخره در این دولت آغاز شد؛ پروژه ای که در طول ۴۰ سال به دلیل حجم سنگین کار و دشواری آن کسی جرات دست بردن برای ساماندهی اش نداشت.
شاید توجیه منطقی هم آن بود سری که درد نمی کند را دستمال نمی‌بندند اما بالاخره این پروژه مهم کلید خورد.
آن روز (اواخرآذرماه ۱۴۰۲) برای کاری به محدوده میدان گیل ابتدای جاده رشت – تهران رفته بودم کارم که تمام شد، یکباره تصمیم گرفتم تا سراوان که حدود ۳۵ کیلومتری با رشت فاصله دارد بروم و سری به سایت زباله در میان جنگلهای زیبای این منطقه بزنم آنجا که کمی قبل‌تر از ورودی دفنگاه، پارک جنگلی - گردشگری زیبای سراوان قرار دارد.
ابتدای ورودی سایت زباله، مانعی نصب شده و دکه‌ای نگهبانی. نگهبان اجازه ورود نمی دهد. بعد از هماهنگی ها با علی مقصودی مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری رشت با همراهی محمود بهرام خواه معاون پردازش و دفع پسماند سازمان مدیریت پسماند وارد محوطه می شویم.
۱.۵ کیلومتری از آزادراه رشت - قزوین فاصله گرفته و در مسیر سبز آسفالته تا دفنگاه زباله که انتهای آن، خاکی است به محدوده ای می رسیم که لاستیک های خودرو در دو طرف جاده بر روی هم تلنبار شده و در میانه ۲ دوراهی، بهرام خواه ما را به مسیر سمت راست که اندکی سربالایی است، هدایت می کند آنجا که کارگاهی با تعدادی دکه، کانتینر و کارگر مستقر است.
از اینجا دیگر مثل سابق (بازدید ۲ سال قبل) سایت زباله دید ندارد، اما بوی تعفن غیر قابل تحملی، تنفس را دشوار می کند و انبوهی از مگس شبیه کلونی زنبورها بر سر و رویمان می نشیند که به شدت آزاردهنده است.
اینجا فضایی چند هزار متر مربعی؛ شبیه تپه‌ای وسیع است که با خاک هموار شده و بر روی آن لوله هایی که تعدادشان هم کم نیست شبیه لوله بخاری به ارتفاع یک متر و یا بیشتر از زمین برون زده است.
مهندس بهرام خواه توضیح می دهد که از سال ۶۳ حدود ۴۰ سال است که زباله های رشت در این محل تخلیه شده است چنانکه پارسال کل این محوطه (سطح چندهکتاری که بر روی آن ایستاده و به نوعی قله کوه زباله است را نشان می دهد) زباله بود اما در پروژه بهسازی که از نیمه دوم ۱۴۰۱ شروع شده زباله ها پوشانده و سطح آن تسطیح شد.
وی عنوان کرد: ۵ هزار متر از این وسعت را تسطیح و تبدیل به فضای سبز کردیم و۳ هزار نهال در آن غرس شده که بیشتر آنها رشد کرده اند و ۲۴ حلقه چاه گاز هم در پروژه بهسازی برای تخلیه گازهای حاصل از زباله‌ها اجرا شده است.
بهرام خواه با بیان اینکه تاکنون کار سنگینی برای پوشاندن زباله‌ها در این منطقه انجام شده است ما را به سمت بخش دیگری از این پروژه هدایت می کند که همچنان کار در آن در حال انجام است.
سوار خودرو شده و از راهی که رفته بودیم بازگشته و دوباره به دوراهی که از آن به سمت بالا آمده بودیم می رسیم. از آنجا در مسیر مخالف و رو به پایین حرکت می‌کنیم.
شب گذشته باران زده اما خوشبختانه خاک اینجا خیلی گِل نشده و در اثر رفت و آمد کامیون ها و خودروهای سنگین آنقدر کوبیده و تخت شده که مسیر گل‌آلود نیست.
از قله کوه زباله که اینک با خاک پوشیده شده پایین آمده که چند ده متر پایین‌تر دوباره مسیر دو راهی می شود، یک راه به کمره کوه زباله می رود آنجا چندین لودر و گریدر بر روی انبوه زباله و ارتفاع چندمتری از جاده ای که در میانه کوه (زباله) ساخته شده، کار می کنند.
در واقع در اینجا، کوه زباله نیمه شده و نیمی از آن به سمت بالای جاده به ارتفاع ۴۰، ۵۰ متری بر روی هم تلنبار شده و نیمی دیگر که با خاک پوشانده شده و در زیر پای ماست به سمت پایین با شیب زیاد است که با دیوار سنگ چین بلندی برای جلوگیری از پیش روی زباله حصار شده است.
تلی بزرگ از زباله جلوی چشمانمان رژه می رود و تصویر و بوی بسیار مشمئز کننده و غیر قابل تحملی دارد و مگس های سیاه و گنده عین کَنه بر سر و روی و لباسهایمان نشسته‌اند و آنقدر زیادند که هیچ جوره نمی شود دورشان کرد.
حال در محاصره انبوه زباله ها با یکی از کارشناسان مشاور و طراح شرکت پیمانکار این پروژه که همراه ما شده گفت وگویی می‌کنیم. رضا اعلایی توضیح می‌دهد که تاکنون ۴۰ متر از ارتفاع زباله از قسمت پایین و دامنه، مدیریت و ساماندهی شده که بخش سخت کار بوده و اینک به انجام رسیده است.
او می افزاید: فقط حجم زباله ساماندهی شده تاکنون در وسعتی بیش از ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار متر مکعب بوده که اینک به انجام رسیده و حوضچه ای برای جمع آوری شیرابه اجرا شده اما تکمیل نشده است.
وی توضیح می دهد: دیوار سنگ چینی با ارتفاع ۹ متر برای جلوگیری از گسترش دامنه زباله به جنگل های اطراف در ضلع پایینی این کوه زباله ساخته شده که تمام لوله های جمع آوری شیرابه در طول آن تعبیه و به اجرا درآمده و با تکمیل حوضچه و پوشش کامل همه زباله‌ها، کل این شیرابه‌ها بدانجا منتقل و تصفیه می شود.
بهرام خواه عنوان می کند: یکی از معضلات دفنگاه زباله تولید شیرابه و جاری شدن آن به سمت رودخانه اطراف است که برای جلوگیری از این مشکل در سال ۹۷ قراردادی برای احداث تصفیه خانه شیرابه منعقد شد اما بعد از احداث ابنیه ونصب تجهیزات، این سیستم نتوانست کارآیی خوبی داشته و عملا نیمه رها شد و کار به انجام نرسید و همچنان هم غیرقابل استفاده است.
دستور استاندار گیلان مبنی بر لغو قرارداد با پیمانکار تصفیه‌خانه شیرابه
اما تاخیر در تکمیل تصفیه خانه شیرابه سراوان از نظر استاندارگیلان که از همان ابتدا مستمر با حساسیت زیاد پیگیر روند پیشرفت و انجام پروژه بود و با تشکیل کارگروهی ویژه، وضعیت و روند کار را با قوت تا امروز دنبال کرده است، دور نماند.
چنانکه با تاخیری که در تکمیل این پروژه روی داد اسدالله عباسی اوایل آبانماه امسال در جلسه بررسی وضعیت پیشرفت امور پسماند اعلام کرد : پیمانکار تصفیه خانه شیرابه سراوان رشت لغو قرارداد می‌شود.
او گفته بود: طی ۲ هفته درمورد زباله سوز و تصفیه خانه شیرابه سراوان تصمیم‌گیری می شود و پیمانکار تصفیه خانه به دلیل ناتوانی در انجام کار و عدم عمل به تعهدات خلع ید و لغو قرارداد می شود؛ پیمانکار زباله سوز هم پس از بررسی‌های کارشناسی، فنی و حقوقی تعیین تکلیف خواهد شد.
بیشتر بخوانید:
پیمانکار تصفیه خانه شیرابه سراوان رشت لغو قرارداد می‌شود
پیمانکار تصفیه‌خانه شیرابه سراوان رشت با رای شبه قضایی تعیین تکلیف می‌شود
منتظر صدور رای هستیم
اما اینکه کار به کجا رسیده را رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت توضیح می‌دهد و می‌گوید: دستور استاندار گیلان درباره تعیین تکلیف پیمانکار تصفیه‌خانه شیرابه در منطقه سراوان رشت اجرا شده واکنون در انتظار صدور رای شبه قضایی ماده ۳۸ هستیم.
علی مقصودی در گفت و گو با ایرنا اظهارمی کند: دستور استاندار گیلان در جلسه آبانماه گارگروه ساماندهی پسماند استان در موضوع تصمیم‌گیری درباره وضعیت اجرای تصفیه خانه شیرابه سراوان رشت اجرایی شده و با صدور رای شبه قضایی ماده ۳۸، پیمانکار پروژه خلع ید و بلافاصله پیمانکار جدید انتخاب می شود.
رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت درباره تعیین تکلیف پیمانکار زباله‌سوز نیز خاطرنشان کرد: رئیس جمهور در نشستی با استانداران استان‌های شمالی کشور از جمله گیلان ضمن بیان سخنانی در این ارتباط، معاون اجرایی و حقوقی خود را مامور رسیدگی به موضوع زباله سوز کرد.
وی اظهار کرد: طی برگزاری ۲ جلسه تصمیم بر ادامه روند اجرای پروژه احداث زباله‌سوز شد که صورتجلسه آن نیز به ما ابلاغ و به این ترتیب دستور استاندار در ارتباط با تعیین تکلیف پیمانکار زباله‌سوز عملا انجام شده است.
رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت اضافه کرد: با توجه به اینکه مبالغ قابل توجهی به پیمانکار پروژه احداث زباله‌سوز در رشت پرداخت شده است از اینرو کار با همان پیمانکار را البته با روند بهتری ادامه خواهیم داد.
در واقع اهمیت تصفیه خانه شیرابه سراوان و نقش آن در کاهش آلودگی ها موجب شده تا حساسیت ها نسبت به این موضوع برانگیخته شود چنانکه در هفته گذشته ۱۹ دیماه هم بازرس کل گیلان که به همراه جمعی از مسئولان استان بازدیدی میدانی از لندفیل سراوان داشت نیز با بیان اینکه اقداماتی که در محل احداث تصفیه‌خانه شیرابه سراوان شاهد و ناظریم با قرارداد اولیه مطابقت ندارد و به نوعی تهدید علیه بهداشت عمومی است.
سجاد ده ده جانی گفت: اگر تخلف یا جرمی از ناحیه هر دستگاهی که وظیفه‌ای داشته و قصوری کرده، مشاهده شود، نسبت به آن اعلام تخلف و جرم کرده و دستگاه مربوطه را تحت تعقیب قرار خواهیم داد.
در واقع اکنون تصفیه‌خانه شیرابه سراوان دغدغه جدی مسئولان است تا سریعتر به انجام رسیده و همزمان با پروژه پوشش و ساماندهی این کوه عظیم زباله بخشی از تبعات ناشی از آن و آثار زیست محیطی‌اش بر طبیعت و مردم منطقه هم مدیریت شود.
پیشرفت ۸۰ درصدی پروژه ساماندهی دفنگاه زباله
پروژه ای که به گفته شهردار رشت، ساماندهی و بهسازی اش (دفنگاه زباله سراوان) اینک بیش از ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و همه از استاندار گیلان تا رئیس جمهور پشت آن ایستاده‌اند تا کاری بس بزرگ اجرایی شده و تداوم یابد.
رحیم شوقی اخیرا گفته بود: محدوده اجرای پروژه به مساحت ۲۱ هکتار به طور کامل پوشانده می‌شود تا از نفوذ شیرابه به طرف اراضی و آب‌های سطحی و زیرسطحی جلوگیری شود.
وی با اشاره به اینکه آخرین صورت وضعیت کارکرد ارسالی پروژه لندفیل سراوان تا پایان شهریور ماه سال جاری مبلغ ۸۰ میلیارد تومان است، گفت: مبلغ مذکور از اعتبارات دولتی پرداخت خواهد شد که رئیس جمهور در جلسه چند هفته قبل در تهران دستور پرداخت داد.
وی با قدردانی از توجه ویژه رئیس جمهور نسبت به موضوع پسماند گیلان، عنوان کرده بود: به طور قطع حمایت‌های دولت در پیشرفت خوب بهسازی لندفیل سروان موثر و تعیین کننده بوده است.
شوقی با بیان اینکه ساماندهی زباله‌های دپو شده از اهداف اجرای پروژه بهسازی لندفیل سراوان است، تصریح کرد: کاور کردن محل دفن پس از ایجاد شیب مناسب، هدایت و پمپاژ شیرابه‌ها به طرف محل تصفیه خانه، ممانعت از ریزش زباله‌ها با دیواره سازی و ایجاد پشته‌های خاکی و جلوگیری از اختلاط آب باران با شیرابه‌ها، ایجاد چاه‌های خروج گاز و اجرای سیستم های مختلف زهکشی شیرابه در نقاط مختلف صحن و پایین دست از جمله اهداف اجرای این پروژه بهسازی بوده که بخش سنگین کار به انجام رسیده است.
وی یادآور شد: دیوار خاکی مسلح به ارتفاع ۹ متر و به طول ۳۰۰ متر و چهار پشته خاکی به ارتفاع ۱۰ متر نیز اجرا شده که سبب کاور شدن قسمت شمالی و غربی مدفن شده و جلوی رانش‌های آینده را می‌گیرد.
اینک لندفیل سراوان این بختک سنگین گیلان بالاخره رفته، رفته می رود پایان یابد و طلسم ۴۰ ساله زباله از سراوان برداشته شود البته ورود به پروژه بهسازی این دفنگاه در طول این دهه‌ها برای نخستین بار نیست بلکه پیش از آن هم در این رابطه اقداماتی شروع شد اما در همان ابتدا کار رها شد.
در همین رابطه استاندار گیلان با بیان اینکه در مجموع طی این دهه ها در بخش پسماند و زباله هیچ حرکت رو به جلویی انجام نشده است، گفت: سال ۹۲ قراردادی با پیمانکاری برای راه اندازی نیروگاه زباله سوز منعقد شد و این پیمانکار با دریافت ۹.۶ میلیون یورو از سهم دولت متعهد به پرداخت آورده‌های خود برای خرید تجهیزات مورد نیاز بود تا نیروگاه زباله سوز را راه اندازی کند؛ اما کاری انجام نشد و در این دولت این پروژه پس از هشت سال توقف مورد بررسی حقوقی قرار گرفت که مورد اشکال پیمانکار تشخیص داده شد.
اسدالله عباسی تصریح کرد: پس از جلسه با رئیس جمهور تیم حقوقی برای بررسی ادامه کار با پیمانکار تشکیل شد که در صورت تقصیر از جانب پیمانکار مشکل اصلاح و یا لغو قرار داد صورت گیرد و پیمانکار جدید تعیین شود.
استاندار گیلان اضافه کرد: بالاخره بعد از همه اینها امروز شاهدیم که بهسازی سایت زباله سراوان اینک ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد که رضایت بخش است و طبق قرارداد تا پایان سال باید بهسازی آن انجام وکنترل شیرابه صورت گیرد.
در همین رابطه یکی از مهندسان مشاور و شرکت طراح و پیمانکار این پروژه هم می‌گوید که تاکنون در سایت سراوان در طول این ۴۰ ساله ۲ بار فرآیند بهسازی شروع شده که نخستین آن سال ۹۵ بود که مطالعات آن شروع شد و ۵۰۰، ۶۰۰ متر از این محوطه در سال ۹۷ پوشانده و اما بعد کار رها شد.
رضا اعلایی افزود: بار دوم در سال ۱۴۰۰ بود که مطالعات طرح بعد از بررسی اولیه یک سال به طول انجامید و در آبان و آذرماه ۱۴۰۱ عملیات اجرایی را ما به عنوان پیمانکار طرح شروع کردیم بهسازی بخش پایین دست سایت زباله سراوان که بخش اصلی و مشکل زای این محوطه ۱۸ هکتاری بود، آغاز شد.
وی تصریح کرد: مقایسه وضعیت قبل و بعد این محوطه به خوبی حجم سنگین کار انجام شده را طی این مدت نشان می دهد و مقرر شده تا انتهای سال کار این محوطه وسیع ۱۸ هکتاری به طور کامل به انجام رسیده و بسته شود.
وی عنوان کرد: شهرداری و پیمانکار تمام تلاش خود را انجام می‌دهند که پروژه را سریعتر به اتمام رسانده و بزرگترین مشکل زیست محیطی استان حل شود اما امید است، تصمیم مناسبی برای زباله های رشت و شهرهای استان گرفته شود تا جای دیگری آلوده نشود.
براستی حال که قرار است تا پایان سال ورود زباله به لندفیل سراوان کامل ممنوع شود دغدغه ای دیگر شکل می گیرد که نیاز و ضرورتی جدی است تا همزمان با ساماندهی این سایت برای آن هم تدبیری جدی شود.
رضا علایی از کارشناسان مشاور و شرکت پیمانکار طرح ساماندهی لندفیل در این رابطه تصریح می کند: اگر قرار است محل جدیدی برای دفن زباله های رشت و مناطق اطراف آن تعبیه شود، باید به گونه ای اقدام گردد که از همان ابتدا به روش کاملا مهندسی شده همانند همه دنیا این زباله دفن شود.
وی با تاکید بر اینکه از سویی مدیریت این حوزه باید به سمت کاهش زباله و تفکیک از مبدا برود، افزود: الان بخش زیادی از زباله هایی که به سایت سراوان می آید برگشتی کارخانه کمپوست است.
وی تصریح کرد: امروز حجم زباله ورودی به این سایت از یک هزار و ۲۰۰ تن به کمتر از ۶۰۰ تن رسیده واگر بازهم مدیریت و به درستی تفکیک شود در نهایت ۳۰۰، ۴۰۰ تن زباله در روز می ماند که باید به صورت مهندسی شده دفن شود و مشکلی برای محیط زیست و مردم ایجاد نشود.
در واقع به طور قطع با بستن سایت سراوان باید راهکاری پیدا کرد که این موضوع به طور صحیح مدیریت شود.
ضمن آنکه موضوع تفکیک زباله از مبدا و آموزش های آن در سطح استان طی یک سال اخیر به طور جدی آغاز شده و امید می رود با همکاری مردم و اعمال مدیریت صحیح از سوی شهرداری ها برای جمع آوری زباله ها به ویژه بخش بازیافتی موضوع به خوبی ساماندهی شود ضمن آنکه تکمیل خطوط کارخانه بازیافت و افزایش ظرفیت آن و تدبیر محلی مناسب برای پسماندهای غیر قابل بازیافت هم باید مورد توجه جدی قرار گیرد.