به گزارش ایرنا، کشاورزی حفاظتی یک نظام کشاورزی است که می‌توان با اجرای آن ضمن بازسازی اراضی تخریب شده و عاری از مواد آلی، از نابودی خاک زراعی جلوگیری کرد. این روش پوشش دائمی خاک، حداقل اختلاط خاک و تنوع گونه‌های گیاهی را ارتقاء می‌دهد.
کاهش نزولات آسمانی موجب پایین آمدن راندمان کشاورزی در سالهای اخیر شده است و متوسط بارندگی در جهان ۷۵۰ میلی‌متر است که در ایران این میزان نیز به یک سوم کاهش می یابد به خصوص اینکه به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک تغییر اقلیم در آن بیشتر احساس می‌شود.
به گفته کارشناسان کشاورزی، خاک ایران شرایط مطلوبی برای کشاورزی ندارد و ضرورت اجرای طرح جامع کشاورزی از آنجا مشخص می شود که بدانیم در حال حاضر بیشتر از نیمی از مساحت ۱۶۵ میلیون هکتاری کشور از ماده خاک‌ساز تهی شده است و تنها ۱۸.۵ میلیون هکتار از خاک ایران قابلیت کشاورزی دارد که از این میان فقط ۱.۲ میلیون هکتار خاک کشور، خاک مرغوب و حاصلخیز و مناسب کشاورزی به شمار می‌آید.
معاون امور زراعت وزارت جهادکشاورزی پیشتر اعلام کرد: سیاستگذاری های نادرست سبب از بین رفتن خاک های کشور به خصوص خاک های غنی کشاورزی شده است و یکی از برنامه های اصلی وزارتخانه جلوگیری از فرسایش خاک است که برای این منظور بهترین روش کشت، کشت مستقیم است.
اجرای ۱۱۰ هزار هکتار کشاورزی حفاظتی در اراضی استان همدان
مدیر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی استان همدان در این باره به خبرنگار ایرنا با بیان اینکه مکانیزاسیون جریانی است که از ابتدای کشت تا زمان مصرف در چرخه تولید مشارکت دارد افزود: مکانیزاسیون سایر نهادها را در اختیار می گیرد تا موجب پایداری تولید و تولید بهره ورانه و سودمند شود.
مهدی جهانگیری ادامه داد: در گذشته برای کشت و کار از گاوآهن استفاده می کردیم اما امروزه باید با بهره گیری از روش های کم خاک ورزی یا بی خاک ورزی و با انجام کشاورزی حفاظتی ضمن حفظ خاک و آب، تولید را مثل گذشته و یا بیشتر از قبل کنیم.
وی درباره نحوه اجرای کشاورزی حفاظتی ادامه داد: کم خاک ورزی عملیاتی است که خاک کشاورزی در کمترین حالت تغییر برای کشت آماده شود و بی خاک ورزی یعنی اینکه بدون اینکه خاک را برهم بزنیم بتوانیم کشت انجام دهیم.
مدیرمکانیزاسیون جهاد کشاورزی همدان تاکید کرد: در بی خاک ورزی فقط شیاری را باز می کنیم و عملیات کاشت بذر همزمان انجام می شود بدون اینکه خاک بهم ریخته شود.
وی درباره مزایای کشاورزی حفاظتی گفت: وقتی که خاک برهم نخورد با آمدن باد نیاز مواد آلی خاک نیز به هوا نمی رود و خاک به مرور زمان دچار فرسایش نمی شود.
جهانگیری ادامه داد: با کشاورزی خاک ورزی در صورت وقوع سیل منابع آلی خاک همراه آب شسته و برده نمی شود ، همچنین برف و باران در کشاورزی حفاظتی به دلیل ماندگاری ضایعات در همان محل حفظ می شود و در سرما نیز مانند پتو به عنوان پوششی برای حفاظت گیاه از سرما عمل می کند.
وی یادآور شد: در کشاورزی حفاظتی به جای گاوآهن از ادواتی استفاده می شود، یک خراش یا شیاری در دل خاک ایجاد می کند و بذر نیز کاشته می شود.
مدیر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی استان همدان گفت: در استان کارخانه های تولید ماشین آلات کشاورزی داریم که به صورت دانش بنیان اقدام به تولید اداوت کشاورزی می کنند که در کشاورزی حفاظتی کاربرد دارد و در این زمینه حرفی برای گفتن دارند.
وی در عین حال تصریح کرد: مکانیزاسیون در کشاورزی استان همدان از لحاظ سخت افزاری مناسب است اما هنوز نتوانسته است به جایگاه خود برسد.
جهانگیری درباره میزان انجام کشاورزی حفاظتی گفت: ۱۱۰ هزار هکتار کشاورزی حفاظتی در استان همدان اجرا می شود که بیشتر به صورت کم خاک ورزی است.
وی انجام کشاورزی حفاظتی را برای همه انواع کشت ممکن دانست و تاکید کرد که ۸۰ درصد کشاورزی حفاظتی همدان مربوط به کشت دیم است.
مدیر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی همدان با اشاره به اینکه خاک های استان فقیر و مواد آلی آنها کم است و نیاز به تیمار دارد، افزود: کشاورزان ممکن است در سالهای ابتدایی کشت حفاظتی با عملکرد کاهشی روبه رو شوند اما با گذشت زمان و جذب مواد آلی در خاک، می توان عملکرد بهتری را انتظار داشت.
وی مساله از بین بردن علف های هرز را یکی از چالش های کشاورزی حفاظتی دانست و افزود: از آنجائیکه سطح خاک برهم نمی خورد یا در کمترین میزان زیر و رو می شود، ممکن است علف های هرز ریشه دوانیده و مزاحم کشت وکار شوند که باید با مبارزه شیمیایی آنها را حذف کرد.
جهانگیری ادامه داد: در برخی کشت ها مانند نخود، تراکتور می تواند حرکت کند که تیغه های مخصوصی به آنها بسته می شود تا علف های هرز را با حرکات مکانیکی از بین ببرد.
وی درباره اینکه چرا زمانی عطر نان در فضا می پیچید اما با وجود اینکه به نانوایی می رویم بوی نان را استشمام نمی کنیم گفت: علت آن عاری بودن خاک پرورش دهنده گندم از مواد آلی است.
مدیر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی با بیان اینکه استرالیا، آرژانتین و برزیل از جمله کشورهای موفق در زمینه اجرای کشت حفاظتی هستند یادآور شد: در استرالیا همه مزارع دیم به صورت کشاورزی حفاظتی کشت می شود.
وی تصریح کرد: با کشاورزی حفاظتی مواد آلی خاک افزایش پیدا می کند، رطوبت بالا می رود و فرسایش خاک نیز به کمترین حد می رسد.
جهانگیری میزان مواد آلی در خاک استان همدان را در برخی مناطق تا نیم درصد عنوان کرد کرد که زنگ خطر را برای کشاورزی به صدا دآورده است.
وی با اشاره به اینکه تبدیل آیش زرد به سبز و رعایت تناوب کشت یکی از راههای افزایش مواد آلی در خاک است، تصریح کرد: گیاهان دارویی، حبوبات دیم، علوفه دیم و دانه های روغنی دیم از جمله گیاهانی هستند که کشاورزان می توانند از آنها در آیش سبز استفاده کنند.
مدیر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی استان همدان درباره نتایج تحقیقات انجام شده درباره کشت مستقیم یا حفاظتی گفت: هنوز در کشور تحقیق جامعی در خصوص کشت بی خاک ورزی انجام نشده است هر چند که مراکز تحقیقات کشاورزی در این خصوص فعالیت هایی داشته اند.
وی روشهای کشت، ارقام محصول و روشهای مبارزه با علف های هرز را از جمله عواملی دانست که بر روی کیفیت محصول اثر می گذارد.
جهانگیری با بیان اینکه کشت مستقیم در باغداری، گیاهان دارویی و گلخانه کاربرد دارد، درباره استفاده از ابزار کشت مستقیم در باغ ها گفت: از این نوع کشت به دلیل سنتی بودن اغلب باغ ها نمی توان در کشاورزی حفاظتی استفاده کرد.
وی یکی دیگر از مشکلات کشاورزی حفاظتی در باغات را فاصله کم درختان از یکدیگر عنوان کرد که مانع از عبور ماشین مخصوص برداشت از درختان است.
مدیر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی از دیگر چالش های اجرای کشاورزی حفاظتی را قطعات کوچک برخی باغات و همچنین اراضی شیب دار عنوان کرد.
ارائه تسهیلات مناسب برای ترویج کشت مستقیم
یک کشاورز همدانی که چند سالی اقدام به کشت حفاظتی با کم خاک ورزی کرده بود در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: یکی از مهمترین مشکلات کشت مستقیم، علف های هرز است که مانع از بهره برداری مناسب از کشت می شود و برای این مساله باید فکر جدی کرد.
مهدی خاکسار درباره شیوه های از بین بردن علف های هرز، توضیح داد: برای علف های هرز در زمین های گلرنگ به دلیل ساقه بلند بودن آن امکان استفاده از سموم شیمیایی هست اما در کشت نخود امکان حذف علف های هرز به سختی انجام می شود و سموم مربوط به علف های هرز مزارع نخود وارداتی و غیرقابل صرفه است.
وی درباره نابودی علف های هرز از طریق ماشین آلات کشاورزی افزود: اینگونه ابزار وارداتی هستند و در کشور تولید نمی شود، و هزینه های اجاره کردن آنها نیز بالاست و برای کشاورزان صرف نمی کند.
این کشاورز تاکید کرد: بهترین نتیجه ای که از کشاورزی حفاظتی گرفتیم در کشت گلرنگ بود که با سموم داخلی توانستیم علف های هرز را از بین ببریم.
وی کاهش هزینه ها را در کشاورزی حفاظتی از مهمترین عوامل رغبت اولیه کشاورزان به استفاده از این نوع کشت دانست.
خاکسار میزان بارش باران در کشاورزی حفاظتی را مهم عنوان کرد و یادآور شد: امسال نیز که بارش کم بوده است کشاورزی حفاظتی انجام نداده ایم.
وی تاکید کرد: دولت باید با برنامه ریزی مناسب و دادن تسهیلات و امکانات مربوط به کشت مستقیم و همچنین ارائه مشاوره های تخصصی کشاورزان را به کشت حفاظتی ترغیب و تشویق کند.
دستاورد:
اجرای شیوه های سنتی کشت در بلند مدت باعث عاری شدن خاک از مواد آلی شده که در کمیت و کیفیت محصولات اثر منفی گذاشته است و ادامه این روند می تواند بهره وری را به پایین ترین سطح کاهش دهد.
راهکار بهسازی کشاورزی تدوین برنامه جامع و بلند مدت، کوتاه مدت و میان مدت، آگاه سازی کشاورزان از خسارات ادامه کشت سنتی، ارائه مشاوره های تخصصی و عملیاتی برای کشاورزان، بهره گیری از کشاورزان پیشرو در کشاورزی حفاظتی، ترغیب کشاورزان به خرید تضمینی محصولات آنها، ارائه مشوق برای بیمه های کشاورزی و تسهیلات برای خرید یا اجاره ماشین آلات مخصوص از بین بردن علف های هرز از راههای گسترش کشاورزی مستقیم است.