به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، توسعه زیست‌بوم دانش‌بنیان و فناوری با هدف ارتقای اقتصاد دانش‌بنیان که طی بیش از ۱۵ سال گذشته و از زمان تصویب قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان (سال ۱۳۸۴) مطرح شده و بیشتر به آن توجه می‌شد، از ابتدای سال ۱۴۰۱ و با تاکید رهبر معظم انقلاب و انتخاب شعار سال به عنوان تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین شتاب بیشتری گرفت و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و به ویژه معاونت فناوری و نوآوری همراه با معاونت پژوهشی این وزارتخانه به عنوان یکی از متولیان این امر طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی را در این راستا اجرا کردند.
حمایت از توسعه کارآفرینی و نوآوری در دانشگاه ها، توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری با محوریت پارک های علم و فناوری، هدایت پژوهشگاه‌ها به سمت پژوهش و توسعه فناوری‌های مساله محور و تقاضامحور، شبکه سازی در زیست بوم نوآوری وزارت علوم و پیوند آن به بازیگران کلیدی ملی و بین المللی و طراحی، پایش نظام ملی نوآوری با تمرکز بر زیست بوم نوآوری، شبکه سازی و تقویت دیپلماسی بین المللی و تاسیس پارک علم و فناوری بین المللی از مهم ترین اهداف معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم است.
نقش پُررنگ پارک‌های علم و فناوری در توسعه دانش‌بنیان‌ها
یکی از مسئولیت‌های این معاونت اداره امور و رسیدگی به وضعیت پارک‌های علم و فناوری به عنوان محل اصلی استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان و واحدهای فناور است. درحال حاضر ۱۵ پارک علم و فناوری دانشگاهی، سه پارک وابسته به جهاد دانشگاهی، یک پارک وابسته به ریاست‌جمهوری، یک پارک خصوصی، ۲۹ پارک منطقه‌ای یا استانی و پنج پارک دستگاهی در کشور فعال است.
همچنین از مجموع ۹ هزار و ۵۰۳ شرکت دانش بنیان فعال در کشور ۲ هزار و ۱۶۶ شرکت دانش بنیان و بیش از ۱۲ هزار و ۱۶۴ واحد فناور در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد مستقر هستند و ۱۱۳ هزار و ۹۹۸ نفر در این واحدها مشغول به کار هستند که رشد ۴۰ درصدی شاغلان و ۲۰ درصدی واحدهای فناور را نسبت به سال قبل نشان می دهد.
افزون بر این، بر اساس اطلاعات معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم فروش شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک‌های علم و فناوری سال گذشته ۱۳۵ هزار میلیارد تومان (همت) بوده است.
البته این معاونت خلق فناوری و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و درآمدهای ناشی از آن در خلق فناوری دغدغدغه اصلی خود اعلام کرده است. در همین راستا یکی از سیاست‌های ما حمایت از پایان‌نامه‌های کاربردی است که می‌تواند هسته فناور را به‌خوبی با حضور استاد و دانشجو شکل دهد. در این راستا برای سال اول ۱۰ درصد از پایان‌نامه‌ها حمایت می‌شوند.
دبیرخانه رویش فناورانه در پارک تربیت مدرس
دبیرخانه رویش فناورانه برای همین هدف در پارک علم و فناوری دانشگاه تربیت مدرس ایجاد شده و در این چهارچوب از پایان‌نامه‌هایی حمایت می‌شود که قابلیت رسیدن به محصول را دارند و در حد سطح آمادگی فناوری ۲ یا ۳ هستند.
افزون بر این راه‌اندازی کارگزاری کنار پارک‌های علم و فناوری و دانشگاه‌ها از دیگر اقدامات است که می‌تواند روند تجاری‌سازی و توسعه محصولات فناورانه را تسهیل و تسریع کند. این کارگزاری‌ها به دارندگان طرح و ایده کمک می‌کنند طرح را به بخش خصوصی ارائه دهند.
توجه و تکمیل زنجیره ارزش راهبردی پیشنهادی نیز در این معاونت مد نظر قرار دارد، برای اینکه در موضوعات مختلف کشور باید زنجیره تامین یا زنجیره ارزش راهبردی کامل شود. بر همین اساس هر پارک علم و فناوری یا دانشگاه می‌تواند بخشی از این خلأها را رفع و زنجیره را کامل کند.
برای هدایت زنجیره‌های ارزش راهبردی با وزارت کشور و وزارت صنعت مذاکره و نیازهای این وزارتخانه‌ها احصا شده است تا در نهایت دبیرخانه‌ای تشکیل شود که وظیفه جهت‌گیری و هدایت پارک‌های علم و فناوری را در تامین نیازهای وزارتخانه ها برعهده داشته باشد.
سجاد محمدعلی نژاد معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم یکی از دغدغه های جدی و اولویت های اصلی این معاونت را تکمیل زنجیره‌های ارزش راهبردی بیان کرد و یادآور شد: قانون جهش تولید دانش بنیان ظرفیت های زیادی دارد که از آن به خوبی استفاده نشده است. در حالیکه منابع دولتی برای توسعه زیرساخت‌های فناوری کافی نیست.
این معاونت همچنین به‌تازگی تفاهم‌نامه‌ای با معاونت فرهنگی اجتماعی وزارت علوم برای استفاده از ظرفیت‌های انجمن های علمی دانشجویی امضا کرده است تا اعضای این انجمن‌ها بتوانند در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد تردد کنند و با آنها ارتباط بگیرند.
افزایش ۱۰ درصدی قراردادهای ارتباط با صنعت
موضوع ارتباط دانشگاه‌ها با صنعت، یکی از موضوعات مهم در حیطه کاری وزارت علوم و معاونت پژوهشی این وزارتخانه است و بهبود و افزایش ارتباط دانشگاه با صنعت به معنای نفوذ دانش روز و دستاوردهای دانشگاه و دانشگاهیان در صنایع کشور است.
این موضوع همیشه مهم و مورد تاکید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بوده و سیاست‌های مختلفی برای این امر در وزارت علوم طراحی و اجرا شده است که از طرح فرصت مطالعاتی اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی در جامعه و صنعت تا اهمیت و لحاظ‌شدن موضوع ارتباط با صنعت و داشتن قراردادها با صنایع در آیین‌نامه‌های مختلف اعضای هیات علمی شامل آیین‌نامه ترفیع و ارتقا و تبدیل وضعیت آنها را دربرمی‌گیرد.
به گفته مدیر دفتر ارتباط با صنعت وزارت علوم (زیر نظر معاونت پژوهشی این وزارتخانه) تعداد قراردادهای ارتباط با صنعت در سال ۱۴۰۰، ۱۰ هزار و ۸۳۵ قرارداد جاری و فعال و رقم آن ۴ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است. این آمار نشان می دهد تعداد اعضای هیات علمی فعال در قرارداد با صنعت حدود ۶ هزار نفر است که نزدیک به ۲۵ درصد از کل اعضای هیات علمی وزارت علوم را شامل می شود؛ زیرا مجموع اعضای هیات علمی وزارت علوم حدود ۲۷ هزار نفر است. (مجموع اعضای هیات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی حدود ۸۲ هزار نفر است).
معاون پژوهشی وزارت علوم هم به تازگی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا در مورد تعداد قراردادهای ارتباط با صنعت اعضای هیات علمی در سال جاری اظهار داشت: این آمار افزایش یافته است و تعداد قراردادهای ارتباط با صنعت در سال ۱۴۰۱، به ۱۱ هزار و ۲۱۲ هزار قرارداد رسید، مبلغ کل قراردادها نیز به ۵ هزار و ۸۰۹ میلیارد تومان و تعداد اعضای هیات علمی مرتبط با صنایع حدودا به ۶ هزار نفر افزایش یافته است.
پیمان صالحی افزود: اگر این رقم را به تعداد اعضای هیات علمی تقسیم کنیم و عدد سرانه ارتباط با صنعت را به دست آوریم، عدد قابل ملاحظه‌ای است.
رویت‌پذیری دانشمندان ایرانی با افزایش مجلات نمایه‌شده
این معاونت البته در زمینه رویت‌پذیری دانش تولیدشده توسط محققان ایرانی از طریق نمایه‌شدن مجلات علمی در پایگاه‌های نمایه‌سازی مطرح مانند اسکوپوس، وب‌آو ساینس و دوآج بسیار تلاش کرده است. بر همین اساس در کل تاریخ پایگاه نمایه‌سازی اسکوپوس، ۱۰۱ نشریه ایرانی این نمایه را دریافت کردند؛ ولی پس از دولت سیزدهم، در مدت ۲ سال، ۵۰ نشریه وزارت علوم در اسکوپوس نمایه شده است.
همچنین تاکنون ۸۳۳ مجله در پایگاه دوآج/ Directory of Open Access Journals نمایه شده‌اند و ایران از جهت مقالات موجود در این پایگاه رتبه هفتم را در نشریات دسترسی آزاد دارد؛ به طور کلی در پایگاه دوآج، ۸۰ زبان نمایه می‌شود و زبان فارسی در دوآج رتبه نهم زبان‌ها دارد.
افزون بر این، در سال ۱۴۰۲ تاکنون ۱۰۲۱ نفر از ظرفیت فرصت مطالعاتی اعضای هیات علمی در جامعه و صنعت استفاده و تاکنون بیش از ۲۷۸ هزار نفر در دوره مهارت افزایی شرکت کرده‌اند.