به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، محمدرضا حسنی آهنگر در این یادداشت نوشت: از ابتدای تشکیل مجلس شورای اسلامی طیف‌های گوناگونی در ترکیب نماینده‌های مجلس حضور داشتند و رویدادهای متنوعی را شاهد بوده‌ایم. برهمین اساس با عطف به تکثر یافتن لیست‌ها و چهره‌های نامزد برای راه یابی به مجلس دوازدهم بازگشت به شاخصه‌های مهم و گوشزد آنها به افراد حاضر در صحنه و همچنین رای دهندگان از اهمت بالایی برخوردار است.
وی تاکید کرد: در این فضا آنچه که ضروری است آگاهی بخشی نسبت به رسالت مهم کارآمدی است. برای فهم معنا و درک ویژگی‌های یک نماینده کارآمد بین ۱۰ تا ۱۹ شاخصه ویژه از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی تعریف شده است که در ادامه با ادغام و تخلیص به توضیح و تشریح ۱۰ محور اساسی آن می پردازیم.
۱۰ محور اساسی به شرح ذیل است:
الف) کارآمد، اولویت اساسی نماینده تراز
«کارآمدی عبارت است از موفقیت در تحقق اهداف با توجه به امکانات و موانع.» اهداف در بحث کارآمدی تابع نظام ارزشی است. نظام ارزشی نیز به طور کلی تابع نظام جهان‌شناسی است. علاوه بر اهداف، نظام ارزشی بر بعضی امکانات و موانع نیز تأثیرگذار است. در همین رابطه رهبر معظم انقلاب می فرمایند: «مجرد اینکه این آدم یک آدم خوبی است خیلی، اول وقت نمازش را می خواند و نماز شب می خواند، این برای مجلس کفایت نمی کند. مجلس اشخاص سیاسی لازم دارد، اشخاص اقتصاددان لازم دارد، اشخاص سیاستمدار لازم دارد، اشخاص مطلع بر اوضاع جهان لازم دارد.» (صحیفه امام، ج۱۸، ص ۲۸۴)
ب) دلسوزی
یکی دیگر از واژگانی که در تعریف شاخصه های نمایندتراز انقلاب اسلامی باید به آن اشاره کرد مسئله دلسوزی است. نماینده ای که از سوی ملت انتخاب می شود باید در همه ابعاد با درد و نیازهای آن جامعه عجین شده باشد در غیراین صورت نسبت به ترسیم افق ها و تصویب و نظارت بر قانون و خدمات برای آن حوزه انتخابیه ناتوان خواهد بود. در همین رابطه رهبر معظم انقلاب با اشاره به ضرورت ارتباط افراد منتخب با اقشار ملت می فرمایند: «نماینده ای که انتخاب می شود، باید دلسوز مردم باشد، صادق باشد، صمیمی باشد و بخواهد برای مردم کار کند.»
پ) تجربه داشتن
یکی از رویدادهای این دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی ورود لیستی برخی گروه ها و جریانات سیاسی به عرصه با هدف بالا بردن سهم خود از کرسی های مجلس و به تعبیری اثربخش کردن رای دهی با توجه به پایگاه فکری منتخبان است. اما سوالی که مطرح می شود آیا انتخاب یک فرد از دل یک لیست تضمین کننده تخصص و تجربه آن فرد است یا خیر؟ رهبر معظم انقلاب در این خصوص به صراحت همه چیز را روشن کرده اند.
ایشان می فرمایند: «نمایند منتخب باید آدمی باشد که حتّی المقدور باتجربه باشد. در این کارهای بزرگ، تجربه خیلی مهم است. (بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم، ۱۳/بهمن/۱۳۷۸). با عطف به تاکیدات رهبر انقلاب به این مهم که ملت ایران در پیچ تاریخی قرار دارد نباید فراموش کرد که راه یابی افراد با تجربه و توانمند اولویتی است که اغماض از آن هزینه ساز خواهد بود.
ت) برنامه داشتن، خوشنامی و جوانگرایی
برنامه داشتن خوشنامی و جوانگرایی محورهای مهمی است که باید نسبت به آن اشراف کامل داشت. سه محور قید شده ارتباط ویژه ای با افکار عمومی، اعتماد ملی و امید به آینده دارد. پایه اصلی این محور مقوله اعتقاد و ارده برای خدمت به جامعه است که در خصوص گزینش نامزدها در بین مردم و همچنین گروه های سیاسی باید این امر مهم رعایت شود. در تشریح ضرورت این مسئله حضرت آیت الله خامنه‌ای می فرمایند: نماینده باید خدوم، امتحان داده، با کفایت، برنامه دار، خوشنام و جوانگرا باشد و به جوانان اعتقاد داشته باشد. (بیانات در اجتماع بزرگ مردم قزوین، ۲۵/آذر/۱۳۸۲)
ث) اهتمام در قانونگذاری و نظارت
در خصوص ضرورت اهتمام نمایندگان به قانون گذاری و نظارت ابتدا باید نگاهی دوباره به وظایف مجلس بیاندازیم. مجلس دو وظیفه اصلی به عهده دارد: تقنین و نظارت. مجلس شورای اسلامی در عموم مسائل در حدود مقرر در قانون اساسی می‌تواند قانون وضع کند. مجلس شورای اسلامی همچنین نمی‌تواند قوانینی وضع کند که با اصول و احکام مذهب رسمی کشور یا قانون اساسی مغایرت داشته باشد. تشخیص این امر بر عهده شورای نگهبان است.
در خصوص موارد ارائه شده رهبر معظم انقلاب در بیاناتی می فرمایند: «چیزی که رکن اداره ی کشور است، عبارت است از وضع قوانین. اینکه نمایندگان، از همه گوشه و کنار کشور انتخاب می شوند، به آن خاطر است که مصالح همه ی کشور در "قانون" متجلی شود.» (بیانات در دیدار نمایندگان دوره‌ی چهارم مجلس شورای اسلامی، ۲۰/خرداد/۱۳۷۱)
ج) ساده لوح نبودن
اگر انتخاب مردم مبتنی بر شاخص و متکی بر معیارهای تعریف شده و پذیرفته شده باشد، روی‌گردانی و سلب اعتماد از انتخاب‌شدگان بندرت اتفاق می‌افتد. نمایندگانی که نتوانند در دوران نمایندگی خود همچنان پشتوانه مردمی را حفظ کرده و حتی اقبال عمومی نسبت به خود را افزایش دهند در پیگیری شعارهای مطرح کرده چندان توفیقی نخواهند داشت. انتخاب های عاری از پشتوانه ملاک و معیار، عملاً روند تغییرات نمایندگان را سرعت بخشیده و مجالس جدید از پشتوانه تجربیات مجالس قبلی محروم می‌شود. در خصوص روش و منش نمایندگان رهبر معظم انقلاب اشاره دقیقی دارند و می فرمایند: « برخی از نمایندگان ساده لوح هستند که راه حل های خیالیِ اقتصادی یا سیاسی یا امنیتی ای که با آب و تاب تمام و با رنگ و لعاب گوناگون عرضه می شود، آنها را از خود بی خود می کند.
نمایندگان باید به دنبال راه حلّ صحیح، راه حل مستقل، راه حل برخاسته از شرایط خاص این ملت و این کشور و راه حل ارائه شده از سوی اسلام باشند.» (بیانات در دیدار کارگزاران حج، ۲۶/بهمن/۱۳۷۸)
چ) نگاه کلان ملی داشتن
جناح ها و جریان های سیاسی قبل از اینکه برای انتخاب نامزد خود بکوشند، باید به مردم در انتخاب خود شاخص بدهند. در صورتیکه جناحها در تدوین شاخصهای یک انتخاب خوب کمک نمایند و خود نیز براساس همین شاخص ها کاندیدا معرفی نمایند بیشتر مورد استقبال مردم قرار خواهند گرفت. احزابی که سعی در تعمیق انتخاب مردم دارند و راه موفقیت خود را در این تعمیق می‌بینند در جلب اعتماد مردم نه در یک دوره بلکه در دوره‌های مختلف موفق خواهند بود.
احزابی که راه موفقیت خود را در بی‌ملاکی و فقدان معیار می‌بینند از پشتوانه افراد دارای فکری و تخصص برخوردار نبوده و با اتکاء به حمایت عوام نیز نمی‌توانند رسالت و مسئولیت عهده‌دار شده را به سرمنزل مقصود برسانند. در تکمیل این مطلب باید به سراغ این فرموده رهبر انقلاب در ترسیم شاخص های برویم. ایشان می فرمایند:«خطاست اگر نماینده ای بدون توجه به اقتضائات مالی و بودجه ای، بدون توجه به اولویت ها، بدون توجه به برنامه هایی که مجلس قاعدتاً باید آنها را تصویب کند سنگی بیندازد که "آقا، بیایید این کار را برای حوزه انتخابیه من بکنید."» (بیانات در دیدار نمایندگان دوره ی چهارم مجلس شورای اسلامی، ۲۰/بهمن/۱۳۷۱)
چ) مصلحت سنجی
اگر انتخاب افراد بر مبنای شاخص و معیار از جوامع سنتی و روستایی و دارای بافتهای قومی و قبیله‌ای انتظاری دور از ذهن باشد، برای استانها، شهرها و نقاطی که داعیه‌دار پیش‌قراولی اصحاب فرهنگ و معرفت را دارند، انتظاری به حق و نزدیک به ذهن است. انتظار می‌رود استانهایی که در طرح ایده‌های جدید سرآمد استانهای دیگر بوده اند در بحث تدوین شاخصها و معیارهای یک انتخاب نیز سرآمد سایر استانها باشند و بتوانند با ارائه الگویی موفق به رسالت فرهنگی خود به نحو احسن عمل کنند. جایگاه کلانشهرها چه از نظر سهم جمعیتی و چه از نظر تأثیرگذاری بر تحولات ملی و استانی، نقش مردم این شهرها را به نقشی برجسته و پررنگ تبدیل می‌کند. در تکمیل این شاخصه رهبر معظم انقلاب موضوع مصلحت سنجی را پیش مطرح نموده و میفرمایند: «مصالح منطقه ای را بر مصالح کلی ترجیح ندهید.» (بیانات در دیدار نمایندگان هفتمین دوره ی مجلس شورای اسلامی، ۲۷/خرداد/۱۳۸۳)
ح) تصمیم گیری مستقل با استفاده از نظر کارشناسی
حاکمیت ملاک ها و معیارهای انتخاب در جامعه منجر به نوعی غربالگری در بین افراد می‌شود و فضا برای رقابت سالم بین افراد صالح و شایسته فراهم خواهد شد. در یک جو و فضای دور از ملاک و معیار، چهره‌های شایسته و اصلح خود را در معرض انتخاب قرار نمی‌دهند. در این فضا تخریبها جایگزین تعریفها، جنگ و دشمنی جایگزین رقابت و کینه و کدورت جایگزین رفاقت خواهد شد. در این فضای ناسالم فقط افرادی وارد می‌شوند که حاضر باشند برای موفقیت خود از هر شیوه و روشی اعم از مشروع و یا غیرمشروع استفاده کنند. اگر فضا ناسالم باشد افراد صالح و شایسته خود را باخته و شکست خورده خواهند دید و دلیلی برای ورود نخواهند داشت.
برای فهم بهتر این مقوله، مراجعه می کنیم به آن بخش از بیان رهبر معظم انقلاب که می فرمایند: «وقتی که ما می‌گوییم نمایندگان مجلس مستقل باشند، یعنی به تشخیص خودشان نگاه کنند. البته از کارشناسان باید مدد بگیرند.کارشناسان، هم در وزارتخانه ها و هم در دانشگاه ها و هم در خود مجلس هستند.» (بیانات در دیدار با نمایندگان پنجمین دوره مجلس شورای ۲۹/خرداد/۱۳۷۵)
خ) پرتلاش بودن
«تا آخرین روز نمایندگی، شما نماینده هستید. سال آخرِ نمایندگی، با سال اوّل هیچ فرقی ندارد. حالا ما وارد سال آخر می شویم. جلسات سال آخر هم باید از همه جهت، مثل جلسات سال اوّل باشد.» (بیانات در دیدار نمایندگان دوره ی پنجم مجلس شورای اسلامی، ۸/خرداد/۱۳۷۴) با عطف به این بیان رهبر فرزانه انقلاب جا دارد به این مسئله مهم اشاره کنم که آنچه در انتخاب های گذشته مورد غفلت قرار گرفته ارائه شاخصها و آگاهی دادن مردم برای شناخت کاندیداهای اصلح و شایسته بوده و بیشتر اهتمام ها برای قانع کردن مردم جهت رأی دادن به کاندیداهای مورد قبول احزاب بوده بدون اینکه به شایستگی و اصلح بودن نامزدها وقعی نهاده شود.
طبیعی است در فضایی که برای نامزد شدن از ملاک و معیار خبری نیست هرکسی به خودش اجازه می‌دهد تا وارد عرصه انتخابات شده و برای رأی آوردن خود از هر شیوه و یا روشی اعم از مشروع و یا نامشروع استفاده کند. جهاد تبیین عنصر اصلی و اثرگزار در این مسئله که باید از سوی همه سازمان‌ها نهادها و تشکل های اثرگزار اجتماعی نسبت به آن تاکید و اقدام شود.