به گزارش خبرنگار ایرنا، استان سمنان از گذشته تا به امروز در مسیر یکی از راه‌های اصلی و پرتردد قرار داشته است، به همین خاطر در گذشته کاروانسراهایی را در این مسیر ساخته‌اند تا مسافران پس از ساعت‌ها پیمایش راه، برای رفع خستگی با گذران شب، به استراحت بپردازند.
سمنان با ثبت جهانی پنج کاروانسرا از ۵۴ کاروانسرای تاریخی در قالب پرونده «کاروانسراهای ایران» رتبه دوم کشور را از لحاظ تعداد کاروانسرای ثبتی در سال ۱۴۰۲ از آن خود کرد. از مجموع کاروانسراهای ثبت جهانی شده از استان سمنان سه مجموعه کاروانسرا در میامی، یک مجموعه کاروانسرا سنگی و آجری در سمنان و یک کاروانسرا در گرمسار قرار دارد.
طبق بررسی‌ها در حدود ۱۰ کشور جهان مانند ایتالیا، اسپانیا، افغانستان و مراکش کاروانسراهایی با نام‌های مختلف وجود دارد، البته ساخت کاروانسرا نبوغ و ابتکار ایرانیان بوده است و دیگر کشورها از ایران الگوبرداری کردند.
سهم سمنان از کاروانسراهای ثبت جهانی‌شده
کاروانسراها فقط از ایران ثبت جهانی شد و سهم استان سمنان ۶ کاروانسرا در سال گذشته بود و کاروانسراهای ثبت جهانی شده با مقایسه نقشه ۲۰۰ کاروانسرا انتخاب شدند و هیچ‌یک از آنها نقشه تکراری ندارند و همین سند گواه بر این است که کاروانسراها نتیجه و محصول خلاقیت و نبوغ معماران ایرانی در طول تاریخ است.
تاریخچه، سازه معماری، اهمیت و جایگاه کاروانسراها در سفرهای تاریخی در مسیرهای بیابانی، و ارزش‌های فرهنگی، از جمله عوامل توجیه ثبت جهانی کاروانسراهای ایران بود. کاروانسرای قصر بهرام در گرمسار، کاروانسراهای سنگی و آهکی در آهوان سمنان و مجموعه سه کاروانسرای میامی شامل عباس آباد، مجموعه کاروانسرای میاندشت و کاروانسرای میامی ثبت جهانی شده است.
کاروانسراها یکی از مهمترین اَشکال معماری ایرانی هستند که موجب توسعه مسیرها و نیازهای مرتبط با خواسته‌ها و مقتضیات سفر بوده است و یکی از این بناها کاروانسرای قصر تاریخی بهرام نام دارد.
قصر بهرام، کاروانسرایی برای دوستداران نجوم
تماشای کاروانسرای قصر بهرام نگین پارک ملی کویر گرمسار استان سمنان بنایی منحصر به فرد در مکانی بکر، جلابخش جسم و روح است. این بنا در این نقطه از کویر درندشتِ شرق پایتخت، محل مناسبی برای تیم‌های رصد و اهل نجوم و تماشای ستاره‌ها است.
کاروانسرای قصر بهرام در دل کویر قرار دارد ولی گویی به آسمان نزدیکتر است و ستاره‌ها بیشتر در دسترس قرار دارند.
همه این ها را باید در کنار آسمان صاف و زلال کویر درنظرگرفت که فرصت تماشای ستارگان را از این بنای تاریخی در استان سمنان فراهم کرده است.
از دیگر مزیت‌های سفر به قصر بهرام، بازدید از جاده تاریخی سنگفرش و مشاهده ۲ کاروانسرای دیگر در نزدیکی این کاروانسرا است، کاروانسراهای «عین الرشید» و «سفیدآب» ۲ کاروانسرایی هستند که در نزدیکی این قصر قرار دارند.
قصر بهرام از مرکز شهر گرمسار ۶۵ کیلومتر فاصله دارد و راه دسترسی به این کاروانسرا ۵۵ کیلومتر شوسه است، این قصر در سر راه قدیمی و تاریخی کاروان‌رو کویری اصفهان- کاشان- گرمسار- خراسان قرار داشته و دلیل ساختش هم در نوع خودش جالب و بی نظیر است.
کاروانسرای «قصر بهرام» در پارک ملی کویر گرمسار استان سمنان، مربوط به دوره ساسانی و به روایتی توسط بهرام گور ساسانی در زیستگاه گورخر ایرانی ساخته شد. این کاروانسرا در دوره شاه عباس صفوی بازسازی و به عنوان کاروانسرا استفاده شد. این اثر در تاریخ ۱۳ اردیبهشت ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۵۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
کارشناسان امر می گویند نمای این بنای تاریخی از سنگ های بزرگ آهنی صیقل شده و سفید رنگ می باشد که از کوه های همجوار آورده شده است. همچنین در اطراف این بنا ۶ برج احداث شده که سر در آن سنگی بزرگ و یکپارچه تشکیل می دهد و در ۲ طرف سر در بنا ۲ اتاق کوچک قرار دارد که گویا قراولخانه بوده است.
سنگ های سوراخ دار در قسمت در ورودی قرار داشتند که پاشنه در دروازه های ورودی بر روی آنها می چرخیده است. اندرونی بنا محوطه بزرگی است که گرداگرد آن ۲۰ اتاق کوچک و یک در بدون روزنه با پوشش گچی قرار گرفته است. در ۲ سوی شرق آن یک صحن بزرگ ساده با طاق بلند ضربی و در بدنه غربی تالار وسیع با شاه نشین و طاقچه های دور آن و ایوانی جلوی آن دیده می شود و در زیر آن سردابی قرار دارد.
ملاقات با «جاده سنگفرش» در مسیر کاروانسرای بهرام
یکی از مزیت های سفر به کاروانسرای قصر بهرام، بازدید از جاده تاریخی سنگفرش و مشاهده ۲ کاروانسرای دیگر در نزدیکی این کاروانسراست. قصر بهرام از مرکز شهر گرمسار ۶۵ کیلومتر فاصله دارد.
گرمسار غربی ترین شهرستان استان از غرب به ورامین، از شمال به دماوند، از شرق به آرادان و از جنوب به به کویر مرکزی قرار دارد.
کاروانسراهای میامی، در مرکز شهر
شهرستان میامی، شرقی ترین شهرستان استان سمنان در مسیر تهران به مشهد است و به دلیل وجود ۱۰ کاروانسرای باارزش تاریخی به «سرزمین کاروانسراها» معروف است.
کاروانسرای زیبای میامی در مرکز این شهر و خیابان امام رضا (ع) واقع شده است. این کاروانسرا به شکل حیاط مرکزی و از نوع چهار ایوانی با آجر ساخته شده است و اهالی میامی به آن کاروانسرای شاه‌عباسی می‌گویند.
کاروانسرای میامی به عنوان الگویی از کاروانسراهای درون شهری بسیار حائز اهمیت است. این کاروانسرا به مساحت چهار هزار و ۶۲۳ متر مربع (۶۹ در ۶۷) در ۲ طبقه به شماره ۱۷۱۸ سال ۱۳۶۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
وجود فضای متفاوت شترخان (محل نگهداری شتر) وجه تمایز این کاروانسرا نسبت به الگوی رایج کاروانسراهای هم‌دوره خود است که از مهارت و هنرمندی معماری در طراحی این بنا حکایت دارد.
وجود ۲ فضای متفاوت در گوشه‌های حیاط به عنوان فضای اختصاصی شترخان، از ویژگی‌های منحصر به فرد این کاروانسرا است، برای تمایز فضای شترخان و حجره نیز ایوانچه یا سکویی وجود ندارد.
ورودی بنا به شکل هشتی است. در سردر ورودی این کاروانسرا با خط ثلث بر روی کتیبه‌های سنگی تاریخ ساخت را سال ۱۰۶۴ به هنگام سلطنت شاه عباس دوم حک کرده‌اند.
نام بانی بنا نیز در این کتیبه قیدشده که از این حیث نیز منحصر به فرد است.
نبوغ در معماری کاروانسرای آهوان برای درامان‌بودن از سرما
کاروانسراهای سنگی و آجری آهوان سمنان در ۳۶ کیلومتری شرق سمنان و در جوار جاده واقع شده است.
کاروانسرای سنگی آهوان در قرن پنجم هجری ساخته شد و در نزدیکی این بنا، کاروانسرای آجری شاه عباسی آهوان قرار دارد. کاروانسرای سنگی آهوان از سنگ و ملات ساروج است.
در کاروانسرای سنگی آهوان برای جلوگیری از ورود سرما به داخل حجره‌ها، دالانی در نظر گرفته شده بود که نشان از نبوغ معماران ایرانی دارد و تا به امروز الهام‌بخش مهندسان زیادی شده است.
به گزارش خبرنگار ایرنا، استان سمنان دارای بیش از یک هزار و ۸۳۳ اثر تاریخی، فرهنگی، طبیعی و معنوی شناسایی شده است.