به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، حوزه علم و فناوری بدون شک یکی از پایه ها و ارکان اصلی در نظام حکمرانی در هر جامعه‌ای است و این مهم بدنبال تاکیدات ویژه سالهای اخیر رهبر معظم انقلاب که سال ۱۴۰۱ را به عنوان «تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین» نامگذاری کردند، اهمیت ویژه ای یافت و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان نیز به عنوان سکاندار اصلی حمایت از فناوران و ایده پردازان در بومی سازی نیازمندی های بخش های مختلف به خصوص اقلام وارداتی و جلوگیری از خروج ارز از کشور به یکی از نقاط استراتژیک و کلیدی دولت مبدل شد.
نگاهی اجمالی به برخی از دستاوردهای سال ۱۴۰۲ معاونت علمی، فناوری واقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری بیانگر آن است که بیشتر ماموریت های این مجموعه در سال جاری بیشتر اقدامات اساسی و پایه برای توسعه هرچه بیشتر زیست بوم نوآوری و فناوری در بخش های مختلف و البته «اجرای نظام جدید ارزیابی و حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان» برای دانش بنیان کردن اقتصاد کشور بوده است.
آنچه که در «اجرای نظام جدید ارزیابی و حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان» مورد هدف بوده است افزایش هرچه بیشتر نقش‌آفرینی شرکت‌های دانش بنیان در رفع مسائل جامعه در بخش های مختلف و اقتصاد و زندگی مردم بوده است و بر این اساس نیز شرکت‌های دانش‌بنیان، بواسطه نقشی که در زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان ایفا می‌کنند، اولویت بندی می‌شوند.
دولت مردمی سیزدهم و تحقق گفتمان محرومیت زدایی
اما معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در یک سال گذشته، با تعریف و برنامه ریزی و برگزاری «نخستین نمایشگاه فناوری ها و محصولات محرومیت زدا – آباد ایران» با همکاری ۲۸ نهاد و ۳۰۰ شرکت دانش بنیان و فناور سعی کرد تاحدودی نقش خود را در گفتمان دولت سیزدهم که همان خدمت رسانی، مردم‌مداری و عدالت است ایفا کند.
معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، نخستین نمایشگاه فناوری‌ها و محصولات محرومیت زدا (آبادیران) را با هدف کمک به توسعه مناطق محروم از طریق معرفی ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان، خلاق و فناور، پاسخ به چالش‌ها و ایجاد اشتغال پایدار و همچنین توسعه بازار و تسهیل خرید کالا و خدمات این شرکت‌ها جهت محرومیت‌زدایی در کشور از ۲۳ تا ۲۵ خردادماه ۱۴۰۲ در مصلای امام خمینی برگزار کرد.
این نمایشگاه در واقع با هدف مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان، توسعه بازار شرکت های دانش بنیان وخلاق و فناور و در راستای آبادانی و پیشرفت هرچه بیشتر مناطق محروم با تکیه بر توان زیست بوم فناوری و نوآوری کشور با همکاری بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، کمیته امداد امام خمینی(ره) و ستاد اجرایی فرمان امام(ره) در پنج بخش «مسکن و زیرساخت های توسعه شهری و روستایی»، «کشاورزی، دامپروری و شیلات»، «سلامت، بهداشت و توانبخشی»، «ماشین آلات کوچک مقیاس» و «فناوری های نرم و آموزشی» برپا شد.
روح الله دهقانی فیروزآبادی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رییس جمهور با تاکید بر اینکه نیازهای احصا شده در این نمایشگاه براساس آمایش سرزمینی است که این ۲۸ نهاد اجرایی کرده اند، اعلام کرد که مناطق محروم نیز براساس شاخص هایی چون نرخ بیکاری، سطح دسترسی و سطح رفاه تعریف شده اند.
همچنین برنامه «برش استانی اقتصاد دانش‌بنیانی» نیز از دیگر برنامه‌هایی است که به نوعی گفتمان دولت سیزدهم را در مردم‌مداری و عدالت، نمایندگی می‌کند؛ در این طرح، سهم برابری از حمایت‌ها و فرصت‌سازی‌ها برای توسعه دانش‌بنیان پیش‌روی استان‌های مختلف کشور قرار گرفته است. چراکه وقتی شرکت‌ها و ظرفیت‌های فناورانه در چند کلانشهر به‌ویژه تهران متمرکز شود، نخبگان و اهالی فناوری هم به این کلانشهرها جذب می‌شوند و این چرخه معیوب موجب حمایت بیشتر از نقاط برخوردار و محرومیت نقاط کمتر برخوردار می‌شود.
دستاوردهای بین المللی معاونت علمی
اما معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در سال ۱۴۰۲ در تعاملات بین المللی خود نیز دستاوردهای ارزشمندی را در حوزه دیپلماسی علم و فناوری بدست آورد که تفاهم نامه‌های همکاری با کشورهای اندونزی، کوبا، ازبکستان و روسیه و ونزوئلا از آن جمله است.
در حالیکه تعداد پاویون های صادراتی این مرکز در سال ۱۴۰۱ تعداد ۶۳ بود این تعداد در سال ۱۴۰۲ به بیش از ۱۳۱ افزایش داشته است. در بخش میزبانی هیات تجاری نیز این عدد از ۱۲ به ۹۲ افزایش داشته است. ضمن اینکه در بخش ارزیابی صادراتی نیز عدد ۳۸ به ۵۸۵ افزایش داشته است.
شرکت های دانش بنیان و خلاق حوزه های مختلف به منظور ورود به بازار های بین المللی و ایجاد روابط برون مرزی، نیازمند رسیدن به یک ثبات و توانمندی در عرصه تجارت و صادرات می باشند.
برهمین اساس مرکز توسعه صادرات معاونت علمی با ارزیابی آمادگی صادراتی شرکت های متقاضی، نقاط ضعف و قوت آنها را شناسایی و بررسی کرده و متناسب با شرایط بالقوه شرکت ها آن ها را در توانمند سازی و رسیدن به اهداف بلندمدت صادراتی یاری می کند.
ایجاد بسترهای جدید در حوزه بین‌الملل
اما با توجه به وابستگی شدید اقتصادی ایران به نفت در طول دهه‌های گذشته و بدنبال تاکیدات رهبر معظم انقلاب در توسعه هرچه بیشتر صادرات غیرنفتی و تذکر ایشان مبنی بر ضرورت جداسازی اقتصاد کشور از نفت، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، با حمایت ویژه از بخش خصوصی و توانمندسازی هرچه بیشتر این حوزه در بومی سازی تجهیزات وارداتی و البته صادرات این محصولات به بازارهای هدف جهانی عملکرد مناسبی داشته است.
این سیاست مناسب موجب شکل‌گیری یک جریان پیوسته و حضور متخصصان، فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان در عرصه‌های بین‌المللی را بدنبال داشته است و به طور حتم نتایج درخشان آن ملموس خواهد بود.
خانه‌های نوآوری و فناوری (آی هیت)، بستری برای نقش‌آفرینی شرکت‌های دانش بنیان در حوزه بین‌الملل است و این مجموعه در سال ۱۴۰۲ هر هفته میزبان یک هیات عالی‌رتبه از جمله نایب رییس مجلس الجزایر، وزیر خارجه نیکاراگوئه، رییس جمهور کوبا، نخست وزیر سوریه، رییس مجلس ویتنام و... بوده است.
با وجود آنکه هر یک از این کشورها در حوزه‌های مختلف دارای ظرفیت های مخصوصی هستند با یک ارزیابی کلی از توانمندی شرکت های دانش‌بنیان به دلیل بازدید کوتاهی که داشتند، پیشنهاد همکاری‌های جذابی را به مسوولان حوزه علم و فناوری ایران می‌دهند که تمام این موارد، فرصت‌های جدید رشد اقتصاد دانش‌بنیان ارزیابی می شود و در طول دو سال اخیر شرکت های فناور ایرانی رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده اند.
دنیا محصولات فناورانه ایران را پذیرفته است
اما نیم نگاهی به آمارهای رسمی صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان در چهار سال اخیر، بیانگر آن است که دنیا ایران را در حوزه فناوری و محصولات دانش‌بنیان پذیرفته است.
آمار صادرات محصولات دانش بنیان کشورمان در هفت ماه ابتدایی امسال طبق گزارش رسمی سازمان گمرک ایران به بیش از ۱.۳ میلیارد دلار رسید.هرچند طبق آخرین گزارش ها، افزایش صادرات شرکت های دانش بنیان از حدود ۸۶۹ میلیون دلار در سال ۱۴۰۱ به حدود ۱.۵ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۲ رسیده است.
مرکز تعاملات بین المللی معاونت علمی همچنین با تنوع بخشی به حوزه های جغرافیایی هدف، برنامه ریزی هدفمند با توجه به ویژگی ها و ماهیت های متفاوت حوزه های فناورانه مختلف، افزایش میزان حمایت های مالی (بیش از ۲۰۰ میلیارد ریال) و همچنین افزایش تعداد حمایت های خود از جمله برپایی ۱۶ پاویون جمهوری اسلامی ایران در نمایشگاه های بین المللی، اعزام مستقل به نمایشگاه های بین المللی و پذیرش هیئت های خارجی در نمایشگاه های بین المللی داخلی به این مهم دست یافته است.
صادرات دارو بیماری‌های خاص، صادرات داروهای بیوتک، صادرات تجهیزات صنعتی نانویی، صادرات داروهای نوترکیب، صادرات مارکرهای سرطان، صادرات توربین و صادرات تجهیزات مونتیتورینگ از جمله این محصولات محسوب می شوند.
اضافه شدن دو مجموعه خانه نوآوری و فناوری در سال ۱۴۰۲
اما خانه های نوآوری و فناوری ایران در کشورهای مختلف نقش بسیار موثری در معرفی محصولات نوآورانه ایران دارند و این مراکز در ایجاد ظرفیت های صادراتی کشور به شکل جدی فعال هستند.
امیرحسین میرآبادی رییس مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری به راه اندازی ۲ خانه نوآوری در خارج از کشور در سال ۱۴۰۲ اشاره کرد و اظهار داشت: امسال خانه نوآوری و فناوری ایران در تاشکند (ازبکستان) افتتاح شد که بخش عملیاتی کار آغاز شده است، فاز عملیاتی مرکز فناور نوآوری مشترک ایران ونزوئلا نیز شروع شده است اما هنوز افتتاح نشده است و در مرحله آماده سازی است؛ امیدواریم تا پایان سال به بهره‌برداری برسد.
وی افزود: مرکز تعاملات بین المللی معاونت علمی همچنین در تعامل با کشورهای آفریقایی برنامه‌های گوناگونی را به شکل جدی پیگیری می کند تا بتوان از ظرفیت‌های اقتصادی کشورهای کمتر توجه‌شده از جمله آفریقا استفاده کرد. به طوریکه حدود دو سال است که در کنیا فعال هستیم و خانه فناوری و نوآوری ایران را در این منطقه تاسیس کرده‌ایم.
به گفته وی همچنین همزمان با سفر رئیس‌جمهور به اوگاندا نیز یک مرکز نمایشگاهی جدید افتتاح شد و درخواست‌هایی از کشورهای شمال، جنوب و غرب آفریقا برای ایجاد این خانه ها دریافت شده است و این مرکز هم اکنون در تعاملاتی با کشورهای آفریقایی برحوزه‌هایی همچون سلامت، کشاورزی و صنایع‌غذایی متمرکز شده است.
میرآبادی به ظرفیت های جدید صادراتی در قالب شرکت های مدیریت صادرات اشاره کرد و ادامه داد: در سال ۱۴۰۲ در تعدادی از کشورها، شرکت‌های مدیریت صادرات را دنبال می‌کنیم و تا پایان سال حداقل پنج شرکت مدیریت صادرات یا EMC را در نقاط مختلف جغرافیایی از جمله آسیا، قاره آفریقا، آمریکای لاتین، آسیای شرقی و ... راه اندازی می شوند.
همچنین، صادرات بیش از ۵۰ قلم تجهیزات پزشکی و دو قلم داروی ایرانی درمان سرطان به کنیا در راستای توسعه بازار شرکت‌های دانش‌بنیان نیز در کارنامه این نهاد وجود دارد و توسعه پلتفرم «کانکت پلاس» از دیگر برنامه‌هایی بود که در مرکز تعاملات بین المللی علم و فناوری، برای استفاده از ظرفیت‌های ایرانیان خارج از کشور که علاقه‌مند به تاسیس شرکت در کشور هستند، صورت گرفت.
همچنین در حوزه ثبت شرکت از ابتدا سال ۱۴۰۲، بیش از ۳۵۰ پیشنهاد ثبت شرکت داشته‌است که در این میان، ۱۲۰ تا ۱۳۰ پروپوزال، موفق به دریافت تائیدیه شده‌اند.
یکی از موضوعاتی که مرکز تعاملات بین المللی معاونت علمی به آن ورود کرده است صدور ضمانت‌نامه‌های مورد نیاز شرکت های ایرانی است و معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه نیزبه عنوان یک یار کمکی در این حوزه به شکل مناسبی حمایت کرده است به طوریکه این مرکز موفق شده برای شرکت‌هایی که در حوزه آمریکای لاتین صادراتی انجام می‌دهند این موارد را تسهیل کند.
ورود جدی به عرصه‌های نوظهور
توجه خاص به فناوری «هوش مصنوعی» که از حوزه‌های نوظهور امروز جوامع محسوب می‌شود از دیگر دستاوردهای معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان در سال ۱۴۰۲ است و در این راستا، تدوین سند ملی هوش مصنوعی را نیز در دستور کار خود قرار داد.
از آنجا که فناوری هوش مصنوعی در گام‌های اولیه خود به سر می‌برد و همه جوامع در به کارگیری آن اول راه هستند، این عرصه (هوش مصنوعی) به مثابه فرصتی پیش روی ما است و با ورود به موقع به آن می توانیم به مراتب فاصله فناورانه خود از کشورهای پیشتاز را کمتر کنیم.
معاونت علمی در یکسال گذشته با برخی از کشورها از حوزه آسیای میانه، حوزه شرق همچون چین و حتی برخی از کشورهای اروپای شرقی هوش مصنوعی را پیش برده است.
«تعریف، راهبری و حمایت از طرح‌های فناورانه پیشران در حوزه هوش مصنوعی»، «تعریف، راهبری و حمایت از طرح‌های فناورانه پیشران در حوزه خانه هوشمند»، «بازنگری دوره‌های آموزش ضمن خدمت کارکنان در حوزه فناوری اطلاعات»، «هوشمندسازی دولت و حکمرانی الکترونیک» از دیگر اقداماتی است که معاونت علمی در سالی که گذشت در حوزه ورود به عرصه‌های نوظهور در دستور کار خود قرار داد.