پیامبر اکرم (ص) در شانزدهمین روز از ماه مبارک رمضان این‌گونه دعا کردند: اَللّهُمَّ وَفِّقْنِی فِیهِ لِمُوَافَقَةِ الْأَبْرَارِ وَ جَنِّبْنِی فِیهِ مُرَافَقَةَ الْأَشْرَارِ وَ آوِنِی فِیهِ بِرَحْمَتِک إِلَی دار الْقَرَارِ بِإِلَهِیتِک یا إِلَهَ الْعَالَمِینَ؛ خدایا مرا در این ماه به همراهی و همسویی با نیکان توفیق ده و از همنشینی با بدان دور بدار و به حق رحمتت به خانه آرامش جایم ده، به خدایی خودت ای معبـود جهانیان.
ضرب‌المثل پسر نوح را همه شنیده‌ایم و گاهی در صحبت های خود به آن استناد می کنیم که پسر نوح با بدان بنشست و خاندان نبوتش گم شد ولی به اهمیت و عمق موضوع توجهی نداریم. اشرار یا همان افراد بد شامل چه کسانی می شوند؟ دروغگویان، اختلاسگران، ویژه خواران، رشوه گیران، رباخواران، قاچاقچیان مواد مخدر و گروه های مافیا، اعتشاشگران یا قاتلان یا تقلب کنندگان در کنکور؟ ولی هر کس با توجه به شرایط خود می تواند به مرزبندی با وصله های ناجور خود بپردازد.
فضای مجازی در این روزگار یکی از بهترین مصداق های همراهی با نیکان یا همنشینی با بدان به شمار می رود. همانگونه که معتقدیم شبکه های اجتماعی و فضای مجازی هم می تواند فرصت باشد و هم تهدید و از طرف دیگر چون این فضا بخش زیادی از زندگی افراد را فرا گرفته، می توان گفت امروزه فضای مجازی بهترین همنشین مردم شده است.
همین حالا که این مطلب را می خوانید، در بستر فضای مجازی است و احتمالا کسی که همنشین و در کنار شماست، سرش در گوشی تلفن همراه و غرق در فضای مجازی است، از منزل و محل کار بگیرید تا داخل اتوبوس و مترو و حتی در کوچه و خیابان.
مدتی است مسأله ای با عنوان اوباش فضای مجازی مطرح شده که یکی از تهدیدهای فضای مجازی به شمار می رود. طراحان ترول‌ها یعنی اوباش فضای مجازی با استفاده از روش‌های پیچیده روانی و جنگ شناختی و تئوری‌های رسانه‌ای و روان‌شناختی، افکار عمومی را آن گونه که خود می‌خواهند مدیریت و هدایت می‌کنند.
محمودرضا کبیری یگانه، معاون ارتباطات و امور بین‌الملل شورای اسلامی شهر تهران در این زمینه به ایرنا گفت: یکی از مهم ترین شگردهای ترول ها، آزار آنلاین (برخط) و نفرت پراکنی در فضای مجازی است. در واقع ترول ها تمام تلاش خود را به کار می گیرند تا با پرداختن به موضوعات گوناگون، اختلاف، تضاد، تعارض، تنش، ناامیدی، یاس و سرخوردگی را به مخاطب منتقل کنند، هدف اصلی ترول ها از این رویکرد، افزایش اضطراب، استرس (فشار روانی) و افسردگی در جامعه است تا گروه های قدرت و ثروت بتوانند به راحتی با اثرگذاری بر روی ذهن افکار عمومی، اهداف و منافع خود را دنبال کنند.
وی افزود: ترول ها با عمومی کردن مسائل ریز و درشت و با ارائه اطلاعاتی ناقص و اندک از یک موضوع به گونه ای به ذهن مخاطبان القا می کنند که آنها نیز می توانند با تسلط کامل و اطلاعات موردنیاز در فرایند تصمیم سازی سهیم باشند، حال آن که در بازترین و دموکراتیک (مردم سالارانه) ترین کشورهای دنیا نیز، افکار عمومی اسیر دیکتاتوری پنهان رسانه ها و پشت پرده آنها هستند و تصمیم گیری و تصمیم سازی از مسیر اندیشکده های تخصصی، اتاق های فکر علمی و کارشناسی و فضاهای نخبگانی تعیین و به وسیله رسانه ها به افکار عمومی تزریق می شود اما در جوامعی که شناخت دقیق و کافی از تحولات و ملزومات امروزی وجود ندارد، فضای مجازی میدان تاخت و تاز ترول ها قرار می گیرد و آنها هستند که افکار عمومی را شکل می دهند و خوراک موردنظر خودشان را به مخاطب تزریق می کنند.
بر همین اساس فضای مجازی می تواند یک همنشین ناباب برای عموم جامعه باشد.
از زمانی که کرونا دامن‌گیر مردم ایران و جهان شد، مسئولان و مدیران مجبور شدند فضای مجازی را به جای کلاس مدرسه و دانشگاه بستر آموزش کودکان و نوجوانان کنند و حالا که دوران سخت کرونا را پشت سر گذاشته ایم، تهدیدهای این فضا بیشتر خودنمایی می کند.
رهبر معظم انقلاب فروردین سال گذشته از دانشجویان خواستند تا در فضای مجازی غرق نشوند و افزودند: حالا فضای مجازی با همه حرف هایی که از آن طرف و از این طرف گفته می شود، بالاخره در کشور وجود دارد؛ شبکه‌های اجتماعی وجود دارد. بعضی‌ها نشسته‌اند که از طرف فضای مجازی، سیل‌وار، تحلیل و خبر و مطلب و مبنا به اینها داده بشود؛ این غلط است. شما روی فضای مجازی سوار شوید، شما فضای مجازی را هدایت کنید، از طرف شما فکر و خبر و تحلیل به فضای مجازی برود، نه بعکس. اینها آفت فعّالیّت دانشجویی است.
در واقع رهبر انقلاب از دانشجویان و جوانان می خواهند که از فضای مجازی یک همنشین خوب بسازند که باعث رشد و شکوفایی آنان شود.
یکی دیگر از همنشینی های بد فضای مجازی را می توان در این فراز از سخنان رهبر انقلاب دید که فرمود: امروز سعی دشمن این است که ایمان دینی را تضعیف کند، امید را تضعیف کند، خوش‌بینی به آینده و به مدیریّت کشور را تضعیف کند؛ اینها چیزهایی است که روی آن دارند برنامه‌ریزی می کنند، [مثلاً] چه کار کنند که عقیده مردم این بشود که آینده‌ای ندارند، آینده بن‌بست است و در کوچه بن‌بست قرار دارد. برنامه‌سازی می کنند، در فضای مجازی و گاهی متأسّفانه در فضاهای رسمیِ خودِ ما اینها را بین مردم جوری پخش می کنند که مردم به این نتیجه برسند که راه‌ها بن‌بست است، راه‌ها خطا است یا به این نتیجه برسند که مسئولین کشور، مدیریّت کشور، بلد نیستند کشور را اداره کنند. این همه زحمت دارد کشیده می شود، این همه تلاش می شود، در مقابلِ این تلاشها این جوری [برخورد میشود].
به همین دلیل در روایات تاکید شده که مواظب همنشین بد و ناجور باشید. پیامبر اکرم (ص) فرمود همنشین خوب بهتر از تنهایی است و تنهایی بهتر از همنشین بد و در جایی دیگر فرمود همنشین شایسته همانند عطر فروش است، اگر چیزی به تو ندهد، بوی عطرش به تو خواهد رسید.
از امام صادق (ع) روایت شده کسی که با اهل شک و گمان بد هم نشینی کند، از آنها می شود. حضرت علی(ع) نیز فرمود: همنشینی با بدان موجب بدی می گردد؛ همچون بادی که از جایگاه متعفّن و آلوده می گذرد؛ بوی بد را با خود می برد.
به قول شاعر تا توانی می گریز از یار بد؛ یار بد، بدتر بود از مار بد، مار بد تنها تو را بر جان زند؛ یار بد، بر جان و بر ایمان زند.
در روزهای پایانی سال خبری منتشر شد مبنی بر این که فرایند دسترسی به سکوهای فیلترشده در مرحله آزمایش است و محمدامین آقامیری رییس مرکز ملی فضای مجازی گفت: برخی سکوهای مسدود شده با ابزارهای فنی و طبق قوانین کشور در حال آزمایش هستند و در اختیار مردم قرار خواهند گرفت.
آقامیری درباره امکان دسترسی به شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده، گفت: در این حوزه اتفاق مهمی رخ داده است. در ساز و کار قبلی اعلام شده بود که سکوی خارجی باید تعهد بدهد قوانین و مقررات کشور را رعایت کند تا بتواند در دسترس قرار بگیرد اما تجربه یک سال اخیر نشان داده که در این زمینه پیشرفتی نداشته‌ایم. به همین دلیل یک راهکار جایگزین انتخاب کردیم.
وی افزود: سکوها و پیام‌رسان‌های اجتماعی در کشور یا در دسترس هستند، یا تحریم و مسدود شده‌اند. برای آن بخشی که توسط کشورها تحریم شده از ابزارهای تحریم‌شکن استفاده می‌کنیم و برای بخشی که مسدود است نیز راه تازه‌ای در پیش گرفته‌ایم.
حدود دو سال پیش همنشینی بد فضای مجازی را در مسأله حجاب بانوان تجربه کردیم، همانگونه که در سال های قبل در مسائل سیاسی و اقتصادی دیده بودیم ولی همچنان امیدواریم تا مسئولان بتوانند راهی برای همنشینی خوب با فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی ایجاد کنند، همانگونه که دبیر شورای عالی فضای مجازی اظهار امیدواری کرده که به همت دانشمندان جوان این مرز و بوم به زودی آزمایش‌ها به نتیجه برسد و آن را اعلام کنند.