خدا را چگونه از خود راضی کنیم؟

پیامبر اکرم (ص) در نهمین روز از ماه مبارک رمضان اینگونه دعا کردند: اللّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِیهِ نَصِیبا مِنْ رَحْمَتِک الْوَاسِعَةِ وَ اهْدِنِی فِیهِ لِبَرَاهِینِک السَّاطِعَةِ وَ خُذْ بِنَاصِیتِی إِلَی مَرْضَاتِک الْجَامِعَةِ بِمَحَبَّتِک یا أَمَلَ الْمُشْتَاقِینَ؛ خدایا برای من در این ماه بهره‌ای از رحمت گسترده‌ات قرار ده و به دلایل درخشانت راهنمایی کن و به سوی خشنودی فراگیرت متوجه کن، به مِهرت ای آرزوی مشتاقان.

رضایت و خشنودی خدا در بیش از ۳۰ آیه بیان شده است. در برخی از آیات ایمان به خدا و قیامت به عنوان یکی از عوامل رضایت الهی اشاره شده است. هجرت برای حفظ دین، جهاد با مال و جان و پیروی از ولایت و امامت نیز از موجبات رضایت خدا از بندگان است. از اخلاص می توان به عنوان یکی از عوامل مهم رضایت الهی یاد کرد که در آیه ۱۱۴ سوره نساء آمده است هر کس که در کار نیک یا اصلاح در میان مردم تلاش کند و به دنبال رضایت الهی باشد، پاداش بزرگی در انتظار اوست. از این آیه متوجه می شویم که طلب رضایت خدا فقط با اعمالی ممکن است که اخلاص در آن باشد نه آن اعمالی که برای دیدن مردم و نقل کردن آنها انجام داده می‌شود.

در جایی دیگر می خوانیم که خدا از نخستین پیشگامان مهاجر و انصار و کسانی که از آنان پیروی کردند، راضی است. مرحوم علامه سیدمحمدحسین طباطبائی در تفسیر صدمین آیه سوره توبه می نویسد: این آیه نشان می‌دهد که ایمان و عمل صالح از شرایط رضایت پروردگار است. چون آیه شریفه، مؤمنین را در سیاقی مدح کرده که در همان سیاق منافقین را به کفر و اعمال زشت مذمت کرده است.

رعایت تقوا در همه کارها به ویژه مواردی که شامل حق‌الناس می شود، موجب رضایت و خشنودی خدا خواهد بود اما چون تقوا دارای مراتب و درجات است، قرآن رضایت الهی را برای تقواپیشگانی بیان می‌کند که دارای شش صفت ممتاز باشند:

۱- آنان که در برابر گفتار و کردار خویش به شدت احساس مسئولیت می‌کنند و از کیفر گناهان خویش بیمناکند و پیوسته می‌گویند: پروردگارا! ما ایمان آورده‌ایم، پس ما را بیامرز و از عذاب آتش رهایی بخش!
۲- تقوا سیرتانی که صبر و استقامت و پشتکار در طاعت خدا و ترک حرام و لذت‌های نامشروع و تمامی مصیبت ها و مشکلات را پیشه خویش ساخته‌اند.
۳- آنان که از نفاق، دروغ، تقلب و خیانت بدور هستند و راستگو و درست کردارند.
۴- آنان که در راه بندگی و عبودیت خدا، خاضع و فروتن هستند.
۵- آنان که از انفاق مال و جان خویش دریغ نمی‌ورزند و با اشتیاق از آنچه که دارند، انفاق می‌کنند.
۶- آمرزش طلبان سحرخیزی که به یاد خدا در سحرگاهان به پا می‌خیزند و در پیشگاه با عظمتش استغفار و طلب آمرزش می‌کنند.

در برخی آیات نیز آمده است که خدا از کفران نعمت ناخشنود است و شکر نعمت‌های مادی و معنوی موجب جلب رضایت خدا می‌شود. قرآن در آیه ۵۵ سوره مریم درمورد حضرت اسماعیل می‌فرماید: اسماعیل همواره مورد رضایت و خشنودی پروردگارش بود، چرا که او خوش قول و صادق‌الوعد بوده و پیوسته خانوده‌اش را به نماز و زکات توصیه می‌کرد.

در آیات ۷۱ و ۷۲ توبه نیز رضایت خدا شامل حال مردان و زنان مؤمنی می‌شود که در برابر مسلمانان احساس مسئولیت می‌کنند و یار و یاور یکدیگرند و همدیگر را تایید و تقویت می‌کنند؛ پیوسته امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند؛ در اقامه نماز و بر افراشته شدن فرهنگ و محتوای آن تلاش می‌کنند؛ زکات مال خویش را می‌پردازند و از دستگیری فقرا و مستمندان غفلت ندارند و در نهایت پیرو خدا و پیامبرش هستند.

همچنین دوستی دوستان خدا و دشمنی با دشمنان او جلب رضایت الهی را به دنبال دارد. امام صادق (ع) فرمود: کسی که برای خدا دوست دارد و برای خدا دشمنی می‌کند و برای خدا می‌بخشد، ایمانش کامل است.

برخی از کارشناسان دینی معتقدند عمل کردن به واجبات و ترک محرمات الهی مهمترین ابزار برای کسب رضایت الهی است و از طرف دیگر کمک به نیازمندان و هدایت افراد به امور دینی و معنوی نقش مهمی در رضایتمندی خدا از انسان دارد. حجت الاسلام علیرضا شاه فضل قمصری استاد معارف دانشگاه علوم پزشکی کاشان به ایرنا گفت: در فرازی از دعای نهمین روز ماه مبارک رمضان از خدا طلب می کنیم ما را به سمت رضایت کامل خویش سوق دهد. منظور از این عبارت این است که خدا به ما توفیق دهد کارهایی انجام دهیم که بتوانیم رضایت کامل الهی را کسب کنیم و از هر آنچه ما را از رضایت الهی دور می کند، پرهیز کنیم. عمل کردن به واجبات و ترک محرمات الهی مهمترین ابزارهای کسب رضایت الهی است. کمک کردن به نیازمندان و هدایت افراد به سمت امور دینی و معنوی می تواند نقش بسیاری در رضایتمندی خدا از انسان داشته باشد.

وی تاکید کرد: در ماه مبارک رمضان روزه داری، تلاوت قرآن و صدقه دادن از اموری است که رضایت الهی را به همراه دارد. باید تلاش کنیم تا حد امکان در این ماه نسبت به واجبات اهتمام بورزیم و در انجام مستحبات کوشا باشیم تا بتوانیم زمینه های رضایت الهی را فراهم آوریم. همه آنچه در این دعا از خدا می خواهیم از محبت او طلب می کنیم چرا که او بزرگترین آرزوی مشتاقان درگاهش بوده و محبت الهی راه بسیار همواری برای تقرب به خداوند است.