حضرت محمد (ص) در بیست و سومین روز از ماه مبارک رمضان اینگونه دعا کردند: اَللّهُمَّ اغْسِلْنِی فِیهِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الْعُیوبِ وَ امْتَحِنْ قَلْبِی فِیهِ بِتَقْوَی الْقُلُوبِ یا مُقِیلَ عَثَرَاتِ الْمُذْنِبِینَ؛ خدایا در این ماه از گناهانم شست و شویم ده و از عیب‌ها پاکم کن و دلم را به پرهیزکاری دل ها آزمایش کن. ای نادیده گیرنده لغزش‌های اهل گناه.
در بیست و سومین روز ماه مبارک رمضان سال گذشته درباره آزمایش دل ها به پرهیزکاری نکاتی را بیان کردیم که در دعای این روز آمده، و اینک به عیب هایی اشاره می کنیم که خواستار پاک کردن آن ها از سوی خدا هستیم.
چند روزی بیشتر به پایان میهمانی خدا باقی نمانده و امام سجاد (ع) هنگام وداع با ماه مبارک رمضان اینگونه دعا می کردند «درود بر تو که گناهان بسیار را پاک کردی و عیب ها را پوشاندی. درود بر تو که چه بسیار بر گناهکاران، سنگین و مشکل آمدی و بر دل مومنان، با هیبت و عظمت بودی.»
یکی از ویژگی های ماه رمضان در نگاه برخی اندیشمندان این است که با عیب پوشی خدا در این ماه، مردم از عیب های یکدیگر بی اطلاع بوده و روابط اجتماعی بیشتر می شود.
مرحوم آیت الله حسن ممدوحی کرمانشاهی در شرح دعای چهل و پنجم صحیفه در کتاب شهود و شناخت نوشت: در این فراز به محو گناهان و زدوده شدن انواع عیب های پنهان به واسطه ماه رمضان اشاره شده است. گناه، لکه ناسازگاری است که بر دامنه وجودی انسان می نشیند و وجود او را برای اقدام به گناه دیگر آماده می کند. یعنی اگر گناه قبلی نباشد، انسان جسارت برای گناه بعد را نمی یابد تا اقدام به خطای دیگر نکند.
وی افزود: به دیگر سخن، آنچه انسان را به آلودگی بیشتری وا می دارد، گناه اول است. اگر گناه دامن گیر انسان شود، راه برای حرکت به سوی فساد هموار و درِ جهنم گشوده تر می شود و به هر مقدار که ابتلای او به عصیان بیشتر باشد، بر اقدام حیرت آورتر جرات پیدا می کند.
این استاد اخلاق ادامه داد: کسی که در تمام عمر خود کمترین خشمی روا نداشته است، هرگز نمی تواند دوست خود را بکشد. بلکه کشتن دیگران در اثر گناه های تدریجی صورت می گیرد تا این که ناگهان به گناه بزرگ دست می زند. در هر صورت اگرچه گناه در اثر توبه، آمرزیده می شود آثارش باقی می ماند. مانند لباس سفیدی که در میان قیر یا نفت سیاه افتاده باشد که هرچه آن را بشویند، آثار سیاهی در آن باقی می ماند ولی روزه ماه رمضان چنان اثر می بخشد که اگر با رعایت شرایط و به طور دقیق بدان عمل شود، کاری می کند که آثار گناهان به کلی از وجود انسان از بین می رود. از این رو امام سجاد (ع) فرمود چه گناهانی که تو زدودی!
وی افزود: ویژگی دیگر ماه رمضان پرده کشیدن بر عیب هاست و مردم را به یکدیگر نزدیک می کند، به گونه ای که همه یکدیگر را خوب می دانند و در اثر آن، آمد و شد و دیگر روابط اجتماعی در جامعه مسلمانان بیشتر می شود.
اهمیت پوشیده بودن عیب ها
در روایتی از امام جواد (ع) در پاسخ به حضرت عبدالعظیم حسنی اینگونه آمده است که «لو تکاشفتم، ما تدافنتم؛ اگر از درون همدیگر آگاه می شدید، حتی یکدیگر را دفن نمی کردید»
همیشه باید توجه داشت که فقط خدا از گناهان و عیب های ما با خبر است و از روی لطف و رحمتش، این عیوب و گناهان را پنهان ساخته است و لذا خدا ستار العیوب است که آبرویمان پیش همه محفوظ مانده است.
در دعای عرفه می‌خوانیم «ای مولای من، گناه مرا از پدران و مادران پنهان داشتی تا آزارم ندهند و هم از خویشان و برادران که مرا سرزنش نکنند و از عقوبت سلاطین نگاهم داشتی، چون اگر آنها آن‌گونه که تو از گناهانم آگاهی، باخبر می‌شدند، مرا از خود می‌راندند و پیوندشان را با من می‌گسستند.»
در بعضی احادیث آمده است که «هر گاه خدا راز بنده را در دنیا بپوشاند، لطف و کرم او از آن بالاتر است که در آخرت ظاهر گرداند و اگر در دنیا پرده از آن براندازد، کریم‌تر از آن است که دوباره در آخرت آن را فاش کند.»
در روایتی می خوانیم: روز قیامت فردی را می‌آورند که به شدت گریه می‌کند. می‌پرسند چرا گریه می‌کنی؟ می‌گوید چون در این روز عیوب من پیش انسان ها و فرشتگان آشکار خواهد شد. خدا می‌فرماید «من تو را در دنیا رسوا نکردم در حالی که مشغول معصیت بوده و خنده سر می‌دادی، چگونه امروز تو را رسوا کنم در حالی که گناه نمی‌کنی اما چشمانت گریان است.»
ملا احمد نراقی در صفحه ۴۵۱ کتاب معراج السعاده می نویسد: روز محشر پیامبر(ص) از خدا درخواست می‌کند که محاسبه امت او را در حضور فرشتگان و انبیاء و سایر امت‌ها انجام ندهد تا عیب‌هایشان فاش نشود. بلکه حسابشان به گونه‌ای انجام شود که فقط من و تو از آن مطلع گردیم. خطاب رسد که ای حبیب من، من به بندگان خود از تو مهربان‌تر هستم. من شایسته نمی‌دانم که حتی تو نیز بر عیوب آنها آگاه شوی و موجب شرمساری آنان شود. لذا من خود به تنهایی به حساب آنها رسیدگی می‌کنم و هیچکس را از اسرار آنها با خبر نخواهم کرد.
هر یک از این روایات تاکیدی بر پوشیده نگاه داشتن عیوب دیگران است و این حدیث معروف از حضرت علی (ع) هم یک اصل اخلاقی در زندگی است که «خوشا به حال کسی که عیب خودش، او را از پرداختن به عیب های مردم بازدارد»
امروزه گاهی شاهد آن هستیم که برخی افراد حتی عیوب خود را در رسانه ها بیان می کنند. مثلاً یکی از چهره های سینمایی در یکی از سکوها گفت که پس از تصادف با خودرویی دیگر، صحنه را ترک کرده، یعنی فرار کرده است یا در امتحانات دوران دبیرستان تقلب کرده است. یکی دیگر از این چهره ها در مقابل دوربین گفته بود که برخی آهنگ ها در جایی به ذهنش می رسد که بیان آن دور از محضر مخاطبان این گزارش است.
بزرگان اخلاق سفارش می کنند اگر یک روز نماز صبحتان قضا شد، جایی نقل نکنید و در آموزه‌های دینی هم تاکید شده که اگر گناهی انجام دادید، فقط به درگاه الهی توبه کنید و از بیان آن در میان مردم خودداری کنید.
گاهی رسانه ها به جای عیب پوشی و درپوش گذاشتن به عیوب دیگران، آتش بیار معرکه می شوند و از مخاطبان خود می خواهند تا در مقابل دوربین به بیان اشتباهات گذشته خود بپردازند که چنین رفتاری با ستارالعیوبی خدا سازگاری ندارد.
گویی فراموش کرده ایم که دیشب در آخرین شب احیا و راز و نیاز با پروردگار در دعای جوشن کبیر، خدا را اینگونه صدا زدیم که «یَا عَلامَ الْغُیُوبِ یَا غَفَّارَ الذُّنُوبِ یَا سَتَّارَ الْعُیُوبِ یَا کَاشِفَ الْکُرُوبِ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ...»