به گزارش ایرنا، رشد جمعیت، نیازهای جامعه را به ویژه در زمینه مواد غذایی افزایش داده است و همین منجر شده همه کشورهای دنیا به دنبال دستیابی به شیوه‌های مدرن برای ارتقای عملکرد تولید محصولات کشاورزی باشند.
از تغییر شیوه‌های کاشت، داشت و برداشت، تولید و استفاده از کود و سموم شیمیایی گرفته تا اصلاح ژنتیک دانه و بذور گیاهی و تولید بذرهای متناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه، تغییر و تحولات زیادی اتفاق افتاده است.
در این بین یکی از عواملی که می تواند به شدت بر روی عملکرد محصولات کشاورزی تاثیرگذار باشد شیوع بیماری و آفات و همچنین علف‌های هرز است و از آنجا که ریشه‌کنی این موارد شاید غیرممکن نباشد ولی عملی بسیار سخت، زمان بر و هزینه‌بردار است.
بهترین شیوه برای ممانعت از کاهش تولید محصولات زراعی و باغی ناشی از وجود آفات، بیماری ها و علف های هرز، مدیریت و کنترل آنها است که روش های متعددی هم با توجه به تحقیقات انجام شده از سوی محققان شناسایی و پیشنهاد شده است.
کردستان یکی از استان های سن‌خیز( آفت سن، مهمترین آفت گندم با پتانسیل خسارتزایی بالا است) کشور است که سالانه برای کنترل و مبارزه با این آفت عملیات سمپاشی در سطح زیادی انجام می شود، به منظور اطلاع بیشتر از وضعیت مزارع و باغات استان در سال زراعی جاری از لحاظ شیوع عوامل خسارتزا شامل بیماری‌ها، آفات و علف های هرز با «امیر عزیزیان» مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی کردستان گفتگویی انجام داده‌ایم که شرح آن در ادامه می‌آید:
ایرنا: آفات، بیماری و علف‌هایی هرزی که امسال بیشتر مناطق استان با آن درگیر و در مزارع و باغات شیوع پیدا کرده‌اند، شامل چه نوع و گونه هایی هستند؟
عزیزیان: هر ساله در مزارع و باغات استان بسته به میزان دما و رطویت کم و بیش با شیوع برخی بیماری ها و آفات گیاهی مواجه می شویم بنابراین لازم است قبل از ظهور و ایجاد خسارت برنامه ریزی لازم برای کنترل موثر آنان در قالب برنامه مدیریت تلفیقی آفات صورت پذیرد یعنی از مجموعه ای از روش های مختلف مدیریتی مشتمل بر کنترل زراعی، مکانیکی، بیولوژیکی و شیمیایی برای مبارزه و کنترل آنها از ابتدای آغاز سال زراعی جدید برنامه ریزی شود.
مهمترین محصولات زراعی استان کردستان گندم و جو هستند و افزون بر ۶۵۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان به کشت این ۲ محصول اختصاص دارد. کشاوران زحمات و هزینه‌های زیادی را در مراحل مختلف کاشت و داشت اعم از هزینه های تامین بذر، کود و سموم شیمایی متقبل می‌شوند و این در حالی است که اگر عملیات کنترل عوامل خسارتزای آن شامل آفات و بیماری ها و علف های هرز انجام نشود، منجر به کاهش ۴۰ درصدی عملکرد این محصولات خواهد شد که میزان خسارت وارده به کشاورزان و اقتصاد استان قابل توجه خواهد بود؛ بنابراین اولویت اصلی حفظ محصول گندم از گزند این عوامل خسارتزا است.
با وجود اینکه بخش عمده اراضی گندم و جو استان دیم هستند و خطر و مدیریت عملیات داشت آن هم به مراتب سخت تر از اراضی آبی است، با همت مجموعه زحمت کش همکاران تولیدات گیاهی در سطح سازمان به ویژه تلاش کارشناسان مراکز جهاد کشاورزی و همکاری کشاورزان استان ۲ سال متوالی است که رتبه دوم تولید گندم را در سطح کشور داریم.
مهمترین آفت خسارتزا در مزارع گندم استان، آفت سن مضر غلات است که در حال حاضر در بیشتر شهرستان های استان مبارزه با این آفت آغاز شده است و تاکنون در سطح ۲۱۵ هزار هکتار از مزارع گندم استان با این آفت در مرحله سن مادر مبارزه شیمیایی انجام شده است.
یکی دیگر از عوامل مهم خسارتزا به محصول گندم در استان علف های هرز هستند، علف های هرز با مصرف کود در دسترس گندم و رطوبت خاک به ویژه در مناطق دیم با محصول گندم رقابت می کنند و موجب ضعیف شدن گیاه اصلی شده و به تنهایی می توانند حداقل ۲۵ درصد در مزارع خسارت ایجاد کنند.
در سال زراعی جاری حرکتی جهادی و ویژه برای مبارزه علیه علف های هرز و آفات در استان انجام شده و تاکنون بیش از ۲۴۲ هزار هکتار مبارزه به علف‌های هرز در مزارع زیرکشت گندم و جو استان انجام شده است.
انجام این مهم با حضور فعال همکاران جهاد کشاورزی استان رقم خورده است که به صورت تمام وقت حتی در ایام تعطیلات هم در عرصه حضور داشته و دارند و شعار سازمان ما این است که جهاد کشاورزی تعطیل نیست.
ایرنا: با توجه به حضوری که در عرصه داشتید وضعیت پراکنش آفات، بیماری ها و علف های هرز در مزراع و باغات استان چگونه است؟
عزیزیان: استان کردستان یکی از استان‌های سن خیز است به گونه ای که ۲۵ درصد سطح مبارزه کل کشور در این استان انجام می شود؛ به دلیل افزایش غیر معمول دما در فصل زمستان، امسال پیش بینی افزایش جمعیت آفت سن مادر را کرده بودیم و بررسی اماکن زمستاگذارانی این آفت هم این مسئله را تایید کرده بود.
در سال هایی که دمای هوا در زمستان بسیار پایین باشد، جمعیت این آفت تا حدودی کاهش می‌یابد ولی زمانی که شاهد افزایش دما در این فصل باشیم با رشد جمیعت و ریزش و هجوم آنها به مزارع مواجه می شویم، تاکنون ۲۱۵ هزار هکتار مبارزه با این آفت در مزارع استان انجام شده و این در حالی است که در مزارع شهرستان های بیجار، قروه و دهگلان که بیشترین سطح زیرکشت گندم را به خود اختصاص داده اند مبارزه به تازگی آغاز شده است.
در خصوص علف‌های هرز، در سال‌های اخیر با شیوع علف هرز «خردل برگ مومی» با نام محلی«گوله زه‌رده» در شهرستان های قروه و دهگلان و بیجار مواجه هستیم که این علف هرز به تنهایی و در تراکم بالا می تواند ۷۰ درصد و حتی بیشتر به گندم خسارت وارد کند.
البته مزارع شهرستان های قروه و دهگلان بیشتر از ۲۰ سال درگیر این علف هرز هستند این علف هرز قبلا در مراتع بوده و به تدریج با از بین رفتن مراتع و پراکنش بذر آن به مزارع گندم و جو هم انتقال پیداکرده است؛ از برنامه های مهم در حوزه مدیریت حفظ نباتات ممانعت از توسعه و گسترش آن به دیگر شهرستان های استان است و این اقدام صرفا با انجام مبارزه موثر در شهرستان آلوده و کم کردن کانون‌های آلودگی میسر می شود که طی سه سال اخیر مبارزه های موثری علیه آن شده است به گونه‌ای که فقط در سال گذشته ۲۲۳ هزار هکتار علیه علف های هرز در سطح استان مبارزه انجام شد.
با توجه به اهمیت مدیریت و کنترل این علف هرز در سال جاری به دستور ریاست سازمان جهاد کشاورزی استان قرارگاه مدیریت و کنترل علف هرز خردل برگ مومی در استان تشکیل شده است که جلسات آن به طور هفتگی در حال برگزاری است.
در مورد سایر عوامل خسارتزا تا تاریخ فعلی بیماری زنگ زرد گندم هم به صورت بسیار محدود در چند مزرعه در مناطق مرطوب شهرستان های مریوان و کامیاران مشاهده شده است و کانون کوبی این بیماری از طریق سمپاشی مزارع مذکور انجام شده است که با افزایش دما شرایط محیطی برای توسعه این بیماری کاهش می باید.
علاوه برآفات و بیماری های فوق در چند شهرستان استان به ویژه شهرستان سروآباد درگیر آفت ملخ بومی یا ملخ شاخک بلند هستیم که تدابیر لازم برای کنترل آن در حال انجام است.
ایرنا: کشاورزان استان برای مبارزه با آفات و علف های هرز چقدر زمان دارند؟
عزیزیان: بستگی به هر منطقه زمان مبارزه و فرصت برای این کار متفاوت است و در زمینه آفت سن، تا زمانی که سن مادر تخم ریزی می کند امکان مبارزه با آن وجود دارد.
پیش بینی می کنیم در شهرهای استان که زودتر دمای هوا در آنها افزایش یافته هم چون کامیاران تا یک هفته دیگر فرصت مبارزه با این آفت وجود داشته باشد و در شهرهای سردسیر هم چون بیجار تا بیش از ۲ هفته دیگر امکان مبارزه فراهم است.
دما عامل تاثیرگذاری در مبارزه با آفات و بیماری ها و علف های هرز در مزارع و باغات است و افزایش دما زمان را محدودتر می کند؛ به عبارتی هر چه دما خنک تر باشد زمان مبارزه هم بیشتر خواهد بود و امیدواریم بتوانیم بخوبی زمان را مدیریت و با عوامل خسارتزا مبارزه و آنها را به طور مطلوب کنترل کنیم.
مرحله ۲ تا چهاربرگی محصول گندم و جو بهترین و مهمترین زمان برای مبارزه با علف های هرز است که با سمومی هم چون توفوردی، گرانستار قابل کنترل است که در شهرستان های قروه، بیجار و دهگلان مبارزه در حال انجام و در شهرستانه ای کامیاران و مریواندر اواخر زمان مبارزه با علف های هرز هستیم.
ایرنا: در حال حاضر وضعیت سموم و قیمت آن در استان چگونه است؟ آیا به اندازه کافی سم در اختیار کشاورزان استان وجود دارد که بتوانند به موقع اقدام به مبارزه علیه عوامل خسارتزا کنند؟
عزیزیان: سموم کشاورزی به اندازه کافی در دسترس کشاورزان استان هست و تاکنون افزایش قیمتی نسبت به سال گذشته نداشته‌ایم، از لحاظ ناوگان سمپاشی مدرن، کردستان جزو استان های پیشرو است و به اندازه کافی سمپاش در اختیار کشاورزان قرار دارد؛ وضعیت رویشی مزارع استان هم به دلیل بارندگی و عملیات زارعی انجام شده بسیار مطلوب است و کافی است در اردیبهشت بارندگی دیگری داشته باشیم اینگونه رکورد سال گذشته تولید گندم در استان تکرار می شود.
لازم به ذکر است در خصوص مبارزه با آفت ملخ بومی هزینه‌های کارگری، هزینه خرید سمپاش های جدید و همچنین سم رایگان در اختیار کشاورزان قرار داده ایم که به محض اطلاع از سوی دهیاری های مناطق آلوده سمپاش، سم و هزینه کارگری برای مبارزه با این آفت از سوی سازمان جهاد کشاورزی تقبل می شود.
ایرنا: مگر ملخ شاخک بلند خسارت زیادی به مزارع وارد می کند که این اقدامات رایگان در راستای مبارزه و کنترل آن انجام می شود؟
عزیزیان: ملخ شاخک بلند خسارت زیادی هم چون ملخ صحرایی وارد نمی کند ولی برای اینکه پراکنش آن افزایش پیدا نکند و در دیگر نقاط استان گسترش نیابد این اقدامات را انجام می دهیم، سیستم های سمپاش جدیدی را وارد استان کردیم و اگر در گذشته با سه سمپاش پشت تراکتوری ۲ هزار لیتری فقط هفت هکتار سمپاشی انجام می شد اکنون با سمپاشی های کوله پشتی ۱۲ لیتری می توان حداقل ۲۴ هکتار را سمپاشی کرد و در حال حاضر ۱۵ دستگاه از این نوع سمپاش را وارد استان کرده ایم.
ایرنا: روشی برای ریشه کن کردن آفات و بیماری های گیاهی وجود دارد؟
عزیزیان: امکان ریشه کنی آفات و بیماری ها وجود ندارد تنها شیوه مطمئن و صحیح مدیریت و کنترل است؛ وقتی آفت و علف هرزی در منطقه ای مستقر شد نمی توان نابودش کرد به ویژه عوامل خسارتزا؛ ولی قابلیت مدیریت و کنترل را دارند تا خسارت زیادی به مزارع و باغات وارد نکنند.
ایرنا: کیفیت سموم استفاده شده چگونه است؟ آیا اثربخشی داشته است؟
عزیزیان: اولا تاکید ما بر مبارزه با آفت سن در مرحله سن مادر است که بهترین شیوه برای کنترل آن به شمار می رود و و بعد از انجام سمپاشی همکاران ما از مزارع بازدید می کنند و ثانیا تاکنون گزارشی مبنی بر عدم کارایی سمومی که در داخل کشور تولید شده است نداشته ایم؛
افزون بر این آزمایشگاه مدیریت حفظ نباتات به بخش خصوصی واگذار شده است و کارشناسان مستقر در این آزمایشگاه سموم استفاده شده در مزارع را آنالیز می کنند و این اقدام بزرگی در راستای شناخت کارایی و تاثیرگذاری سموم است.
تاکنون برمبنای بررسی هایی که انجام داده‌ایم مشکلی وجود نداشته است ولی به کشاورزان توصیه می کنیم از فروشگاه‌های مجاز و مورد تایید مدیریت حفظ نباتات اقدام به خرید سموم کشاورزی کنند و فاکتور از فروشندگان دریافت کنند، چراکه امکان تقلبی بودن سمومی که از دست فروشان خریداری می کنند زیاد است و علاوه براین سمومی که از فروشگاه های معتبر خریداری می شود قابلیت پیگیری را دارد.
ایرنا: آفت و بیماری گیاهی بوده در یک دهه اخیر برای نخستین بار در استان مشاهده شده باشد؟
عزیزیان: یک آفت جدید داشته ایم که در شهرستان های مریوان، کامیاران و سروآباد تاکنون مشاهده شده است به نام آفت مگس میوه مدیترانه که از طریق میوه وارد منطقه شده است و سال هایی که زمستان سرد باشد خسارت نمی زند و چند سال پیش شیوع آن در استان خسارت جزئی به همراه داشت.
امسال چون زمستان معتدل و نسبتا گرمی داشته ایم و بر مبنای پایش های انجام شده نگرانی هایی بابت خسارتزایی این آفت داریم بنابراین تله های فرمونی تدارک و توزیع کرده ایم. بیشتر شهرستان های کامیاران، مریوان، سروآباد و بانه در معرض خطر شیوع این آفت قرار دارند، سه سال است شاهد خسارت این آفت نبوده ایم ولی به محض مشاهده به کشاورزان اطلاع رسانی و راهنمایی های لازم را ارائه می کنیم.
نکته حائز اهمیت این است که مجموعه مدیریت حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان مجموعه ای متشکل از نیروهای تحصیل کرده است به طوریکه پنج نیروی ما دارای مدرک تحصیلی در مقطع دکترای گیاهپزشکی هستند و یکی از آنها استاد دانشگاه است به عبارتی مجموعه قوی می توانند براحتی عوامل خسارتزا را مدیریت و آموزش های لازم را ارائه کنند و این نقطه قوت تیم ما به شمار می رود.
ایرنا: آیا در استان تاکنون مبارزه بیولوژیک علیه آفات کشاورزی انجام شده است؟
عزیزیان: برای آفت «خوشه خوار انگور» با استفاده از ترکیبات بیولوژیک مبارزه کرده و می کنیم؛ همچنانکه سال گذشته ۲ هزار و ۸۰۰ هکتار رهاسازی زنبور براکون در مزارع گوجه فرنگی و نخود انجام شد و کردستان یکی از استان های تولیدکننده این زنبور و دارای واحد انسکتاریوم است و امسال این واحد به یکی از فارغ التحصیلان رشته گیاهپزشکی واگذار شده است.