مصطفی قوانلوقاجار در گفت‌وگو با خبرنگار کتاب ایرنا، با اشاره به اینکه دوسال است که کتاب‌فروشی‌ها از طریق بخش مجازی نمایشگاه کتاب در این رویداد فرهنگی شریک شدند، گفت: امسال تعداد کتاب‌فروشی‌هایی که در این طرح شرکت کردند آنقدر بالا است که مخاطبِ نشر وقتی وارد سایت نمایشگاه مجازی می‌شود و می‌خواهد کتاب‌های نشر را پیدا کند به سختی می‌تواند به نتیجه برسد. زیرا سایت نمایشگاه در صفحات جست‌وجو به شکل مرتب کتابفروشیهای دیگر را معرفی می‌کند، در نتیجه ناشر از چرخه فروش حذف شده و فروش ناشران کوچک تا یک پنجم کاهش پیدا کرده است.
برای مخاطب روشن نیست که از ناشر خرید می‌کند یا از کتاب‌فروش
مدیر انتشارات «شمعدونی» با تاکید بر اینکه بخشی از مخاطبان نمایشگاه کتاب، خرید خود را از طریق بُن (یارانه) انجام می‌دهند، ادامه داد: ناشر در نمایشگاه کتاب‌ها را معرفی می‌کند و تعداد قابل توجهی از مخاطبان با بن کتاب خرید می‌کنند که در نهایت مشخص نیست که از ناشر خرید شود.
او با اشاره به فعالیت برخی از ناشرانِ کتابساز در نمایشگاه مجازی کتاب از راه ارائه کتاب در کتاب‌فروشی و فروش آن، توضیح داد: نکته بعدی این است که ناشران کتابساز در سایت نمایشگاه مجازی فعال هستند، ناشر کتابساز عنوان‌های پرفروش ناشر اصلی را شناسایی و عین آن را تولید می‌کند و به فروش می‌رساند؛ حتی از طرح جلد ناشر استفاده می‌کند. این در حالی است که طرح جلد توسط طراح ایرانی خلق شده است.
قوانلوقاجار افزود: این کتاب‌ها نباید مجوز بگیرند، همچنین نباید در نمایشگاه عرضه شوند، زیرا ممکن است مخاطب آن‌ها را بخرد.
کتابی که از شبکه زیرزمینی وارد نمایشگاه شده است
مدیر نشر «شمعدونی» با اشاره به خرید یکی از مخاطبان از نمایشگاه مجازی، توضیح داد: یکی از مخاطبان نشر، کتابی از نمایشگاه مجازی خریده بود، با دفتر نشر تماس گرفت زیرا کتاب کیفیت متفاوتی داشت، وقتی کتاب را بررسی کردم متوجه شدم که کتابی که به دست مخاطب رسیده، افست بوده است؛ کتاب تقلبی بود. متاسفانه شبکه زیرزمینی وجود دارد و کتاب‌ها را به صورت غیرقانونی منتشر می‌کنند و می‌فروشند. مخاطب این را از چشم ما می‌بیند و ناشر باید توضیح دهد که این کتاب برای او نیست و این کتاب از شبکه زیرزمینی وارد کتاب‌فروشی شده است.
شبکه زیرزمینی وجود دارد و کتاب‌ها را به صورت غیرقانونی منتشر می‌کنند و می‌فروشند. مخاطب این را از چشم ناشر می‌بیند
قوانلوقاجار با بیان اینکه از منظر ناشر حضور کتاب‌فروشی‌ها در نمایشگاه کتاب درست نیست، توضیح داد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در طول سال می‌تواند فرصت‌های دیگری را به کتاب‌فروشی‌ها بدهد، مانند طراح‌های فصلی کتاب تا کتاب‌فروش بتواند از این منظر فعالیت کند. اما در نتیجهِ حضور کتاب‌فروشی در نمایشگاه کتاب، در مساله خرید آشفتگی شکل می‌گیرد و مخاطب دچار سردرگمی می‌شود. این آسیب‌زا است.
به گفته او نکته مهم این است که ناشرانی که کوچک هستند و تولید کمی دارند و برای مثال سالی ۵ کتاب منتشر می‌کنند، تنها منبع امیدشان نمایشگاه کتاب است تا نقدینگی به دست بیاورند و با آن نقدینگی بتوانند کتاب منتشر کنند.
چاپ کتاب از منظر تجاری به صرفه نیست
قوانلوقاجار با اشاره به مشکلات مالی ناشران توضیح داد: ناشر باید هزینه را برای جلد، مترجم، نویسنده، صحافی و چاپ به صورت نقد پرداخت کند این در حالی است که برای مثال ۱۰ سال پیش می‌توانست این هزینه‌ها را به صورت قسطی پرداخت کند.
تولید کتاب در شرایط فعلی سخت است. نمایشگاه کتاب تنها روزنه امید است تا ناشر بتواند نقدینگی جذب کند
مدیر نشر «شمعدونی» افزود: همچنین ناشر وقتی کتابش را به شرکت پخش و کتاب‌فروشی می‌دهد، باید ۹ ماه صبر کند تا چک نقد شود، این در حالی است که کتاب‌فروش به صورت نقد در نمایشگاه مجازی می‌فروشد، چکی که ناشر ۹ ماه دیگر دریافت می‌کند. آیا با توجه به تورم، دریافتی بعد از ۹ ماه به اندازه هزینه‌ای است که ناشر کرده بود؟ طبیعی است که متفاوت است و ناشر دچار خسارت می‌شود.
به گفته وی تولید کتاب در شرایط فعلی سخت است. نمایشگاه کتاب تنها روزنه امید است تا ناشر بتواند نقدینگی جذب کند، زیرا ناشر بیرون از نمایشگاه به سیستم توزیع مرتبط است و این سیستم به ناشر برای ۹ ماه دیگر چک می‌دهد.
او با بیان اینکه حضور کتاب‌فروشان در نمایشگاه ناشران را تحت تاثیر قرار می دهد ادامه داد: بهتر است فرهنگ سازی کنیم تا مخاطب کتاب در طول سال کتاب بخرد. ناشران هم این ایده را دوست ندارند که مخاطبان کتاب امروز کتاب‌های مورد نیاز خود برای یک سال را بخرند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طرح‌هایی را برای پاییز و تابستان برگزار کند، تا مخاطب در تمام طول سال این امکان را داشته باشد که از یارانه استفاده کند. چه اشکالی دارد بن(یارانه) به دانشجو بدهند که بتواند در طول سال خرید و در نمایشگاه هم تنها از ناشر خرید کند.
باید به سیستم و راهکار جدید برای توزیع کتاب در ایران رسید
قوانلوقاجار ادامه داد: باید مساله را جز به جز بررسی کنیم، نمی‌توانیم بگوییم که کتاب‌فروشی‌ها در ایران وضعیت خوبی ندارند، باید بگوییم برخی از کتابفروشیهای محلی دچار بحران هستند، بحران شامل همه کتاب‌فروشی‌ها نیست. اگر قرار است اقدامی برای حمایت از کتابفروشیهای محلی انجام شود، باید لیستی تهیه شود که کدام کتاب‌فروشی‌ها در موقعیت بحرانی هستند و به آن‌ها کمک شود.
وی با اشاره به اینکه در سایت نمایشگاه مجازی خیلی از کتاب‌فروشی‌ها دولتی هستند، ادامه داد: خیلی از کتابفروشیهای فعال در بخش مجازی در بحران نیستند، برای مثال برخی وابسته به نهادهای دانشگاهی هستند چرا یک کتاب‌فروشی که وابسته به نهاد دولتی است، باید از حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم استفاده کند؟ چرا این حمایت ها در اختیار کتابفروشیهای محلی قرار نگیرد؟
باید در نظر گرفته شود که چه ناشرانی در نتیجه فعالیت کتاب‌فروشان در نمایشگاه کتاب از بین می‌روند و کدام کتابفروشیهای محلی در شرایط بحرانی قرار دارند
مدیر نشر شمعدونی افزود: آیا کتاب‌فروشی‌هایی که در مراکز فروش بزرگ هستند دچار بحران اند؟ آیا شهر کتاب‌ها بحران دارند؟ کتابفروشیهای بزرگ و زنجیره‌ای دچار بحران نیستند، کافی است در روز تعطیل به کتاب‌فروشی مستقر در مرکز خرید سری بزنید، انواع و اقسام لوازم‌التحریر، صنایع دستی و کتاب دارند که فروش خوبی دارند، این ساده انگاری است که بگوییم کتاب‌فروشی‌ها دچار بحران اند و می‌توان این طرح را به شکلی سامان‌دهی کرد که یارانه به کتاب‌فروشی محلی تعلق بگیرد و در مقاطع دیگر سال کتاب بفروشند. مدت نمایشگاه را باید به ناشر اختصاص دهند تا این نقدینگی را داشته باشد و بتواند در طول سال کتاب‌هایش را چاپ کند.
او با بیان این نکته که روند تولید و فروش کتاب چرخه‌ای با حلقه‌های به هم متصل دارد، توضیح داد: شروع این چرخه از طریق ناشر اتفاق می‌افتد، ناشر باید تولید داشته باشد تا کتاب‌فروش بتواند بفروشد. همه ناشران را نمی‌توان با هم مقایسه کرد، ناشرانی هستند که موزع اند، ناشرانی هستند که کتاب‌فروشی دارند و ناشرانی هستند که نه کتاب‌فروش و نه موزع هستند، در شرایط کنونی این ناشر له می‌شود و از بین می‌رود زیرا نمی‌تواند از نمایشگاه نقدینگی به دست بیاورد. همچنین پولش را هم بعد ۹ ماه دریافت می‌کند در نتیجه باید در نظر گرفته شود که چه ناشرانی در نتیجه فعالیت کتاب‌فروشان در نمایشگاه کتاب از بین می‌روند و کدام کتابفروشیهای محلی در شرایط بحرانی قرار دارند.
مدیر نشر شمعدونی با ارائه پیشنهاد تشکیل سه اتحادیه‌های ناشران، کتاب‌فروشان و موزعان به صورت مستقل، توضیح داد: فعالیت اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان توجیه ندارد، این اتحادیه نمی‌تواند خواسته‌های من را به عنوان ناشر تامین کند باید اتحادیه به شکلی باشد که اتحادیه ناشران، اتحادیه موزعان و اتحادیه کتاب‌فروشان مستقل باشد، این سه ضلع با هم هر کدام مدیرانی داشته باشد و به سیستم و راهکار جدید برای توزیع کتاب در ایران برسند.
به گفته قوانلوقاجار ادامه این روند موجب نابودی صنعت نشر می‌شود. این سیستم باید به شکلی تغییر کند که هم کتاب‌فروش محلی بتواند ارتزاق و هم ناشر بتواند کتاب چاپ کند و این با اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان فعلی اتفاق نمی‌افتد.