گروه جامعه ایرنا - زمانی که در سال ۱۳۹۶ قانون هوای پاک تصویب و برای اجرا ابلاغ شد ،همه فکر می کردند دیگر مشکل آلودگی هوا برطرف شده و قرار است بعد از این هوای پاک تنفس کنیم، آسمانی آبی داشته باشیم و دیگر از دود و آلودگی خبری نخواهد بود و آسمان خاکستری کلانشهرها به ویژه تهران به تاریخ خواهد پیوست، اما در واقعیت اینطور نشد و همچنان بعد از گذشت حدود ۷ سال از تصویب آن همچنان آلودگی هوا معضل اصلی پایتخت و سایر کلانشهرها است، یعنی نه هوایی تمیز و نه آسمانی آبی شده است، فقط گاهی به مدد باد و باران اهالی شهرهای بزرگ به ویژه تهران نفسی می‌کشند و آسمان آبی و کوه‌های اطراف پایتخت را می بینند وگرنه در شرایط عادی اصلا یادمان می رود که تهران کوه هم دارد.
وقتی قانونی تصویب می شود برای اجرای آن دستگاه های زیادی دخیل خواهند بود که هماهنگی میان همه آنها مساله مهمی است که باید به آن توجه شود، از سوی دیگر تامین اعتبار برای اجرا هم بسیار حایز اهمیت است که اگر تامین نشود قطعا اجرای آن ابتر خواهد ماند؛ یعنی دقیقا اتفاقی که برای قانون هوای پاک افتاد و بعد از گذشت این همه سال هنوز دردی از آلودگی هوا را کم نکرده است، اما از آنجا که آیت الله رئیسی رئیس جمهورِ شهید همواره بر کاهش آلودگی هوا و آسایس مردم تاکید داشت، از این رو دولت سیزدهم در صدد اجرای اقداماتی اساسی برای رفع آلودگی هوا بر آمد که قطعا نتیجه آن به مرور لمس خواهد شد.
در این مدت الزام خودروسازان داخلی به ارائه گواهی اسقاط در راستای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، کاهش وابستگی سوخت های فسیلی برای تولید انرژی نیروگاه‌ها، ارتقا استانداردهای آلایندگی انواع خودرو و سوخت، تهیه استاندار ملی انواع سوخت، درج ردیف بودجه قانون هوای پاک در قانون بودجه و تدوین برنامه مدیریت تغییر اقلیمی کشور برخی از این اقدامات است که در مدت سه سال فعالیت دولت سیزدهم انجام شده است.
الزام خودروسازان به ارائه گواهی اسقاط برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده
یکی از وعده های دولت سیزدهم بهبود کیفیت هوا و تعداد روزهای سالم بود که رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست درباره اقدامات صورت گرفته در راستای تحقق این وعده دولت به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: در حوزه اجرای قانون هوای پاک با هدف کاهش آلودگی هوای شهرهای درگیر به آلودگی هوا، در دولت سیزدهم اقدامات خوبی انجام شد که یکی از مهمترین موضوعات بحث الزام خودروسازان داخلی به ارائه گواهی اسقاط در راستای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده است که در ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو به تصویب مجلس رسید و آیین نامه اجرایی آن هم در دولت تصویب شد.
داریوش گل علیزاده افزود: بر اساس این آیین نامه ظرفیت بسیار خوبی برای نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی به ویژه تاکسی ها در کلانشهرها ایجاد می شود که اگر این توان در خودروسازان داخلی وجود داشته باشد که بتوانند تاکسی مورد نیاز را تحویل بدهند، می توانیم در مدت ۲ سال تمام تاکسی های تهران را با سن بالای ۱۲ سال نوسازی کنیم آنهم با حداقل وابستگی به منابع دولتی چون بر اساس ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو، بخشی از این هزینه با گواهی اسقاط از آورده مالک خودروی فرسوده تامین می شود.
وی اظهار داشت: ۲۵ میلیون خودرو و ۱۲ میلیون موتورسیکلت شماره گذاری شده در کشور وجود دارد یعنی در مجموع ۳۷ میلیون وسیله نقلیه در کشور تردد می‌کند که از این تعداد ۶.۵ میلیون خودرو به سن فرسودگی رسیده‌اند و حدود ۹۰ درصد موتورسیکلت‌ها هم یا کاربراتوری یا فرسوده هستند، این در حالیست که ۶۰ درصد آلودگی کلانشهری مانند تهران ناشی از تردد خودروهای فرسوده است. در این میان، سهم موتورسیکلت‌های فرسوده بسیار بیشتر از خودرو است؛ به طوری که میزان انتشار آلایندگی هر موتورسیکلت، بیش از ۱۲ برابر یک خودروی سبک است با این حساب از رده خارج کردن خودروهای فرسوده باید با جدیت دنبال شود.
وی با تاکید بر اجرای ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو گفت: این قانون در ۱۶ خرداد ۱۴۰۱ در مجلس شورای اسلامی تصویب و برای اجرا به دستگاه‌ها ابلاغ شد، در ماده ۱۰ این قانون آمده است که تردد، حمل بار و مسافر خودروهایی که به سن فرسودگی رسیدند در کلانشهرها ممنوع است. این ماده، سه تبصره دارد که یکی از آنها شماره گذاری خودروهای تولیدی را منوط به اسقاط ۲۵ درصد تولید کرده است؛ یعنی به ازای هر چهار خودرویی که شماره‌گذاری می‌شود، یک خودرو باید اسقاط شود که قطعا اجرای آن تاثیر زیادی در از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و کاهش آلودگی هوا خواهد داشت.
طبق قانون هوای پاک و بر اساس برنامه های وزارت نیرو قرار است ۱۰ هزار مگاوات انرژی تجدید پذیر تا پایان ۱۴۰۴ به ظرفیت انرژی های کشور اضافه شودگل علیزاده با اشاره به اینکه در این زمینه خیلی عقب هستیم افزود: به رغم اهمیت و اثربخشی حمل و نقل عمومی در بهبود کیفیت هوا اما سالهاست که در حوزه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده به ویژه توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی کار چندانی انجام نشده که اجرای ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو کار خوبی است که کم و زیاد در حال انجام است اما باید تلاش کنیم تا نوسازی با سرعت بیشتری صورت گیرد.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست با اشاره به اینکه برنامه ریزی ها در راستای اجرای ماده ۱۰ آغاز شده و جلسات متعددی در حال برگزاری است گفت: این ماده کم و بیش در حال اجراست به طوری که سال گذشته حدود ۷۰ هزار خودروی فرسوده از رده خارج شد این در حالیست که سال قبل آن ( ۱۴۰۱) حدود ۲۰ هزار و ۸۰۰ خودروی فرسوده از رده خارج شده بود، این نشان می دهد که اتفاقات خوبی در حال رخ دادن است.
کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی
وی گفت: مساله دیگری که دولت سیزدهم بر اجرای آن تاکید دارد کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی از طریق توسعه انرژی های تجدید پذیر برای تولید انرژی نیروگاه ها است، بر اساس ماده ۱۹ قانون هوای پاک قرار بود وزارت نیرو سالانه ۳۰ درصد از توسعه برق را از محل انرژی های تجدید پذیر تامین کند که متاسفانه در تمام این سالها در مجموع کمتر از ۱ درصد بوده است یعنی الان سهم انرژی های تجدید پذیر کشور در مجموع کمتر از ۱ درصد است.
وی افزود: اما اکنون برنامه های خوبی از طریق وزارت نیرو ارائه شده که بخشی از آنها اجرا و برخی نیز در دست اجرا است، بر اساس این برنامه ها تا پایان ۱۴۰۴ قرار است ۱۰ هزار مگاوات انرژی های تجدید پذیر به ظرفیت انرژی های کشور اضافه شود، در واقع چاره ای نداریم حتما یکی از موضوعات مهم و اثربخش این است که بتوانیم برق تولیدی خود را از طریق انرژی های تجدید پذیر تامین کنیم و با توجه به اینکه الان سیاست توسعه حمل و نقل عمومی بر استفاده از خودروهای هیبریدی و برقی است قطعا باید نیاز برقی خود را از نیروگاه های تجدید پذیر تامین کنیم.
ارتقای استانداردهای انواع خودرو و سوخت
گل علیزاده اظهار داشت: موضوع دیگر ارتقا استانداردهای آلایندگی انواع خودرو است که انجام شد، الان خودروهای تولید داخل دارای استاندارد یورو ۵ هستند خودروهای وارداتی هم یورو ۵ و ۶ هستند، خودروهای دیزل هم از این قاعده مستثنی نیستند، همچنین تولید موتورسیکلت های کاربراتوری متوقف شده و دیگر شماره گذاری نمی شوند.
وی درباره ارتقا سوخت هم گفت: با توجه به نقش سوخت در آلودگی هوا، ارتقا کیفیت انواع سوخت هم انجام شده است به این ترتیب اکنون گازوییل یورو ۵ در پالایشگاه اصفهان تولید می شود، در واقع یورو ۵ میزان گوگرد آن حدود ۱۰ قسمت در میلیون ( PPM ) است که آلایندگی کمی دارد، روزانه ۱۱۴ میلیون لیتر گازوییل تولید می شود که از نظر استاندارد شرایط خوبی دارند، در واقع گازوییل با استاندارد یورو ۴ و۵ تولید می شود، همچنین گازوییل معمولی هم داریم.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست درباره تولید بنزین استاندارد افزود: روزانه حدود ۱۰۸ میلیون لیتر بنزین با استاندارد یورو ۴ و ۵ تولید می شود اما در مقابل مصرف بنزین در کشور بسیار بالا است، در محورهای مواصلاتی سوخت دیزل و بنزین تقریبا شرایط خوبی دارد اما این کافی نیست باید تمام سوخت توزیعی کشور مبتنی بر استاندارد ملی باشد.
وی با اشاره به اینکه بخشی از بنزین تولیدی سوپر است اظهار داشت: در مجموع حدود ۳۰ درصد بنزین مطابق با استاندارد است یعنی یورو ۴ و ۵ هستند بقیه بنزین تولیدی معمولی است در حالی که لازم است توزیع سوخت استاندارد سراسری داشته باشیم.
گل علیزاده تاکید کرد: البته باید بنزین و خودرو با هم متناسب باشند، تعداد خودروهای فرسوده ما خیلی زیاد است باید نوسازی شوند، بخشی از بالا بودن مصرف سوخت در کشور خودروهای فرسوده و بخشی هم ناکارآمدی حمل و نقل عمومی است که مردم مجبور می شوند از خودروی شخصی استفاده کنند اگر حمل و نقل عمومی هم رو و هم زیرزمین تقویت شود قطعا تاثیر زیادی در کاهش استفاده از خودروهای شخصی خواهد داشت، البته تاکید ما بر مترو است چون اثربخشی بیشتری در کاهش آلودگی هوا خواهد داشت، چون معابر سطح زمین محدود است فرض کنید تهران الان به ۹ هزار اتوبوس نیاز دارد حالا اگر چهار هزار اتوبوس نو به ناوگان اضافه شود معابر کشش این تعداد را نخواهد داشت بنابراین باید بیشتر به سمت مترو حرکت کنیم.
اجرای طرح کیفی سازی سوخت در پالایشگاه‌ها
وی گفت: استاندار ملی انواع سوخت از جمله بنزین، نفت گاز و نفت کوره را که در این دولت تهیه و تصویب کردیم قبلا نداشتیم، مثلا استاندارد نفت کوره از ۳.۵ درصد وزن حجمی که معادل ۳۵ هزار ppm محتوای گوگرد بود را به ۸ دهم رساندیم، البته فعلا تولید نمی شود و طبق برنامه ای که وزارت نفت در این زمینه ارائه داده تا پایان سال ۱۴۰۶ تمام سوخت های تولیدی کشور طی طرح کیفی سازی سوخت در پالایشگاه ها باید به استاندارد ملی برسند، مجوز طرح کیفی سازی را در تعدادی از پالایشگاه ها در اصفهان، شیراز، تبریز و تهران صادر کردیم برخی از پالایشگاه ها مانند شازند اصفهان مصوبه هیات وزیران دارد و باید کامل انجام شود فقط یک سری ملاحظات دارد که باید برطرف شود تا اجازه اجرای طرح را صادر کنیم.
درج ردیف اعتباری برای اجرای قانون هوای پاک در بودجه
گل علیزاده افزود: موضوع بسیار خوب دیگری که برای اولین بار در دولت سیزدهم اتفاق افتاد تعیین ردیف اعتبار برای اجرای قانون هوای پاک در بودجه ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ کشور است که قبلا نداشتیم، البته میزان بودجه بسیار پایین است اما همین که ۲ سال متوالی در قانون آمده امیدواریم پایدار بماند در سال های بعد هم لحاظ شود همچنین افزایش اعتبار را هم داشته باشیم.
روزانه حدود ۱۰۸ میلیون لیتر بنزین و ۱۱۴ میلیون لیتر گازوییل با استانداردهای یورو ۴ و ۵ در کشور تولید می شود.وی گفت: بر این اساس در بودجه ۱۴۰۱ مبلغ ۳۲۰ میلیارد تومان و در بودجه سال ۱۴۰۲ مبلغ ۸۴۰ میلیارد تومان برای اجرای قانون هوای پاک اختصاص داده شد قطعا این اعداد نسبت به گستردگی کار بسیار ناچیز هستند اما مساله مهم این است که توانستیم در این زمینه رد پای خوبی در قانون بودجه بر جای بگذاریم و تلاش می کنیم تا سال‌های بعد افزایش یابد.
تدوین برنامه مدیریت تغییر اقلیمی کشور برای نخستین بار
وی اظهار داشت: موضوع دیگری که برای اولین بار در کشور اتفاق افتاد تدوین برنامه مدیریت تغییر اقلیمی کشور است، در واقع بر اساس قانون برنامه هفتم درج ماده الحاقی تبصره ۱ ماده ۲۱ قانون برنامه مدیریت تغییر اقلیمی کشور تدوین شد، این مساله قطعا از آلودگی هوا بسیار مهمتر است چون تمام زیرساخت ها و فعالیت های کشور را ، پیامدهای تغییر اقلیم تحت تاثیر قرار داده و می دهد بنابراین اگر کشور را برای کاهش آسیب پذیری، رفتن به سمت اقتصاد سبز و کم کربن سازگار نکنیم خسارات جبران ناپذیری را شاهد خواهیم بود.
گل علیزاده با اشاره به اینکه مجلس شورای اسلامی برنامه مدیریت تغییر اقلیمی کشور را تصویب کرد تا بتوانیم کشور را با پیامدهای تغییر اقلیم سازگار کنیم گفت: بر اساس این قانون چهار هدف تقویت سازگاری، کاهش آسیبب پذیری، گسترش اقتصاد سبز و صنعت کم کربن مد نظر است، البته اقتصاد سبز و صنعت کم کربن دقیقا بند ۷ سیاست های ابلاغی رهبری در حوزه محیط زیست است که سال ۹۴ ابلاغ شده بود این موضوع خیلی مهم است، سیلاب هایی که امروزه اتفاق می افتد ناشی از تغییر اقلیم است که باید برای آن برنامه داشته باشیم تا خاک آن مناطق دچار فرسایش نشود و این همه خسارت های جانی و مالی وارد نشود.
وی تاکید کرد: یکی از پیامدهای تغییر اقلیم؛ تغییر در شدت، زمان و مکان بارش ها است که برای آن برنامه ریزی نداریم و همیشه غافلگیر می شویم، ۹۴ درصد تولید غذا در دنیا وابسته به خاک است اما بر اثر سیلاب خاک مرغوب را از دست می دهیم، خاک های کشاورزی فقیر و در تولید غذا مشکل ایجاد می شود، همچنین افزایش سطح بیابان ها اتفاق می افتد، اکنون طرح مقابله با بیابان زایی داریم ستاد مقابله با گرد و غبار در سازمان در این زمینه فعال است و مساله را برای دستگاه های ذیربط توجیه می کند، سطح اراضی تخریب شده خیلی زیاد است و نیاز به کار مستمر و جمعی دارد، بنابراین داشتن برنامه برای کاهش اثرات تغییر اقلیم الزامی است.
تعیین حدود مجاز بو
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست گفت: موضوع دیگری که اتفاق افتاد تعیین حدود مجاز بو است که تا پیش از این نداشتیم و برای اولین بار در کشور حدود مجاز بو تدوین، تصویب و ابلاغ شد.
وی دراین باره توضیح داد: قبلا مردم مثلا از بوی یک فعالیت صنعتی و یا غیر صنعتی شاکی بودند، مثلا در اتوبان تهران قم و یا اطراف فرودگاه امام خمینی ( ره) بوی زیادی احساس می شود که بخشی مربوط به فاضلاب های رها شده و بخشی هم مربوط به دامداری ها، کشتارگاه ها و مرکز دفن زباله آرادکوه یا کهریزک است، ما هیچ حدود مجازی برای بو نداشتیم اینکه بو در چه حدی باشد می توانیم بگوییم آزاردهنده است یا نیست که در این راستا این حدود مجاز تعیین و ابلاغ شد.
گل علیزاده گفت: در واقع بو ناشی از انتشار گازهای مولد بو یا گازهای بوزا است، اینکه بگوییم فلان گاز تا چه حدی باشد بوی آن آزاردهنده است یا نیست در این حدود مجاز تعیین شده است، بر این اساس صنعت مورد نظر را پایش می کنیم و بعد از رسیدن به نتیجه مطلوب به آنها ابلاغ می کنیم که میزان انتشارشان تا چه حد می تواند باشد تا آزاردهنده نباشد، در واقع بو جزو آلودگی هوا محسوب می شود اما بیشتر آزاردهنده است تا اینکه بیماری زا باشد.
تعیین تراز صدا برای خودرو و موتورسیکلت
وی اظهار داشت: با توجه به اهمیت کاهش آلودگی صوتی به ویژه در کلانشهر تهران تلاش شد تا حدود تراز صدا برای خودروها و موتورسیکلت ها تهیه شود، بر اساس قانون هوای پاک باید حدود مجاز صدا در وسایل نقلیه موتوری از جمله موتورسیکلت ها، خودروهای سواری سبک و خودروهای نیمه سنگین و سنگین را تهیه می کردیم که در ابتدا با همکاری برخی دانشگاه ها حدود مجاز صدا در سواری های سبک و موتورسیکلت ها را تعیین و ابلاغ کردیم و چندی پیش نیز حدود مجاز صدا خودروهای سنگین و نیمه سنگین را تعیین و ابلاغ کردیم.
وی درباره اینکه حدود مجاز صدا در وسایل نقلیه موتوری چگونه تعیین می شود، اظهارداشت: برای انجام این کار ابتدا فراخوان می دهیم و سپس دانشگاه ها با ارائه برنامه های خود برای کارهای تحقیقاتی و میدانی انتخاب می شوند و بعد از آن در قالب یک پروژه تحقیقاتی به صورت رندمی صدای تعدادی موتورسیکلت و یا خودرو را اندازه گیری می کنند تا به یک عدد واقعی برسند، یعنی به این برسند که مثلا چند درصد از خودروها و یا موتورسیکلت های موجود می توانند چه حدود صدایی را پاس کنند و همان را ملاک قرار می دهند یعنی تلاش می شود که عدد واقعی باشد و وسیله نقلیه مورد نظر بتواند در شرایط عادی آنرا پاس کند.
گل علیزاده گفت: زمانی که این حدود مجاز به مراکز معاینه فنی ابلاغ شد آنها دیگر موظف هستند آنرا در روند معاینه لحاظ کنند و اگر خودرو یا موتورسیکلتی موفق به پاس کردن آن نشد، نمی توانند معاینه فنی آن وسیله نقلیه را تایید کنند، همچنین پلیس نیز موظف است در صورت مشاهده چنین تخلفی در سطح شهر با آن برخورد قانونی کند تا با در کنار هم قرار گرفتن این قوانین شاهد کاهش آلودگی صوتی در کلانشهر تهران و آرامش میان شهروندان باشیم.