به گزارش ایرنا از آموزش و پرورش، «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» یکی از موضوعات مهمی است که رهبر انقلاب در دیدارهای معلمان همواره بر اجرای آن تأکید داشتهاند. ایشان امسال نیز در دیدار معلمان سراسر کشور موضوع تحول در آموزش و پرورش را مهمترین سرفصل بیانات خود دانستند و ضمن ابراز خرسندی از بازنگریهای انجام شده پیرامون این سند مهم و تأکید بر داشتن نقشهراه برای اجرای اهداف مطرح شده در سند تحول، فرمودند: «بحمدالله شنیدم که سند، هم مورد بازنگری قرار گرفته، که رو به اتمام است و در حال نهایی شدن است، هم «نقشهی راه» برای اجرای آن آماده شده، که اینها همه مهم است. بخصوص این نقشهی راه برای اجرای سند خیلی مهم است؛ بدانیم این سند را چه جوری بایستی عمل کنیم که در تمام سطوح آموزش و پرورش اثر خودش را ببخشد.»
در این راستا، رضامراد صحرایی وزیر آموزش و پرورش به بررسی مهمترین برنامههای در دستور کار وزارت آموزش و پرورش و اقدامات انجام گرفته برای تحقق سند تحول بنیادین پرداخته است.
سوال: رهبر انقلاب همواره بر اهمیت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تأکید داشتهاند. درباره ماهیت و سرفصلهای این سند همچنین درباره ترسیم نقشه راهی برای نیل به اهداف مشخص شده در سند ترسیم و اجرای برنامه توضیح دهید؟
صحرایی: سند تحول بنیادین درحقیقت سندی است که بر مبنای نظریه تعلیموتربیت اسلامی تدوین شده و پایهگذار نوعی رویکرد جدید در اداره آموزش و پرورش کشور است. نقطه نهایی این سند، حیاتِطیبه است. یعنی انسان به آن ویژگیهایی که در فطرت الهی آن نهفته است، دست پیدا کند و یک فرد مؤثر در جامعه خودش، مبتنی بر ویژگیهای الهی باشد که خداوند در نهاد او قرار داده است.
تربیت را در ۶ ساحت تألیف کرده؛ در ساحت تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی، تربیت اجتماعی و سیاسی، تربیت زیستی و بدنی، تربیت علمی و فناوری، تربیت اقتصادی و حرفهای، تربیت زیباییشناختی و هنری؛ البته ساحت اقتصادی در کنار کارآفرینی است.
نقشه در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد و اکنون تکلیفِ ملی محسوب میشود و سازمان اداری استخدامی هر سال بر مبنای همین نقشه، نظام تعلیموتربیت را ارزیابی میکند. سازمان برنامهوبودجه بر مبنای آن، تخصیص اعتبار در نظر میگیرد، و بهطور کلی این نقشه، راه را برای ما روشن کرده است. باوجود این نقشه معلوم شده هر سال چه طرحهایی اولویت ما هستند.
طرحها در سه سطح سه ستاره، دو ستاره و تک ستاره هستند. برنامهریزی برای اجرای طرح در سه استان و تا سطح مدرسه صورت گرفته است. درصد پیشرفت در هر سال تعیین و کار بسیار دقیق و پیچیدهای انجام گرفته است. در عینحال ممکن است خطایی هم داشته باشد. ضمیمه ترمیم نقشه هم در قالب ماده واحدهای که برای اجرای این نقشه پیشبینی شده، درنظر گرفته شده است و هر سال باید به شورای عالی انقلاب فرهنگی گزارش دهیم که چقدر از نقشه پیش رفته است.
استفاده از فناوریهای نوین و هوش مصنوعی در راستای اصلاح و ترمیم نقشه هم در سند پیشبینی شده است. مجموعه این اقدامات نویدبخش یک حرکت شتابدهنده به سمت جلو است. وقتی نقشه داشته باشیم دیگر منحرف نمیشویم و به سمت هدفهای کلان خود پیش میرویم. خصوصاً که برای اجرای نقشه میثاق بستهایم. بازه زمانی اجرای نقشه هم از ۱۴۰۳ تا ۱۴۱۲ است و در آن سهم هر سال و سهم هر دستگاه و معاونت مشخص شده که چه اقداماتی باید صورت پذیرد.
سوال: تقویت نگاه ملی در بین نوجوانان یکی از موضوعاتی بود که رهبر انقلاب به آن اشاره داشتند. در سند تحول برای این موضوع چه برنامههایی را در نظر گرفتهاید؟
صحرایی: رهبر انقلاب فرمودند دانشآموز باید نگاه ملی داشته باشد. نکته پنهان این بیان حکیمانه این است که همه نسبت به آینده کشور احساس مسئولیت کنند و دانشآموز از کودکی این موضوع را یاد بگیرد که او جزئی از فرآیند پیشرفت کشور است. این بینش را باید در نظام آموزش و پرورش برای دانشآموز ایجاد کنیم؛ و یک بُعد این مسئله به کتابهای درسی ما مرتبط است.
اصلاح کتابهای درسی بر مبنای «چارچوبِ شایستگیهای پایه و عمومی» آغاز شده است. یکی از افتخارات ما در این دوره جدید این بود که چارچوب شایستگیهای پایه را استخراج کردیم. در تدوین کتابهای درسی این چارچوب خودش نوعی نقشه است.
امسال به طور آزمایشی کتابهای پایه اول ابتداییمان را اصلاح کردیم ولی از آنجایی که این کار، یک کار ملی محسوب میشود، بیگدار به آب نمیزنیم. ابتدا امسال در یک جامعه محدودی آن را اجرا میکنیم، چنانچه نتیجه بگیریم، فراگیر میکنیم انشاءالله. کما اینکه مثلاً ما اسناد لانه جاسوسی را در هجده جلد کتاب آوردیم و اثرگذار هم بود.
مسئله دوم کنار کتاب درسی که اصلیترین عنصر فرهنگساز ما محسوب میشود، فعالیتها و موقعیتهای یادگیری است. فعالیت و موقعیت یادگیری یعنی همان کار تربیتی و پرورشی؛ یعنی اینکه اردوی ما هویتساز باشد، یا اگر همایشی برای بچهها برگزار میشود، تبیینی باشد مبتنی بر مصالح نظام اسلامی. به تعبیر رهبر انقلاب، نوجوان ما اگر در سیزده آبان شعار مرگ بر آمریکا سرمیدهد دلیلش را هم بداند و این یعنی کنشگریی توام با بصیرت.
قانون برنامه هفتم توسعه به کمک سند تحول بنیادین آمده است. ماده ۹۲ فوقالعاده امیدآفرین است. در ماده۹۲ آموزش و پرورش به مثابه امر ملی عنوان شده است. در آنجا آمده که برای اجرای این سند باید یک تقسیم کار ملی صورت بگیرد؛ و بگوید هر وزارتخانهای در تحقق تعلیموتربیت اسلامی چه وظیفهای دارد.
مدرسه یک موانع قانونی برای فعالیت غیر از ساعات کلاسی دارد. ما این مسئله را در قالب برنامه هفتم توسعه مطرح کردیم و اختیار را به مدارس دادیم. الان مطابق برنامه هفتم، مدرسه میتواند خودش قرارداد ببندد، درآمدزایی کند، با مشارکت اولیا ساعات غیرآموزشی را فعال نگه دارد و حتی روزهای تعطیل باحضور پیشکسوتان متعهد و مومن جلسه برگزار کند و درخصوص برنامهها و اهداف مدرسه کمک بگیرد. در تابستان گذشته نیز یک تجربه موفق را تجربه کردیم تحت عنوان پنجشنبههای پدر پسری و مادر دختری.
این طرح را در قریب به بیستوچند هزار مدرسه اجرا کردیم، فوقالعاده اثرگذار بود. یعنی مدرسه نقطه ارتباطی حاکمیت با خانواده هم هست. ما اگر بخواهیم با خانوادهها مستقیم صحبت کنیم، هیچ جایی بهتر از مدرسه نیست.
سوال: بحث توانمندسازی معلمان از دیگر نکاتی بود که رهبر انقلاب به آن اشاره داشتند. ایشان توانمندسازی را در دو فصل مورد تأکید قرار دادند. اول توانمندسازی در حوزه مسائل معیشتی و مادّی و دوم قوامیافتگی کار معلم و تقویت قوای روحی و علمی و معنوی. در این راستا چه برنامههایی را در نظر گرفتهاید؟
صحرایی: بله! رهبر معظم انقلاب فرمودند این توصیه همیشگی ماست. خوشبختانه این دولت هم سرش بالاست از این حیث که رتبهبندی را بعد از ۱۲سال اجرا کرد و درحال حاضر متوسط ۲۶درصد از حقوق معلّمان به واسطه رتبه بندی است. تصور عدم این درصد از رتبه بندی برای ما آزاردهنده است، چون واقعاً حقوق معلّمان پایین بود.
نکته قابل توجه آن است که این رتبهبندی تنها بخشی از حقوق معلّم است که باید سه سال یکبار برای حفظش بکوشد. یعنی بعد از سه سال باید برای ارتقا، دوباره در فرآیند مسیر رشد معلّم احراز صلاحیت بشود، هم صلاحیت عمومی و هم حرفهای و تخصصی و این موضوع در بحث ارتقای معیشت او تاثیرگذار است و از آنجایی که دریافتیها در بحث رتبهبندی یک تا پنج تفاوت عمدهای دارد؛ لذا همه میل به سمت رتبه پنج را پیدا میکنند. به طور طبیعی منطق رتبه بندی این است.
نکته بعدی اجماع اولیه سازمانهای برنامهوبودجه و اداری ـ استخدامی برای اصلاح نرخ حقالتدریسیها و بهبود وضع معیشتی است که این باعث میشود معلّمان فعلی ما، بازنشستگان عزیز ما بیایند کار کنند و ما از استخدامهای عجولانه بینیاز شویم. ما باید با طمأنینه و از طریق روندهای دانشگاه فرهنگیان استخدام کنیم.
نکته دوم؛ بُعد توانمندسازی معلّمان است. معلّم از سه جهت باید دائماً توانمند گردد، از جهت علمی که همان تخصص و شایستگیهای اختصاصی است، از جهت صلاحیتهای عمومی که بینش و نگرش و درحقیقت مهارتهای ارتباطی معلّمان است. و در نهایت ارتقای بعُد حرفهای معلمان عزیز.
سوال: ارتباط شما با نخبگانی که در آموزش و پرورش هستند و احیاناً سِمت مدیریتی هم به عهده ندارند چگونه است؟ آیا ارتباطی دارید و اگر هست سازوکار آن چگونه است؟
صحرایی: حدود یک ماه پیش به دستیار مردمیسازی یک ابلاغ دادم که سازوکار ارتباط مردمی به ویژه در حوزه نخبگانی را فراهم کنند. اکنون این سازوکار موجود است و این دغدغه را درک کرده بودیم. سال گذشته هم تعدادی از نخبگان تعلیموتربیت در یک دیدار خصوصی با رهبر انقلاب، ایدههایشان را درباره آموزش و پرورش مطرح کرده بودند و رهبر انقلاب هم فرموده بودند که این ایدهها خیلی خوب است، ولی باید در قالب آموزش و پرورش مطرح شود و به آن مجموعه کمک کنید.
من خدمت آن گروه رسیدم و به دنبال سازوکاری برای این موضوع بودیم و همچنان هستیم. طبیعتاً این موضوع با تأکیدی که رهبر انقلاب داشتند، شتاب پیدا خواهد کرد و تبدیل به یک رویه خواهد شد. ما برای این موضوع دو سازوکار شناسایی کردیم؛ یکی شورای عالی آموزش و پرورش است، که نخبگان را میتواند جذب کند و از آنها کمک گیرد. سازوکار دیگر هم ستاد تعلیموتربیت کشور است، که آن هم حدود ۲۰ میز دارد که این میزها عموماً برای کمک به آموزش و پرورش است. جالب است شما بدانید ما در آن ستاد میز توانمندسازی معلّمان داریم، میز مردمیسازی داریم که دستیار مردمیسازی بنده مسئولیت آن میز را برعهده دارند و میزهای دیگری که دغدغه رهبر انقلاب هم بوده است.
شورای عالی انقلاب فرهنگی اتاق فکر خوبی برای آموزش و پرورش کشور است و اگر ما اتکا کنیم به شورای عالی انقلاب فرهنگی اتفاقات خوبی در این حوزه رقم میخورد. به تعبیر آقای رئیسجمهور آموزش و پرورش اولویت ما نیست، مسئله اول ماست، یا تعبیر دیگری دبیر محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی دارند که آموزش و پرورش اولویّت من نیست اوّلیّت من است. انصافاً در این دو سال آثار آن اقدامات را ما میبینیم و حتماً جهش پیدا خواهیم کرد و این سازوکار ارتباط با نخبگان را هم تدقیق و تسریع خواهیم کرد.