به گزارش خبرنگار ایرنا، شیراز، اصفهان، کاشان، مشهد، دزفول، زنجان، سیرجان، میبد، مریوان، لالجین، آباده و ملایر ۱۳ شهر جهانی صنایع دستی ایران هستند. و خراشاد خراسان جنوبی، کلپورگان سیستان و بلوچستان و قاسم آباد گیلان نیز روستاهای ایرانی هستند که حالا با صنایع دستی، جهانی شده‌اند.
هر گوشه شهرها و روستاهایی که اصالت، پیشینه و رونق هنر صنعت‌های اجدادی‌شان آنها را جهانی کرده، پر است از پیوند انسان با طبیعت، مملو از زیبایی برخاسته از ذوق هنری زنان و مردان ایرانی و دست‌ساخته‌های چشم نوازی که این قابلیت را دارد تا در دل زندگی مردم امروز ایران و جهان جای گیرد.
به گفته معاون صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، ثبت جهانی برای یک شهر یا روستای صنایع دستی تنها امتیاز نیست بلکه یک مسئولیت است.
همین مسئولیت مسئولان شهر و روستا را وادار می‌کند تا برای رونق، توسعه و ترویج بیشتر صنایع دستی بومی خود، اندیشه، برنامه‌ریزی و اقدام کنند.
شیراز، روز جهانی صنایع دستی امسال میزبان ۱۶ شهردار و دبیر شهرها و روستاهای جهانی صنایع دستی بود؛ مسئولان جهانی‌های ایران از تبریز و مشهد و اصفهان که حالا نزدیک به یک دهه از جهانی شدنشان می‌گذرد تا دزفول و کاشان که هنوز ثبت جهانی‌شان یک ساله نشده، از کلان‌شهرها تا روستاهای جهانی ایران، در ساختمان قدیمی شهرداری شیراز گرد هم آمدند تا تجربه‌ها، ایده‌ها و یافته‌های خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.
در این گفت‌وشنودها بسیار اقدامات و برنامه‌های مشترک شنیده شد وگاه نیز تجربه‌هایی که به موفقیت ختم شده یا ایده‌هایی نو تبادل می‌شد؛ گزارش خبرنگار ایرنا، چکیده‌ای از چهار ساعت نشست و ارائه گزارش و تبادل نظر مسئولان شهرها و روستاهای جهانی صنایع دستی کشور است.
همافزایی؛ درس جواب پس داده در شهرها و روستاهای جهانی صنایع دستی
مشهد سال ۹۵ به عنوان شهر جهانی گوهرسنگها ثبت شده و اکنون تجربه‌ای هشت ساله برای توسعه و ترویج این رشته هنری را در کارنامه دارد؛ آنچه مسئول دبیرخانه شهر جهانی مشهد بیش از همه بر آن تاکید کرد هم افزایی بود.
ملیحه سلطانی با بیان اینکه اینجا جمع شده‌ایم تا از تجربیات خود بگوییم و از یکدیگر یاد بگیریم، ادامه داد: راهبرد ما در شهر جهانی گوهر سنگها، ایجاد زیرساخت بود تا شمار صنعتگران بر این بستر افزایش یابد و مشهود شدن نتیجه این اقدامات زمانبر است اما در این مسیر بر هم افزایی‌ها با دیگر نهادها و سازمان‌ها تکیه کردیم و جواب خوبی گرفتیم.
او خطاب به مسئولان شهرها و روستاهای کشور گفت: تجربه دبیرخانه شهر جهانی مشهد ثابت کرده که همواره با هم افزایی ها اتفاقات خوبی رقم می‌زند.
سلطانی در این ارتباط به اجرای سه پروژه صنایع دستی مشهد نیز اشاره کرد؛ ساخت هنرستان تخصصی گوهر سنگها در همافزایی با آموزش و پرورش که ۱۴۰۰ به انجام رسید، همافزایی با دانشگاه فردوسی و علوم زمین مشهد و ساخت بزرگترین پارک موزه علوم زمین خاورمیانه با ۷۰۰ قطعه گوهر سنگ طبقه بندی شده و فروشگاه دائمی گوهر سنگها که سالانه شمار بالایی از گردشگران پرشمار این شهر را جذب می‌کند و ایجاد انجمن تخصصی طلا، نقره و گوهر سنگها که ارتباطات خوبی با اتاق بازرگانی دارد.
تدوین استانداردهای تولیدات گوهرسنگ مشهد برای حفاظت از کیفیت و اصالت آن نیز مساله دیگری بود که به گفته مسئول شهر جهانی مشهد با همکاری دانشگاه فردوسی به انجام رسید.
هم افزایی با نهادهای آموزشی برای توسعه و ترویج وزنده‌تر کردن صنایع دستی نکته اای بود که چند شهر و روستای جهانی ایران به آن توجه کرده بودند؛ علاوه بر مشهد، علی‌اکبر کریمی‌پور، شهردار سیرجان نیز از راه‌اندازی هنرستان گلیم‌بافی در این شهر سخن گفت که امسال برای سومین سال هنرآموز می‌پذیرد.
او اضافه کرد: دانشگاه فنی و حرفه ای نیز قراراست از مهر آینده دانشجوی گلیم‌بافی بپذیرد.
شهردار لالجین همدان نیز از نمونه دیگری از همافزایی نهادهای مختلف به نفع توسعه صنایع دستی این شهر جهانی یاد کرد؛ جایی که جوانان فناور مرکز رشد پارک علم و فناوری به ارتقای کیفیت تولید سفال از نطر بدنه و لعاب اقدام کردند.
سیدرضا موسوی گفت: مرکز رشد لالجین نیز در این زمینه در حال شکل‌گیری است.
ضرورتی به نام تشکیل انجمن و صنف تخصصی صنایع دستی
یکی دیگر از مواردی که از زبان مسئولان چند شهر یا روستای جهانی صنایع دستی کشور شنیده شد، فعالیت هماهنگ و تشکیل صنف یا انجمن تخصصی صنایع دستی بود که از نظر همه آنها ضروری به نظر می‌رسد.
چنانکه مسئول دبیرخانه شهر جهانی مشهد از راه اندازی انجمن گوهرسنگها و پر کرد یک خلاء اثرگذار سخن گفت، شهردار سیرجان نیز از پیگیری و راه اندازی صنف گلیم بافان در این شهر جهانی حرف زد.
به گفته سیدرضا موسوی، شهردار لاله‌جین، در این شهر نیز مجمع صنفی سفال در حال شکل‌گرفتن است.
نمود شهری صنایع دستی
یکی دیگر از مواردی که تقریبا همه شهرها و روستاهای جهانی صنایع دستی کشور به آن توجه کرده بودند، استفاده از فضای شهری برای برجسته کردن هویت هنری شهر و معرفی بیشتر صنایع دستی بود.
این اقبال، از نامگذاری خیابان‌ها تا ساخت نمادهای شهری خود را نشان داده بود که نشان دهنده همراهی و پیشگامی شهرداری‌ها در این زمینه است.
ساخت و نصب نمادهای شهری با استفاده از گوهر سنگها در مشهد، نامگذاری یکی از بهترین خیابان‌های زنجان به نام ملیله، ایجاد گذر تفریحی گلیم در سایت تفرجگاهی سیرجان، نصب سه نماد و نامگذاری یک خیابان به نام کلاش در شهر جهانی مریوان، رونمایی از تمبر و نماد شهری زیلو، نامگذاری بلوار زیلوبافان شهر جهانی میبد و نامگذاری سه کوچه به نام نقوش زیلو و استفاده از نقوش این زیرانداز در سازه های شهری و نامگذاری میدان و بوستان منبت در جهانی‌شهر آباده نمونه‌هایی از نمود صنایع دستی جهانی ایران در فضای شهری است.
شهرداری‌ها همکاری‌های دیگری نیز در مسیر توسعه و معرفی صنایع دستی داشته‌اند، به عنوان نمونه مهدی شاکر شهردار شهر جهانی آباده گفت: این شهرداری برای همه هدایای خود از منبت استفاده می‌کند و امید است این رویه در میان دیگر دستگاه‌ها نیز شکل گیرد.
شهردار لالجین نیز از آرایش زیبای شهر با هدف زیبایی این شهر جهانی سخن گفت و بیان کرد: انتقال مشاغل مزاحم به خارج از شهر و ایجاد بوستان صنایع دستی و پیاده راه سازی سفال در این شهر در دست پیگیری است.
معرفی صنایع دستی از مستطیل سبز تا دنیای گردشگری
معرفی صنایع دستی با هدف ترویج و البته افزایش فروش آن، از هدف‌هایی که همه شهرها و روستاهای جهانی ایران به راه‌های مختلف دنبال می‌کنند؛برخی با مستندنگاری این هنر صنعت های بومی و هنرمندان چیره دست و برخی با نگارش کتاب یا جای دادن آرایه‌های آن بر روی پیراهن تیم ورزشی و گاه با برپایی رویدادهای گردشگری در جوار صنایع دستی.
به عنوان نمونه مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهر جهانی شیراز گفت: این شهر رویداد محوری را برای رونق صنایع دستی در کنار گردشگری دنبال می‌کند.
به گفته ثابت اقلیدی برگزاری رویدادهای هنری مانند تذهیب در حافظیه یا واگذاری اتاق‌های ارگ کریمخان به هنرمندان صنایع دستی منجر به افزایش بازدید گردشگران از این محصولات، جذب علاقه مندان و افزایش فروش می‌شود.
این راهکار مورد توجه مسئولان مشهدی نیز قرار گرفته است و مسئول دبیرخانه شهر جهانی گوهرسنگ، گردشگری و صنایع دستی را همچون شیر و شکر در پیوند با یکدیگر می‌داند.
ملیحه سلطانی پروژه تورهای تخصصی جموتوریسم به شکل تخصصی برای بازدید از دشت‌های مملو از گوهر سنگها راه‌اندازی شده و به عنوان یک برنامه گردشگری توجه‌ها به تراش این سنگ‌های قیمتی جلب و گردشگران را راغب به خرید می‌کند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی زنجان به عنوان شهر جهانی ملیله نیز گفت: بیشتر تلاش ما بر معرفی ملیله بوده و با همین هدف جشنواره آش را با نمایشگاه صنایع دستی برپا کردیم.
سید میکائیل موسوی ادامه داد: در برپایی نمایشگاه های مختلف، هر بار یکی از سالن‌ها نیز به صنایع دستی اختصاص می‌یابد و برای هدایای جشنواره‌ها و رویدادهای مختلف نیز از ملیله استفاده می‌شود.
مجید فرجی شهردار شهر جهانی ملایر در رشته مبلمان منبت نیز گفت: بنا را بر این گذاشته‌ایم تا ملایر به شهر جشنواره‌ها تبدیل شود و شهریور امسال جشنواره چوب، مبل منبت و انگور را پیش رو داریم که رونق صنایع دستی را در این ایام به همراه خواهد داشت.
لالجین همدان که در مسیر غار گردشگری علیصدر قرار گرفته نیز استفاده ازظرفیت توریسم به نفع صنایع دستی را در دستور کار قرار داده و به گفته موسوی، قرار است با تدبیر اعضای شورای شهر و شهرداری یک بازار سنتی صنایع دستی وسفال در این مسیر گردشگری راه‌اندازی شود.
سیرجان که با برخورداری از نزدیک به ۲۵۰ کارگاه خصوصی و ۴ کارگاه بزرگ گلیم‌بافی، شهر جهانی گلیم است نیز در این زمینه سال گذشته نخستین بار به عنوان شهرستانی کوچک میزبان نمایشگاه ملی صنایع دستی با حضور کلانشهرهای کشور بود.
شهردار این شهر جهانی گفت: تیم زنان و مردان گل گهر سیرجان در طراحی پیراهن خود از نقوش گلیم بومی این شهر استفاده کردند و با آن به میدان می‌روند که گامی موثر در معرفی این هنر صنعت است.
کریمی پور اضافه کرد: کتاب پیشکسوتان گلیم بافی سیرجان نیز به صورت ۲ زبانه در حال تدوین است.
شهر جهانی آباده نیز برای معرفی و پاسدار از میراث منبت در این شهر از تبلیغات گسترده در رسانه‌های ملی و بین المللی استفاده کرده و دبیر این شهر جهانی معتقد است این تبلیغات موفقیت آمیز هم بوده است.
علاوه بر این، استفاده از تبلیغات شهری وسیع با چشم‌پوشی از درآمدهای شهرداری و مستندسازی پنج‌هزار هنرمند و آثار آنها از دیگر اقداماتی است که دبیرخانه شهرجهانی منبت در شمال فارس انجام داده است و به این اقدامات باید حضور مستمر و مداوم در همه نمایشگاهها از جمله ایران اکسپو امسال را هم اضافه کرد.
گذر صنایع دستی از مرزهای ملی
صنایع دستی ارزش افزوده بسیار بالایی دارند و ثروت آفرینند؛ چنانکه شهردار ملایر اظهار کرد: به رغم نفت که به صورت خام صادر می‌شود، منبت پویایی بالایی دارد چرا که چوب خام وارد می کنیم و با انجام کار هنری، با ارزش افزوده بالا صادر می کنیم.
معرفی صنایع دستی جهانی ایران در سطح بین‌المللی و ورود به بازارهای فرامرزی از دیگر اهدافی است که برخی از شهرهای جهانی کشور در مسیر آن گام برداشته‌اند یا ایده‌هایی دارند.
مریوان کردستان که از سال ۹۶ شهر جهانی کلاش (نوعی گیوه ریزبافت) شده در همین مدت توانسته با استفاده از موقعیت مرزی خود در غرب کشور، راه خود به آنسوی مرزها را بیابد و به گفته منصور مهرزاد، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کردستان، سالانه بیش از ۳۰۰ هزار جفت کلاش به شمال عراق و سوریه می‌فرستد.
او گفت: کد گمرکی نیز برای این محصول گرفته شده، هرچند با توجه به رایج بودن کوله‌بری در آن منطقه بخشی از صادرات به این شکل است.
مهرزاد این را هم گفت که شمار هنرمندان کلاشباف مریوانی پیس از ثبت جهانی حدود ۲ برابر شده است.
شهردار سیرجان نیز که به نمایندگی از شهر جهانی گلیم سخن می‌گفت، این خبر را اعلام کرد که مقدمات کارت تجارت برای هنرمندان این شهر انجام شده است.
مسئولان شهر جهانی ملایر نیز کوشیده‌اند تا مبل منبت را در راس تجارت قرار دهند و شهردار این شهر گفت: با این اقدام اکنون وضعیت خوبی دارد.
دبیرخانه شهرهای جهانی ملایر و لالجین همدان، توسعه صنایع دستی خود از مسیر خواهر خواندگی با دیگر شهرهای جهانی سفال و مبلمان را هم دنبال می‌کنند و معتقدند که در این زمینه بیشتر باید از کمک رایزن های فرهنگی استفاده کرد.
شهر جهانی سفال ایران، از حضور در نمایشگاه‌های بین المللی و ایجاد سایت‌های فروش اینترنتی بین المللی نیز غافل نبوده است.
با این همه معاون صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی معتقد است که هنوز برای شهرها و روستاهای جهانی صنایع دستی ایران راه‌های نرفته بسیار است و بویژه در عرصه بین‌المللی و همجوشی با دیگر شهرهای جهانی کشور باید بیشتر تلاش کنند.
به اعتقاد مریم جلالی شهرهای جهانی صنایع دستی ایران باید دید و رویکدی درون زا اما برون نگر داشته باشد.