زنان به عنوان نیمی از جامعه نقشی بسیار مهم و اثرگذار در جنبه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی دارند. امروزه زنان تحصیل‌کرده توانسته‌اند با توجه به قابلیت‌ها و شایستگی‌هایی که دارند در حوزه‌های مختلف بدرخشند و نقش‌آفرینی کنند. یکی از حوزه‌هایی که در سال‌های اخیر تغییر چشمگیری کرده حضور زنان در مناصب مدیریتی است.
آمارها حاکی از روند رشد انتصاب زنان در پست‌های مدیریتی کشورمان در سال‌های اخیر دارد. اگر در سال ۱۳۹۹ ، ۱۹۵۹۷ نفر از زنان در پست‌های مدیریتی بودند در سال ۱۴۰۲ این عدد به ۴۲۳۹۶ نفر رسیده است.آمارها حاکی از روند رشد انتصاب زنان در پست‌های مدیریتی کشورمان در سال‌های اخیر دارد. اگر در سال ۱۳۹۹ ، ۱۹۵۹۷ نفر از زنان در پست‌های مدیریتی بودند در سال ۱۴۰۲ این عدد به ۴۲۳۹۶ نفر رسیده است.
آمارها حاکی از روند رشد انتصاب زنان در پست‌های مدیریتی کشورمان در سال‌های اخیر دارد. اگر در سال ۱۳۹۹ ، ۱۹۵۹۷ نفر از زنان در پست‌های مدیریتی بودند در سال ۱۴۰۲ این عدد به ۴۲۳۹۶ نفر رسیده استهمچنین بر اساس گزارش ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران در خصوص مشارکت زنان در عرصه‌های مدیریتی، در مجلس شورای اسلامی تعداد مدیران سیاسی زن تا دی ماه ۱۴۰۲ به ۱۶ نفر رسید و در معاونت امور مجلس رئیس جمهور تعداد مدیران ارشد، میانی، پایه و عملیاتی به ۱۱ نفر، در وزارت امور خارجه تعداد مدیران سیاسی، ارشد، میانی، پایه و عملیاتی به ۲۶ نفر، در وزارت کشور تعداد مدیران زن به ۴۰۲ نفر و در مجموع تعداد مدیران زن در سطوح مختلف مدیریتی در دستگاه‌های مرتبط، به ۴۵۵ نفر رسیده است.
با این حال هنوز زمینه برای حضور زنان در سطوح مدیریت کلان آنطور که باید آماده نشده است و با توجه به توانمندی زنان، لازم است تمهیدات لازم برای حضور زنان در این عرصه نیز فراهم شود و این یک مطالبه و خواسته جدی از سوی جامعه زنان است.
با توجه به این بحث پژوهشگر ایرنا با «الهه کولایی» استاد علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، «زهره الهیان»، پزشک و سیاستمدار ایرانی و «فاطمه محمد بیگی»، نماینده دوره یازدهم و دوازدهم مجلس شورای اسلامی به گفت و گو نشسته است که در ذیل آن را می‌خوانید:
نگاه به زنان در مناصب مدیریتی کلان باید جدی‌تر باشد
الهیان در خصوص اهمیت حضور زنان در مناصب مدیریتی کلان می‌گوید: «حضور زنان در مناصب کلان سیاستگذاری و مدیریتی از موضوعاتی است که مقام معظم رهبری در آخرین نشست فعالان زن در هفته زن به آن اشاره کرد.ایشان در این جلسه فرمودند که این موضوع مدت‌هاست که ذهن من را به خود مشغول کرده و به زودی راه حلی برای آن می‌یابم.
همچنین در اولین نشستی که بعد از رای آوردن دکتر رییسی برگزار شد، از ایشان خواستیم که از حضور زنان توانمند بر اساس اصل شایسته‌سالاری استفاده شود. البته در کابینه برخی بانوان را داریم که منشا اثر هستند، اما این کفایت نمی‌کند و شهید رییسی هم در اواخر، نگاهشان به این بود که تعدادی از زنان که ظرفیت‌هایی برای شایستگی‌های متناسب با مسئولیت و پست‌ها را دارند وارد کابینه و مدیریت‌های کلان کنند.
البته در سطح مدیریت‌های میانی تعداد بسیاری از بانوان را داریم که در واقع، در جایگاه‌های مدیریتی نقش ایفا می‌کنند، اما این موضوع باید در مدیریت‌های کلان هم جدی‌تر گرفته شود.»
الهیان: در سطح مدیریت‌های میانی تعداد بسیاری از بانوان را داریم که در واقع، در جایگاه‌های مدیریتی نقش ایفا می‌کنند، اما این موضوع باید در مدیریت‌های کلان هم جدی‌تر گرفته شودکولایی در این زمینه می‌گوید: «زنان همواره در تحولات کشور ما نقشی تاثیرگذار داشته‌اند. به ویژه در جنبش‌های سیاسی-اجتماعی سال‌های اخیر، آنان حضوری موثر را به نمایش گذاشته‌اند. این حضور به خوبی نشان دهنده نارضایتی آنان از کارکردهای حکومت در پاسخ به نیازهای زنان و تامین مطالبات گوناگون آنان بوده است.
با وجود مهارت‌یابی علمی و عملی زنان در حوزه‌های گوناگون، متاسفانه شرایط لازم و مناسب برای بهره برداری از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های انسانی آنان ایجاد نشده است.غیبت چشمگیر زنان در حوزه‌های تصمیم‌گیری در سطوح مختلف، نشان می‌دهد دستگاه‌های اجرایی نتوانسته‌اند از این ظرفیت‌های انسانی موثر به شکل مناسب و بهینه بهره گیرند.
فعالیت زنان در بخش‌های مختلف دستگاه‌های اجرایی، در همه حوزه‌ها، کارآمدی بالایی را در جهت رفع نیازهای کشور به نمایش گذاشته است. با این حال یک سقف شیشه ای که از جنس ناباوری و بی اعتمادی تاریخی به توانمندی‌های انسانی زنان است، مانع ارتقا شایسته آنان به عرصه‌های بالای مدیریتی بوده است.
برخلاف کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، در کشور ما ارتقاء زنان به کابینه شرایط مطلوبی پیدا نکرده است. با توجه به اینکه زنان در سطوح بالای مدیریتی تجربه‌های موفقی را ثبت کرده‌اند، به درستی انتظار دارند با توجه به ظرفیت‌های کارآمد انسانی‌شان، در جهت رفع نیازهای جامعه، در هیئت دولت فرصت مناسب برای خدمت کردن آنان ایجاد شود.»
محمد بیگی در این زمینه می‌گوید: «این روزها شاهد برگزاری انتخابات زودهنگام چهاردهمین دوره ریاست جمهوری هستیم. انتخابات بسیار مهمی که سرنوشت آینده ایران و ایرانی را حداقل برای چشم‌انداز چهار ساله تعیین می‌کند.
با توجه به فضای شهادت آیت‌الله رییسی، سیدالشهدا خدمت و همراهانشان که ما را در سوگ خود نگهداشتند، انتظار داریم دولتی روی کار بیاید که ویژگی‌های آیت‌الله شهید را در مردم‌داری، خدمتگزاری، محرومیت زدایی و کسب رضایت الهی دنبال کند و با همین معیارها انتظار ما این است که اتفاقاتی رقم بخورد که زنان توانمند و حکمران بتوانند در عرصه مدیریتی کلان کشور در تیم دولت چهاردهم حضور داشته باشند.
همانطور که مقام معظم رهبری بارها تاکید کردند نقش زنان در جامعه، نقش بی‌بدیلی است و همواره در تمام مراحل انقلاب اسلامی زنان دوشادوش مردان و حتی در برخی موارد پیشران و پیشرو در رسیدن به اهداف والای اسلامی بودند. امروز ایران اسلامی با وجود دارا بودن چندین هزار متخصص در عرصه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فناوری دارای ذخیره‌ای بسیار عظیم از ظرفیت‌های زنان توانمند برای ارائه خدمت به خانواده و میهن اسلامی است.
حتی در عرصه‌های بین‌المللی و مختلف ورزشی، آموزش و پرورش و پزشکی زنانی داریم که حیف است از توانمندی آنها در اداره کشور استفاده نشود. مقام معظم رهبری در دیدارهای اخیر تاکید بسیاری روی استفاده از ظرفیت بانوان داشتند حتی فرمودند معلمی زنان واجب کفائی است، پزشکی زنان واجب کفائی است.»
دولت آینده باید از ظرفیت زنان به شایستگی استفاده کند
الهیان در رابطه با استفاده از ظرفیت زنان توسط دولت آینده می‌گوید: «اکنون زنان به درجات بالای تحصیلات و تجربه‌های مدیریتی و فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی دست پیدا کرده‌اند، از این رو باید از ظرفیت‌های آنها به طور جدی‌تر در دولت آینده هم استفاده شود.
این موضوعی است که باید در مناظره‌ها و میزهای گفت و گو که صدا و سیما برای نامزدهای ریاست جمهوری طراحی کرده مطرح شود. البته نه صرفا در شعار بلکه در عمل هم باید شاهد باشیم که دولت آینده هم از ظرفیت زنان به شایستگی استفاده کند. از این رو، پیامی هم خدمت دکتر جبلی دادم که یکی از محورهای گفت و گو نامزدها با مردم این باشد که کاندیداها نگاهشان نسبت به ظرفیت جامعه بانوان فرهیخته و نخبه در سطوح کلان مدیریتی چیست؟
در مسیر پیشرفت جامعه باید از این نیمه ظرفیت جامعه استفاده شود؛ زیرا بانوان هم دقت عمل دارند و هم در پذیرفتن مسئولیت‌ها دقیق و پاک دست هستند و به طور معمول مفاسدی که در برخی جایگاه‌های مدیریتی شکل می‌گیرد در مورد خانم‌ها به شدت کمتر است.»
کولایی در این رابطه می‌گوید: «نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری نمی‌توانند به این مطالبه واقعی بی توجه باشند.حضور زنان در بالای هرم اجرایی کشور می‌تواند به دیده شدن و شنیده شدن خواسته‌های فوری و اساسی مردم کمک کند و سیاست‌های رفاهی را تقویت و مبارزه با فساد را پرتوان سازد. تجربه‌های جهانی این ادعا را ثابت کرده است.
کولایی: حضور زنان در بالای هرم اجرایی کشور می‌تواند به دیده شدن و شنیده شدن خواسته‌های فوری و اساسی مردم کمک کند و سیاست‌های رفاهی را تقویت و مبارزه با فساد را پرتوان سازدحضور زنان در عرصه‌های بالای قدرت می‌تواند صدای زنان را به گوش تصمیم گیرندگان برساند و از این مسیر تامین نیازهای خانواده‌ها را برجسته سازد. ایجاد فرصت‌های برابر برای همه افراد جامعه به ویژه زنان و کاهش تبعیض و بی‌عدالتی نیز در این زمینه قابل توجه است.»
محمد بیگی نیز می‌افزاید:« انتظار داریم دولت چهاردهم بتواند در وزارتخانه‌های مختلف از حضور زنان استفاده کند. قطعا زنان طراز اولی داریم که اگر به ظرفیت آنها اعتماد شود، می‌توانند حماسه خلق کنند و در کنار مردان می‌توانند مدیریت دقیق، دلسوزانه و مبتنی بر شایسته‌سالاری داشته باشند.»
مطالبات مهم زنان در حوزه‌هایی مانند اشتغال و تحصیل
الهیان به مطالبات مهم زنان در حوزه‌های اشتغال و تحصیل اشاره کرده و می‌گوید: «ما در جمهوری اسلامی ایران ممنوعیت و محدودیت در مورد برخی رشته‌های علمی نداریم. امروزه ۶۳ درصد از صندلی‌های دانشگاه‌ها به بانوان اختصاص پیدا کرده و هم اینکه به لحاظ اشتغال منعی برای اشتغل بانوان در جایگاه‌های مختلف وجود ندارد.
در زمینه‌های مختلف آماری که ما از زنان در مجامع بین المللی ارایه میدهیم و آمار متقن و رسمی است مورد توجه قرار گرفته که آخرین بار بنده این آمار رادر سفر به نیویورک و ژنو در سازمان ملل و در کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل و همچنین در شورای حقوق بشر سازمان ملل ارائه کردم. بعضا وقتی آمار حضور و مشارکت زنان را می‌شنوند شاید باورش برای آنها سخت باشد، زیرا تصویری که رسانه‌های غربی از زنان ایرانی در مقامات کشورهای غربی ساخته‌اند تصور غلطی است.
در واقع به نحوی آنها تلاش می‌کنند تفکر انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران را یک نگاه بسته نشان دهند. بنابراین امروز با دست پر می‌توانیم آمار حضور بانوان در مناصب مختلف را در جامعه جهانی ارائه دهیم. هر چند در سطوح مدیریت کلان باید این موضوع بیشتر مورد توجه گیرد.
البته همچنان در برخی حوزه‌ها که خلا قانونی داریم و حقی از جامعه زنان ضایع می‌شود، که می‌بایست دولت آینده با تقدیم لایحه به مجلس آنها را رفع و پیگیری کند تا زمینه رشد و بالندگی جامعه زنان و اعتلای خانواده‌ها فراهم شود.»
محمد بیگی نیز در این باره می‌افزاید: «متاسفانه دولت‌های مختلف از ظرفیت زنان کمتر استفاده کردند. البته خوشبختانه در دولت سیزدهم برای اولین بار در استان قزوین ۵ مدیرکل انتخاب شدند و این جای خوشحالی است و در عرصه مدیریت‌های میانی از زنان در دولت آیت‌الله رییسی استفاده شده است.
محمدبیگی: به دلیل استفاده نکردن از ظرفیت زنان دچار نوعی تحلیل و اضمحلال ظرفیت‌ها هستیم و گاهی متاسفانه شاهد خروج نخبگان از کشور در زمینه‌های مختلف هستیم که این خروج نخبگان در عرصه‌های مختلف به کشور ضربه می‌زنداما هنوز با ضریب شایسته‌سالاری فاصله دارد. ما به دنبال درصد یا سقف خواهی در حوزه مدیریت زنان نیستیم، اما آنقدر زنان شایسته و باظرفیت وجود دارد که به دلیل عدم استفاده از ظرفیت آنها دچار نوعی تحلیل و اضمحلال ظرفیت‌ها هستیم و گاهی متاسفانه شاهد خروج نخبگان از کشور در زمینه‌های مختلف هستیم که این خروج نخبگان در عرصه‌های مختلف به کشور ضربه می‌زند. در حالیکه می‌شود با استفاده از زنان در مدیریت‌های میانی ضمن شکوفا کردن و بارورکردن زنان، عرصه‌های مختلفی را برای حضور زنان پیش‌بینی کرد.
همچنان که ما تکریم زنان را صرفا در اشتغال نمی‌دانیم. اگر زنی در جایی مدیر شود می‌تواند برای زنان شاغلی که مادر یا همسر هستند، قوانین مربوط به حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و فرزندآوری رادر دستور کار قرار دهد. زنان در مدیریت‌ها خیلی کم به سراغ رانت می‌روند و دقت عمل بیشتری دارند و می‌توانند کمک‌کننده خوبی برای بهبود نظام مدیریتی کشور باشنند.
از طرفی دیگر ما در حوزه قوانین و مقررات در حوزه زنان و خانواده و خدمات به حوزه زنان و کوکان و سالمندان در ادارات و ارگان ها دچار مشکلات بسیاری هستیم؛ از این رو حضور زنان مدیر در این عرصه‌ها با توجه به ریزبینی و دقت‌نظری که بانوان دارند، می‌تواند باعث شکوفایی خدمات به این قشر از جامعه شود.»