به گزارش خبرنگار ایرنا، آب همواره یکی از مهمترین و اساسی ترین موضوعات همه کشورهای جهان بوده به طوریکه حیات همه موجودات زنده به آن وابستگی دارد و این ماده با ارزش موجب ایجاد تمدنهای بشری شده است.
تامین آب شیرین و حفظ منابع آبهای زیر زمینی در همه جای دنیا از دغدغه ها و اولویت های مهم است و در مواقع خشکسالی و کم آبی، اهمیت مصرف بهینه و صحیح این مایه حیاتی مضاعف می‌شود.
هم اکنون با رشد روزافزون جمعیت و توسعه کشورها تامین آب به عنوان موضوعی مهم در اولویت برنامه ها و اقدامات مسوولان قرار دارد تا همگام با اقدامات توسعه ای برای پیشگیری از بحران آب و حفاظت از منابع زیرزمینی اقدام شود.
برای مدیریت مصرف آب می توان اقدامات مفید و موثری را در دستور کار قرار داد که از جمله آنها اصلاح الگوی کشت به دلیل بالابودن مصرف آب در بخش کشاورزی، استفاده صنایع از پساب های حاصل از تصفیه فاضلاب، بازچرخانی مناسب آب، انسداد چاه‌های غیرمجاز، تعدیل و اصلاح پروانه ها، ساخت سد و جمع آوری آبهای سطحی و جلوگیری از خارج شدن روان آبهای ناشی از بارندگی ها است.
در مناطقی که میانگین بارشها در آنها کم است خشکسالی ها نیز مزید بر علت می شود تا آب به عنوان چالشی اساسی و حیاتی مطرح شود.
در استان زنجان نیز که طی سالهای اخیر خشکسالی های پیاپی را تجربه می کند، تامین آب برای مصارف مختلف حتی شرب به مساله اساسی تبدیل شده، افت سطح آب در دشتهای ممنوعه استان موضوعی است که نمی توان بی اعتنا از آن عبور کرد و این زنگ هشداری برای جلوگیری از فاجعه های زیست محیطی و از آن جمله فرونشست زمین است.
استان زنجان هفت دشت دارد که از این تعداد پنج مورد ممنوعه است و دشت ابهر جزو آنها بوده و در وضعیت بحرانی محسوب می‌شود و دشتهای زنجان، قیدار، سجاس، و گل تپه نیز در وضعیت مشابهی قرار دارند، به طوریکه برداشت‌های نامتعارف و خشکسالی‌های متوالی، موجب کاهش سالانه بیش از ۸۰ سانتیمتر از سطح سفره های آبهای زیرزمینی استان شده است.
دشت ابهر با افت سالانه ۱.۳۳ متر سطح آب جزو دشتهای ممنوعه و در شرایط بحرانی استان زنجان است.دشت ابهر که شامل حوزه استحفاطی شهرستان ابهر و خرمدره است، بیش از ۵۲ سال قبل به عنوان یکی از دشتهای ممنوعه استان اعلام شد هم اکنون نیز در وضعیت بحرانی قرار دارد به طوریکه سالانه ۱.۳۳ متر سطح آبهای زیرزمینی این دشت افت پیدا می کند.
سال گذشته برای جلوگیری از وضعیت اضطراری این دشت اقداماتی انجام و با پر کردن ۲۷ حلقه چاه غیرمجاز در حوزه ابهر بیش از ۳۸۳ هزار متر مکعب در مصرف آب صرفه جویی شد.
خبرنگار ایرنا برای اطلاع از وضعیت دشت ابهر با اکبر باقری، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای زنجان گفت و گو کرده است.
ایرنا: در زمان حاضر چه تعداد چاه آب در دشت ابهر دارای پروانه است؟
در دشت ابهر، مجموعا تعداد چاه های آب دارای پروانه بهره برداری یک هزار و ۴۷۷ حلقه و حجم تخلیه سالانه آن معادل ۸۴.۱۶۸ میلیون متر مکعب است.
برای جلوگیری از اضافه برداشت در ابهر مجوز ۸۹ حلقه چاه ابطال شد که صرفه‌جویی ۶.۱ میلیون متر مکعبی را در پی داشت و در خرمدره نیز ۲۹ حلقه ابطال مجوز صورت گرفت که باعث صرفه‌جویی ۴.۶ میلیون مترمکعبی شد.
اصلاح و تعدیل پروانه چاه‌های کشاورزی مجاز به میزان ۶۰۴ حلقه با حجم صرفه‌جویی ۳۴.۶ میلیون مترمکعب در کنار نصب کنتورهای هوشمند آب و برق حجمی معمولی و هوشمند جهت کنترل میزان برداشت آب به تعداد ۷۹۶ دستگاه (ابهر ۵۷۹ دستگاه و خرمدره ۲۱۷ دستگاه ) برخی از اقدامات پیشگیرانه این شرکت در دشت ابهر است.
مجوز بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی به تعداد ۴۹ حلقه چاه شرب روستایی (ابهر ۳۹ حلقه و خرمدره ۱۰ حلقه) با حجم تخلیه سالانه ۹.۵ میلیون متر مکعب و ۳۶ حلقه چاه شرب شهری (ابهر ۲۵ حلقه و خرمدره ۱۱ حلقه ) با حجم تخلیه سالانه ۲۱.۶ میلیون متر مکعب برای تأمین آب شرب شهرستان‌های ابهر و خرمدره صادر شده است.
ایرنا : عمده مصارف آب در این دشت مربوط به چه بخش هایی است؟
عمده مصارف آب این دشت مربوط به کاربری کشاورزی با تعداد ۷۸۰ حلقه چاه و برداشت ۸.۱۱۸ میلیون مترمکعب در سال است. مابقی چاه‌ها مربوط به کاربری‌های خدمات، دو منظوره، شرب، صنایع وابسته به کشاورزی، صنعت، فضای سبز و کاتدیک با حجم تخلیه سالانه ۰۴.۵۰ میلیون مترمکعب است.
عمده مصرف آب دشت ابهر مربوط به بخش کشاورزی و مابقی کاربری خدمات، دو منظوره، شرب و صنایع است.رعایت الگوی مصرف در همه بخش ها ضروری است چراکه بارشهای روی داده در مناطق مختلف کشور و زنجان کمتر از سال قبل و میانگین بلندمدت است و این به معنی فشار بر منابع آبی زیرزمینی خواهد بود که در صورت بی توجهی به این مهم به خصوص در بخش های پرمصرف مانند کشاورزی مواجهه با بحران کمبود آب دور از انتظار نیست.
کشاورزان و بهره برداران باید با خودداری از کشت های آبی غیرمجاز و انتقال آب به اراضی غیرآبخور اولیه و دیم، این شرکت را در مدیریت منابع محدود آبی یاری کرده و مالکان چاه های آب نیز از کشت محصولات پر آب، انتقال آب به خارج از محدوده کروکی چاه و آب فروشی خودداری کنند.
ایرنا: در حال حاضر چه تعداد چاه آب فاقد پروانه در این دشت واقع است؟
در دشت ابهر، تعداد چاه‌های آب فاقد پروانه فعال در دست تعیین تکلیف ۸۱ حلقه چاه با حجم تخلیه سالانه ۹.۳ میلیون مترمکعب است.
هر چاه غیرمجازی که حفر می‌شود تهدیدی برای همه مصارف آب است و به شدت با چاه‌های غیرمجاز برخورد می‌شود. این منابع آبی حقوق عامه محسوب می شود و نباید این حق را از آیندگان سلب کرد.
از سال ۹۴ به بعد تنها برای چاه‌هایی که جزو چاه‌های تعیین تکلیف شده‌اند به میزان ۲۵ متر مکعب پروانه صادر می‌شود.
در کل استان تعداد چاه‌های مجاز حدود ۱۶ هزار و ۴۲۰ حلقه است که از این تعداد سه هزار و ۲۰۰ حلقه مجهز به کنتور هوشمند حجمی شده‌اند و برای تسریع در مجهز کردن مابقی چاه‌ها اقدامات خوبی انجام شده است.
ایرنا: شرکت آب منطقه ای زنجان چه برنامه هایی برای دشت ابهر در دستور کار دارد؟
کاهش بارندگی ها و برداشت های بیش از میزان مجاز منجر به افت آب در دشت های استان شده به طوریکه میانگین این افت در مجموع سدهای استان یک متر و این میزان در دشت ابهر یک متر و ۶۴ سانتیمتر است.
در این وضعیت حفظ و نگهداری از منابع آب های زیرزمینی دشت ابهر در اولویت برنامه های این شرکت قرار دارد چرا که ادامه روند کاهشی این منابع آبی، تامین آب در سالهای نه چندان دور را با مشکل مواجه خواهد کرد.
تکمیل سد مشمپا با ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی کنونی منبعی مطمئن برای تامین آب شرب زنجان است.اقداماتی از سوی این شرکت برای افزایش ذخیره سازی و مدیریت مصرف آب، در دست انجام است که مهار سیلاب ها و تغذیه مصنوعی دشت ها و آبخوانها، انسداد چاه‌های غیرمجاز، اصلاح و تعدیل پروانه ها و تجهیز زمین های کشاورزی به سیستم های نوین آبیاری از جمله آنهاست.
تکمیل سد مشمپا یکی از برنامه های موثر و مفید در تامین آب زنجان و کاهش فشار به آبهای زیرزمینی است که با جدیت در حال پیگیری است.
این سد هم اکنون ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد که با ورود به مرحله بهره برداری، آب شرب پایدار و مطمئن برای زنجان را تامین خواهد کرد.
سد مشمپا تنها سد جایگزین برای تامین آب شرب زنجان با ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی در دست احداث است، این سد در مطالعات اولیه با ظرفیت ۷۰۰ میلیون مترمکعب هدفگذاری شده بود که این میزان پس از بازنگری به ۳۵۰ میلیون مترمکعب رسید.
بهره برداری از سدهای در دست ساخت استان، بخش هایی از شهرستان ابهر و خرمدره را که با تنش آبی مواجه هستند از تنش خارج خواهد کرد.