به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، آیین یادبود منوچهر حسن‌زاده یکی از مدیران نشر مروارید سه‌شنبه- ۱۹ تیرماه- با حضور فریدون مجلسی دیپلمات، نویسنده و مترجم، ابراهیم کریمی رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، نیکنام حسینی‌پور مشاور صندوق هنر، حسن کیائیان مدیر نشر چشمه، علی جعفریه مدیر نشر ثالث، احمد پوری شاعر و نویسنده، اسدالله امرایی مترجم، اعظم کیان‌افراز مدیر نشر افراز، نصرالله حدادی پژوهشگر تاریخ نشر، کامیار عابدی نویسنده و پژوهشگر، حسین پاینده مولف و مترجم و جمعی از اهالی فرهنگ و ادب در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
منوچهر حسن‌زاده چندساحتی بود
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان با اشاره به نرم‌خویی و رفتار ملایم حسن‌زاده گفت: او انسان تک بعدی و تک ساحتی نبود و زندگی خود را تقسیم کرده بود تا در زمینه هنر، مطالعه و تحصیل به خوبی به زندگی بپردازند و افرادی که با او معاشرت کردند جز ملایمت و خوبی چیزی به یاد ندارند.
ابراهیم کریمی با اشاره به همکاری چهار موسس انتشارات مروارید، توضیح داد: یکی از خوبی‌های انتشارات مروارید این بود که چهار موسس آن ۶۰ سال این موسسه را به خوبی اداره کردند. امیدوارم آنچنان که شایسته نام و کارهای این موسسه طی ۶۰ سال گذشته بود، سالیان سال ادامه پیدا کند و نسل‌های بعدی بتوانند ادامه دهنده این راه باشند.
هرگز احساس نکردم حسن‌زاده پیر شود
دیپلمات اسبق با اشاره به انضباط و سحرخیزی حسن‌زاده گفت: وقتی انسان پیر می‌شود اگر بتواند احترام خود را حفظ کند، ارزشمند است. حسن‌زاده محترم بود اما هرگز احساس نکردم پیر شود، به همین دلیل درگذشتش برای من غم انگیز بود. جوانی در روح و اندیشه و دیدارش وجود داشت.
فریدون مجلسی با اشاره به مسائلی در رابطه با سلامت حسن‌زاده توضیح داد: انتظار داشتم مشکلی که موجب سفر او به خارج کشور شده بود، رفع شود و او به کار خودش ادامه دهد.
به گفته این مترجم بعضی از مشاغل سوادآفرین هستند، هر کدام از هیات مروارید دارای تخصص بودند. شغل نشر و روزنامه‌نگاری سوادآفرین است. حسن‌زاده کتاب‌های ارزنده‌ای را انتخاب می‌کرد تا منتشر کند.
او ادامه داد: درگذشت او برای من، جامعه نشر ایران و افرادی که استفاده می‌کردند، جای تاسف دارد.
مرگ‌آگاهی در شعر ایران گسترده بود
مولف و مترجم شعری از گروس عبدالملکیان خواند و گفت: مرگ در زمره پر بسامدترین موضوع‌ها در آثار ادبی بوده است. بشر همواره از مرگ گریزان بوده و خواسته آن را باور نکند یا سعی کند آن را تعدیل کند.
حسین پاینده با اشاره به اینکه مرگ‌آگاهی در شعر ایران تاثیرگذار و گسترده بوده است، شعرهایی با موضوع مرگ از شاعران معاصر خواند.
به گفته وی، مرگ‌آگاهی به مراتب سخت‌تر از مرگ است. حتی وحشتناک‌تر از مرگ، مراسم‌های در ارتباط با مرگ است. همچنین ترس صمیمی‌ترین رفیق مرگ است.
این مولف و مترجم افزود: انسان در مرحله‌ای دیگر از زندگی مرگ را بهتر از زندگی می‌داند، زیرا انسان در مرحله‌ای از تحمل درد و رنج زیستن مرگ را انتخاب می‌کند.
پاینده با اشاره به اینکه مرگ برای فردی دردناک است که زندگی بی‌ثمر داشت، ادامه داد: این گذاره برای حسن‌زاده صادق نیست، زیرا انتشارات مروارید آثار ارزشمندی به‌خصوص در حوزه شعر منتشر کرده‌است.
حسن‌زاده به اهل فن اعتماد داشت
اسدالله امرایی نیز با تاکید به اینکه طول و عرض زندگی انسان‌ها باهم متفاوت است، گفت: کیفیت زندگی حسن‌زاده خیلی مهم تر از طول زمان زندگی او بود.
وی با اشاره به نخستین دیدارش با حسن‌زاده بیان کرد: اولین برخورد من با حسن‌زاده در سال ۱۳۵۶ بود زمانی که جوانی ۱۷ ساله بودم و برای تجهیز کتابخانه مدرسه به انتشارات مروارید مراجعه کرده بودم. تا اینکه سال‌ها بعد همراه احمد پوری به عنوان مترجم با نشر مروارید مواجه شده بودیم. قراردادی که با مداد نوشته بودند برای ما فرستاده بودند و در آن نوشته بودند؛ «هر گونه دخل و تصرف به نفع مترجم و نویسنده بلامانع است!!»
به گفته این مترجم، از جمله ویژگی‌های حسن‌زاده این بود که به اهل فن اعتماد داشتند و به صرف اینکه نویسنده و روزنامه‌نگاری از کتابی تعریف می‌کرد، آن کتاب را تهیه می‌کرد.
حسن‌زاده پدر ادبیات ایران بود
شاعر و مترجم با بیان اینکه وجود برخی از افراد بزرگتر از چیزی است که با چشم می‌توان دید، گفت: منوچهر حسن‌زاده از آن جمله بود. روزی که رفت آسمان آبی آبی بود، خبر کوتاه بود و دلخراش.
پوران کاوه با تأکید بر اینکه او پدر دلسوز ادبیات ایران بود، افزود: مهربانی‌اش از نهایت درون می‌جوشید. نمی‌دانم چرا رفتنش این همه سخت بود، با رفتنش کلمه سیاه‌پوش و یخ‌بندان همه فصول شد. بی‌شک فقدانش یعنی فقدان واژه صداقت و یگانگی است.
او در ادامه شعری را که در این رابطه سروده است، خواند.
نشر ایران هیچ‌گاه بدون محدودیت نبود
پژوهشگر و منتقد ادبی در بررسی تاریخی نشر ایران گفت: در دوره قاجار نشر و چاپخانه با هم رشد کردند، اغلب نویسندگان در آن زمان درون حکومتی بودند. بعد از دوره مشروطه این موقعیت تغییر کرد، هرچند نشر هیچ‌گاه بدون محدودیت نبود.
کامیار عابدی با اشاره به اینکه برای نشر در ابتدا از کلماتی مانند موسسه، بنگاه و کتابخانه استفاده می‌شد، ادامه داد: آخرین آنها کتابخانه طهوری واقع در خیابان انقلاب بود. در کنار ناشران بزرگی مانند امیرکبیر که جنبه عمومی داشتند نشرهای تخصصی رشد پیدا کردند.
به گفته او انتشارات مروارید در آغاز سال ۱۳۴۰ در حوزه شعر شروع به کار کرد و در حوزه شعر معاصر به عنوان یکی از ناشران روشن‌فکری شناخته شد. و در دهه ۴۰ همانطور که شاعران رشد کردند، ناشران شعر نو هم رشد کردند که در راس آنها انتشارات مروارید بود.
عابدی ادامه داد: این ناشران کارمند بودند یعنی صرفا برای تجارت نیامده بودند، این ناشران بلندپروازی سایر ناشران را نداشتند و علاوه بر سود تجاری، هدف‌های دیگری داشتند.
پژوهشگر تاریخ نشر با اشاره به اینکه حسن‌زاده بعد از بازنشستگی حضور پررنگی در نشر مروارید پیدا کرد، افزود: از فرصتی که عصرها داشت برای تحصیل در حوزه علوم اجتماعی در دانشگاه تهران استفاده کرده بود، در نتیجه یکی از رشته‌های انتشارات مروارید علوم اجتماعی بود. همچنین دفترهای شعری از شاعران معاصر و نوگرا منتشر می‌کرد.
به گفته او کلمه «گزینه اشعار» به پیشنهاد احمد شاملو از سال ۱۳۶۴ با گزینه شعر منوچهر آتشی شروع شد. گزینه اشعار شاملو سال ۱۳۷۲ منتشر شد. سال ۱۳۶۷ با انتشار گزینه فریدون مشیری و سیمین بهبهانی ادامه پیدا کرد که در این روزها به ۴۰ عنوان کتاب رسیده است.
کتابفروشی مروارید از نخستین کتابفروشی‌های خیابان انقلاب بود
مدیر نشر چشمه با بیان اینکه در دهه ۴۰ انتشارات مروارید مورد توجه جامعه بود، گفت: با تاسیس کتابفروشی، متوجه جدیت اقدامات این نشر شدیم.
حسن کیائیان با بیان اینکه در ابتدا، نام کتابفروشی مروارید، خانه کتاب بود، ادامه داد: کتابفروشی مردارید از نخستین کتابفروشی‌های خیابان انقلاب بود.
او ادامه داد: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های انتشارات مروارید، حفظ جایگاهش در میان ناشران در طول سال‌های دراز بود. این کاری سترگ و قابل ستایش است. از سال ۱۳۷۰ که کار را شروع کردم ابتدا فریدون نیکنام و بعد منوچهر حسن‌زاده را در این حوزه شناختم.
مدیر نشر چشمه درباره رفتار حسن‌زاده بیان کرد: هیچ‌گاه ندیدم لب به شکایت بگشاید، همچنین مثبت‌اندیشی داشت که گاهی دیگران را متعجب می‌کرد. در دو یا سه دهه اخیر بار انتشارات مروارید بر دوش او بود. ماندگاری انتشارات مروارید شاید به همین دلیل باشد.
به گفته کیائیان، مرگ برخی از کسان، تنها کم شدن از شمار دو چشم نیست، در زمان درگذشت این همکار پیشکسوت حضور نداشتم اما مطمئنم اگر نزدیک او بودم، می‌گفت حسن‌جان قدر هم را بدانید، زندگی زیبا است.