به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، نخستین کارگاه تخصصی شناخت بازارهای جهانی کتاب کودک دوشنبه ۲۹ مرداد ۱۴۰۳ در انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان برگزارشد.
رئیس هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان با اشاره به اینکه در این مجموعه تصمیم به توسعه فعالیت‌ها به ناشران بیرونی گرفته شده است، گفت: در این مسیر حمایت دفتر مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی معاونت امور فرهنگی را داشتیم و با همکاری کارگزاری‌های ادبی در حال انجام آن هستیم.
فتح‌الله فروغی با اشاره به همکاری دفتر مجامع با انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان ادامه داد: روند فعالیت به این شکل است، کتاب‌هایی را که انجمن کارشناسی و اعلام کند می‌توانست در بازار جهانی حضور داشته باشد و از آن حمایت می‌شد و به آنها گرنت تخصیص داده می‌شد.
او با تاکید بر ضرورت پیگیری برگزاری نخستین فلوشیپ ایران در آبان‌ماه ۱۴۰۳ ادامه داد: گفته شده بود در آبان ماه نخستین فلوشیپ کتاب کودک برگزار خواهد شد، امید است این اتفاق مبارک در ایران بیفتد.
فروغی افزود: هدف ما از برگزاری این کارگاه این است که الزامات حضور در بازار جهانی را داشته باشیم و ارزیابی کنیم که حضور ما چقدر می‌تواند در بازار جهانی مفید باشد.
تا این دوره برنامه جدی برای گرنت وجود نداشت
مدیرکل دفتر مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی معاونت امور فرهنگی با اشاره به اینکه روزها و ساعات پایانی دولت سیزدهم در گذر است، گفت: در مدتی که در اداره کل مجامع فعالیت کردیم، تلاش داشتیم با گروه‌های مختلف به تعامل برسیم. یکی از اقدامات در این دوره اصلاح اساس‌نامه گرنت بود، همچنین در موضوع برگزاری فلوشیپ جلساتی برگزار شد و تلاش به برگزاری آن وجود دارد.
اسماعیل جانعلی‌پور با تاکید بر اینکه اگر مرجع متخصص در این حوزه برای شناخت کتاب خوب برای کودکان باشد، گرنت از آن حمایت میکند، ادامه داد: شاید بتوان گفت تا این دوره برنامه جدی برای گرنت وجود نداشت اما هنوز فرصت است و گرنت فضایی بدون حاشیه‌ای دارد. امکان شتاب گرفتن این مسیر در ادامه وجود دارد.
او با بیان این نکته که ممکن است در ابتدا، برگزاری فلوشیپ در تهران غیرممکن به نظر برسد، ادامه داد: در موضوع فلوشیپ فکر می‌کردیم کار نشدنی باشد، برگزاری این رویداد در فضای نمایشگاه سخت بود اما اصل موضوع شدنی بود.
جانعلی‌پور با تاکید براینکه در حوزه تخصیص گرنت باید به محتوای فاخر دسترسی پیدا شود، افزود: حوزه نوجوان در فیلم، بازی و کتاب فقیر است و تلاش شده کاستی آن جبران شود. برخورداری از محتوایی که فاخر باشد و بتوانیم به آن دسترسی داشته باشیم محدود است، به عنوان مصرف کننده نوجوان کتاب قابل توصیه نداریم.
تمام ناشران چینی دولتی هستند
مدیر کارگزاری ادبی صبا با اشاره به اهمیت به روز بودن بازار ناشران، گفت: شاید ناشران بخواهند تولید هدفدار داشته باشند، به همین منظور قرار شد تعدادی کارگاه برگزار شود.
مریم رونق با اشاره به اینکه در نمایشگاه‌های خارجی گرنت ابزار کارگزاری ادبی است، ادامه داد: بهتر است گرنت بداند که ناشر ما جدی است و بر اساس جدی بودن فعالیت میکند. افرادی که در نمایشگاه پکن شرکت کرده باشند، می‌بینند که ساختار نشر چین به چه صورت است. در چین حدود ۳۰ تا ۳۵ استان داریم، در هر استان یک ناشر سرگروه استان و ناشران کوچک زیرمجموعه هستند. استان‌های خیلی کوچک سرگروه ندارند و زیرمجموعه نشر چین می‌شوند.
او افزود: یک قسمت هم در نشر چین فعال است، این بخش صادرات و واردات نشر را در چین انجام می‌دهند. در این کشور همه ناشر دولتی هستند، زیرا دولت به ناشر خصوصی ISBN ( شمارهٔ استاندارد بین‌المللی کتاب یا شابک) نمی‌دهد، به شکلی که این روند این کار برای ناشر غیر دولتی دشوار و بسیار طولانی است.
به گفته او افرادی که می‌خواهند کتاب به زبان اصلی وارد چین کنند، باید مجوز دیگری هم بگیرند. در چین اگر کتابی خلاف نظام کمونیستی باشد، یا اگر وحدت سرزمین برهم بزند، مجوز نمی‌گیرد. کتاب‌های مذهبی و دینی فقط آن‌هایی که دولت بگوید، در این کشور منتشر می‌شود.
فروش برخط در چین بسیار بالا است
رونق با بیان اینکه ساختار نشر در چین به شدت دولتی است، گفت: برای تصمیم‌گیری باید بارها مسائل به افراد که در هر جلسه به تعداد آنها افزوده می‌شود، توضیح داده شود.
مدیر آژانس ادبی صبا با اشاره به اینکه در دوران کرونا افت فروش داشتند، ادامه داد: کسی که در نمایشگاه کتاب چین فروش مجازی انجام می‌داد، روزی حدود هزار تا ۱۵۰۰ جلد کتاب می‌فروشد. این در بازار چین عادی است اما دربرابر برخی کشورها بالاتر است. این در حالی است که کتاب‌های کودک به دلیل اینکه دربازار آنلاین امکان تخفیف بالا ندارند، کمتر فروخته می‌شود.
به گفته او قبلا فروش کتاب‌های زبان اصلی در چین بسیار بالا بوده، اما متوجه می‌شوند که خرید این کتاب‌ها بار سنگینی بر دوش خانواده‌ها می‌گذارد اما بعد سال ۲۰۲۱ میلادی روند تغییر میکند و وارد کردن این کتاب‌ها محدود می‌شود.
باید به مخاطب چینی درباره کتاب توضیح داده شود.
رونق درباره موضوع‌هایی که بیشتر مورد توجه مخاطب چینی قرار می‌گیرد، گفت: محتوایی که برای کودک تولید می‌کنند، از جمله کتابی با هرگونه آموزش عاطفی و اجتماعی و کتاب‌هایی است که روی اضطراب و بهداشت روانی توجه دارد. بازار چین تمایل به محتوای غیرداستانی دارد.
مدیر آژانس ادبی صبا با اشاره به لزوم ارائه توضیحات به خانواده‌های چینی برای خرید کتاب، افزود: خانواده‌ها می‌خواهند بدانند که در کتاب چه چیزی به کودکان آموزش داده می‌شود، ناشر و آژانس ادبی باید بتواند درباره کتاب و هدف از نوشتن آن توضیح دهد.
او در توضیح مشکل دیگر در نحوه ارائه کتاب در بازار چین، ادامه داد: در چین کتاب با جلد شومیز(جلد مقوایی) معنی ندارد، کتاب باید با جلد سخت و فاخر باشد، همچنین بازه سنی ما با آنها متفاوت است، برای ما کتاب مناسب برای ۵ تا ۷ سال، برای مخاطبان سه ساله آنها مناسب است و همچنین بخش نوجوان ندارند و افراد را در آن سن بزرگ شده می‌دانند.
رونق ادامه داد: تعدادصفحات کتاب کودک ما برای آنها بسیار کم است، استاندلردی که ناشر چینی می‌خواهد لزوما فقط فیزیکی نیست، ممکن است ناشر چینی، کتاب الکترونیک بخواهد، یا اینکه بخواهد در اپلیکیشن از کتاب استفاده کند. همچنین باید به ناشر چینی درباره فروش آن در بازار ایران توضیح داد و رزومه نویسنده و تصویرگر از اهمیت بالایی برخوردار است.
مسائل جهان عرب به مخاطبان کتاب ایران نزدیک است
مدیر آژانس ادبی دایره مینا با اشاره به اینکه در منطقه خاورمیانه سه منطقه زبان اصلی وجود دارد، گفت: یکی منطقه فارسی زبان است، که از ترکیه هم در تولید محتوا جلوتر است، دوم بازار ترکیه و سوم جهان عرب است.
احمد ذوعلم با بیان اینکه نزدیکی فرهنگی، دغدغه‌ها و مسائلی که در عرب وجود دارد خیلی به ایران نزدیک است، گفت: با جهان عرب نزدیکی زبانی وجود دارد، تقریبا عرب زبانی نیست که در تجارت، فعال باشد و فارسی را نداند. همچنین نزدیکی جغرافیایی و سهولت در دسترسی مطرح است و هزینه رفت و آمد به کشورهای عربی محدودتر است.
او با اشاره به گستردگی کشورهای عرب زبان گفت: این گستردگی زبانی در عین حال که مضراتی دارد، مزیت‌های متعددی هم دارد. زبان عربی از نظر تعداد گویشواران پنجمین زبان دنیا است و همچنین پراکندگی مصرف‌کنندگان هم در این زبان گسترده است، در همه کشورها افراد عرب زبان زندگی می‌کنند.
ناشران انگلیسی زبان محتوایی برای مخاطب مسلمان تولید میکند
ذوعلم با اشاره به اینکه در جهان عرب جمعیت به سمت پیرشدن می‌رود، گفت: این مساله در ۲۰ تا ۲۵ سال آینده اتفاقی می‌افتد، جمعیت به سمت پیر شدن می‌رود و تولید کنندگان کودک بازار خود را از دست خواهند داد، رشد جمعیت برای جهان عرب تا ۲۰۲۵ حدود ۲۵ درصد خواهدبود.
مدیر اژانس ادبی دایره مینا ادامه داد: اگر بخواهیم به عنوان بازار جایگزین به جهان عرب نگاه کنیم، نشر عرب جایگزین جدی است و همچنین ورود به جهان عرب جایی برای رسیدن به جمعیت بزرگ است. اگر محتوایی وارد جهان عرب شود، نگاه به این صورت است که وارد جهان اسلام شده است. جهان عرب همچنین به پلی برای ارتباط با جهان غرب تبدیل شده است.
او با اعلام اینکه ناشران انگلیسی زبان محتوایی برای مخاطب مسلمان تولید میکند، ادامه داد: ورود کتاب عربی به نمایشگاه‌های ترکیه مهم است، ترکیه برای ورود به جهان عرب طراحی حساب‌شده میکند. حجم تبادلات اقتصادی دنیا، با کشورهای عربی در ارتباط هستند.
کارگزاری‌های ادبی در جهان عرب پررنگ شده اند
ذوعلم با اشاره به اهمیت توجه به رویدادهای جهان عرب، گفت: کارگزاری‌های ادبی در جهان عرب پررنگ شده اند. این به معنی افزایش تبادل اطلاعات با این جهان است. در امارات نمایشگاه شارجه، ابوظبی، در عراق چندین نمایشگاه کتاب وجود دارد. حدود ۵۰ درصد کل کتابی که در عراق فروخته می‌شود، در بصره به فروش می‌رسد. باید توجه داشت بصره با ایران فاصله کمی دارد.
مدیر آژانس ادبی دایره مینا با بیان اینکه دور سوم نمایشگاه کتاب مدینه برگزار شده است، ادامه داد: بازار کتاب جهان عرب بزرگ می‌شود. کنفرانس ناشران شارجه یک نمایشگاه کتاب فرانکفورت کوچک است. نمایشگاه‌های اختصاصی کودکی که شکل می‌گیرد در این کشور قابل توجه است. عراق بازار بزرگی دارد، که در آن فقر محتوا وجود دارد و از طرفی ناشران رشد می‌کنند. این کشور عضو کنوانسیون برن نیست و علیت حقوق مالکیت فکری در آن الزامی نیست.
مدیر کارگزاری ادبی دایره مینا درباره خطرات ورود به بازار عرب توضیح داد: یکی از خطرات دست کم گرفتن و ورود غیرحرفه‌ای به بازار عرب است. رشد یادگیری عرب‌ها متفاوت است، گاهی می‌گوییم نیاز به یادگرفتن نیست، اما باید این کار انجام شود. نکته دوم ارزان فروشی است. منظور وجه ریالی نیست، خود را ارزان ارائه کرده ایم. نکته سوم این است که فکر کنیم جهان عرب، به معنی بک جهان عرب است. خرده فرهنگ‌ها و اصطلاح‌ها مسائلی است که ممکن است درباره آن سوتفاهم شکل بگیرد.
به گفته او ایرانیان در مذاکرات احساس برتری دارند و رفتاری می‌کنند که انگار چیزی دارند که دیگران ندارند، این رفتار باید در روابط بین‌الملل مورد بازبینی‌قرار بگیرد.
ذوعلم افزود: سن کتابخوانی در جهان عرب بالاتر از ایران است و کتابی که کودک ۹ ساله ایرانی می‌خواند، برای نوجوان ۱۲ ساله عرب مناسب است.
به گفته او باید توجه داشت، کتابی که در ایران سخت فروخته می‌شود، طبیعی است که در دیگر بازارهای جهانی هم سخت فروخته شود.
طرح گرنت یکبار اصلاح شده بود
نماینده دبیرخانه طرح گرنت معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه فعالیت گرنت در ایران از سال ۱۳۹۵ آغاز شده است، گفت: از سال ۱۳۹۵ سیدعباس صالحی طرح گرنت را شروع کرد، البته این طرح در آن سال‌ها ناقص بود، زیرا از کتاب‌هایی که از ناشران ایرانی منتشر شده بود حمایت می‌شد، اما از سال ۹۷ اصلاح شد.
علیرضا نوری‌زاده با بیان اینکه گرنت به معنی حمایت از ناشر خارجی برای ترجمه و نشر کتاب است، ادامه داد: گرنت به ناشر ایرانی بازگشت سرمایه دارد، هدف این است که ادبیات داستانی و ناداستات به کشورهای دیگر صادر شود. ناشر خارجی با هدف توزیع و اینکه بتواند کتاب را بفروشد از گرنت استفاده میکند.
به گفته او همه ناشران خارجی که کتاب‌های فارسی دارای مجوز داشته باشد، می‌تواند وارد بازار بین‌المللی شوند و صادرات را به کشورهای خودش انجام دهد. ناشر خارجی باید قرارداد کپی‌رایت را در سایت bookgrant.ir بگذارند.
نوری‌زاده افزود: وقتی ناشر خارجی وارد قرارداد شد، ناشر کتاب را انتخاب کرده و قرارداد کپی رایت بسته، بعد می‌تواند به سامانه مراجعه کند و در صورت پذیرش گرنت بگیرد. این روند ۱۴ تا ۲۱ روز زمان نیاز دارد. اگر به گرنت موافقت شد از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد به آن ناشر نامه ارسال می‌شود.
در دو سال اخیر به گرنت بودجه تعلق نگرفته است
نماینده دبیرخانه طرح گرنت معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سقف حمایت گرنت را تا ۳ هزار یورو برای کتاب بزرگسال اعلام کرد و افزود: بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد کتاب‌هایی که از گرنت استفاده کردند در حوزه کودک است. در سال ۹۶ تعداد ۸۰ کتاب، در ستا ۹۷ تعداد ۴۳ کتاب، در سال ۹۸، تعداد ۶۹ کتاب، در سال ۹۹، تعداد ۲۱ کتاب، در سال ۱۴۰۰، تعداد۳۱ کتاب، در سال ۱۴۰۱، تعداد ۲۵ کتاب، در سال ۱۴۰۲، تعداد ۹ کتاب و در سال ۱۴۰۳، ۱۵ کتاب گرنت دریافت کردند.
نوری‌زاده با اشاره به اینکه در دو سال اخیر به گرنت بودجه تعلق نگرفته است، ادامه داد: تعداد ۶۰۰ کتاب از ۵۸ ناشر داخلی گرنت دریافت کردند، انتشارات شباویز بیشترین تعداد را داشتند و می‌توانستند به خوبی فروش کنند. بودجه گرنت صرفا برای بحث کتاب است. این کاری ملموس است، تعداد کتاب و یوروها مشخص است بنابر این مشخص است که انحرافی در گرنت نداشتیم و در حوزه خودش قطع شده است.
او افزود: برگزاری نخستین فلوشیپ تهران حلقه ای است که به گرنت می‌چسبد و آن را تکمیل میکند. با اینکه بودجه نداریم، اما از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌توانیم ۱۵۰ هزار دلار در این زمینه صرف کنیم.
کف‌گیر شعر کودک و نوجوان در این روزها به ته دیگ خورده است
یک مترجم پیشکسوت در این نشست درباره لزوم ارزیابی چرایی موفقیت محدود ایران در بازار جهانی، گفت: باید بدانیم کجا چرخه معیوب است و بعد به دنبال اصلاح آن برویم. همچنین باید امکانات فعالیت را بالا ببریم، تا بتوانیم ارتباط برقرار کنیم.
مجید عمیق با اشاره به اینکه کف‌گیر شعر کودک و نوجوان در این روزها به ته دیگ خورده است، ادامه داد: من در شعر کودک ۱۵۰ ژانر را ترجمه می‌کنم اما شعر کودک این روزها فقط در ۴ ژانر مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای حل این مسائل باید راهکار ارائه دهیم، فقط حضور در جهان عرب یا بازارهای چین کافی نیست، باید جزئیات را بشکافیم و راهکار ارایه دهیم.
او ادامه داد: از نظر عاطفی نزدیک شرق دور هستیم، بهترین کتاب‌ها در ژاپن و چین است اما از آنها کتاب ترجمه نکردیم.
به گفته این شاعر خیلی از ناشران خارجی برای جایگاه اجتماعی، حق رایت را به رایگان به ناشر ایرانی می‌دهند.