به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، جنگ شناختی، که به آن جنگ ذهنی یا جنگ روانی نیز گفته می‌شود، یکی از پیچیده‌ترین و جدیدترین انواع جنگ‌های مدرن است که بر تأثیرگذاری بر افکار، باورها، ارزش‌ها و رفتارهای جمعی یا فردی تمرکز دارد؛ این نوع جنگ در دنیای امروز که تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در هر لحظه به‌سرعت در حال پیشرفت است، اهمیت بیشتری پیدا کرده و به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در تغییر معادلات قدرت در سطوح ملی و بین‌المللی شناخته می‌شود.
سینا قربانی تحلیلگر و کارشناس مسائل رسانه در گفت‌وگو با ایرنا به تشریح مفهوم، عمق و ابعاد جنگ شناختی پرداخت و گفت: جنگ شناختی به مجموعه‌ای از عملیات روانی و رسانه‌ای اشاره دارد که هدف آن ایجاد تغییر در ادراک، تصمیم‌گیری و رفتار مخاطبان است.
وی افزود: این نوع جنگ بر استفاده از اطلاعات، تبلیغات، شایعات و حتی اخبار جعلی برای نفوذ در ذهن و ایجاد تأثیرات روانی بر افراد و جوامع تکیه دارد و هدف اصلی در جنگ شناختی، تغییر نحوه فکر کردن، احساس کردن و عمل کردن افراد است به نحوی که بتواند اهداف خاصی را به نفع حمله‌کننده به دست آورد.
قربانی با اشاره بر اینکه این نوع جنگ به روش‌های مختلفی انجام می‌شود، گفت: رسانه‌های اجتماعی، تبلیغات، فیلم‌ها، سریال‌ها، و حتی استفاده از بازی‌های رایانه‌ای بعنوان ابزار در میدان جنگ شناختی استفاده می شوند و این عملیات‌ها می‌تواند به شکل‌های گوناگونی مانند انتشار اطلاعات نادرست، ایجاد شک و تردید، برجسته‌سازی برخی از موضوعات و کم‌رنگ کردن برخی دیگر، یا حتی تغییر در الگوهای رفتاری جامعه ظاهر شود.
این تحلیلگر رسانه، افزود: جنگ شناختی فراتر از صرفاً انتشار اطلاعات غلط یا تبلیغات منفی است و این نوع جنگ یک رویکرد سیستماتیک به تغییر ذهنیت‌ها، اعتقادات و ادراکات جمعی و فردی دارد و اهداف اصلی این جنگ عبارتند از « تضعیف اراده و انگیزه‌های جمعی، ایجاد تفرقه و شکاف در میان گروه‌ها و ملت‌ها و در نهایت تغییر رفتار به نفع اهداف حمله‌کننده. »
جنگ شناختی در دنیای امروز
قربانی با اشاره بر اینکه در دنیای کنونی، جنگ شناختی به شکل‌های مختلفی در سراسر جهان بروز کرده است، گفت: به عنوان مثال، در جنگ‌های اطلاعاتی میان کشورها، استفاده از اخبار جعلی و شایعات به منظور تضعیف روحیه ملی یا تغییر نگرش‌های سیاسی، به ابزاری موثر تبدیل شده است و در برخی موارد، دولت‌ها از رسانه‌های اجتماعی برای گسترش شایعات و تحریک احساسات ناسیونالیستی یا تفرقه‌افکنانه استفاده می‌کنند که این روش‌ها می‌توانند منجر به تغییرات عمیقی در الگوهای رفتاری جامعه شوند.
وی افزود: یکی از نمونه‌های بارز جنگ شناختی، دخالت‌های اطلاعاتی و تبلیغاتی در انتخابات کشورهای مختلف است، در این موارد حمله کنندگان با استفاده از تکنیک‌های مختلف، از جمله تبلیغات هدفمند در رسانه‌های اجتماعی، تلاش می‌کنند تا نگرش‌های رأی‌دهندگان تغییر کند و نتایج انتخابات تحت تأثیر اهداف گروه حمله کننده قرار گیرد، بنابراین این نوع دخالت‌ها نه تنها اعتماد عمومی به نهادهای دموکراتیک را کاهش می‌دهد، بلکه باعث ایجاد شکاف‌های عمیق اجتماعی می‌شود.
راه‌کارهای مقابله با جنگ شناختی
این تحلیلگر و کارشناس مسائل رسانه با اشاره بر راه‌کارهای مقابله با جنگ شناختی، گفت: مقابله با جنگ شناختی نیازمند رویکردی جامع و چندبعدی است که شامل آگاهی‌بخشی، آموزش، توانمندسازی فردی و اجتماعی و همچنین استفاده هوشمندانه از ابزارهای مشابه برای دفاع از ذهن و روان جامعه است.
آگاهی‌بخشی و آموزش
وی خاطرنشان کرد: آگاهی‌بخشی به افراد در مورد وجود جنگ شناختی و روش‌های مختلف آن، اولین گام در مقابله با این نوع جنگ است؛ مردم باید نسبت به تهدیدات این نوع جنگ آگاه شوند و بدانند که چگونه می‌توانند از خود در برابر این نوع حملات دفاع کنند و آموزش در مدارس، دانشگاه‌ها و از طریق رسانه‌های عمومی می‌تواند در این زمینه بسیار مؤثر باشد و همچنین، ترویج سواد رسانه‌ای به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی مقابله با جنگ شناختی می‌تواند نقش مهمی ایفا کند.
تقویت تفکر انتقادی
قربانی اظهار داشت: تفکر انتقادی به معنای توانایی ارزیابی اطلاعات به صورت دقیق و منطقی است و این مهارت به افراد کمک می‌کند تا بتوانند اطلاعات دریافتی را به طور مستقل تحلیل کنند و تحت تأثیر شایعات، اخبار جعلی و تبلیغات فریبنده قرار نگیرند و تقویت تفکر انتقادی می‌تواند از طریق آموزش مهارت‌های تحلیلی و ارزیابی در سیستم آموزشی و همچنین ترویج این نوع تفکر در جامعه تحقق یابد
مقابله به مثل و استفاده از استراتژی‌های مشابه
این تحلیلگر رسانه با تاکید بر اینکه یکی از راه‌کارهای موثر در حوزه مقابله استراتژی مشابه است گفت: یکی دیگر از راه‌کارهای مقابله با جنگ شناختی، استفاده از همان ابزارها و روش‌ها برای مقابله با حملات شناختی است که این شامل انتشار اطلاعات صحیح و دقیق، استفاده از تبلیغات مثبت و هوشمندانه و همچنین تقویت روایت‌های اول در موضوعات دارای اهمیت برای افکارعمومی و روایت‌های فرهنگی و اجتماعی است که می‌تواند به تغییر افکار عمومی به نفع جامعه کمک کند.
تقویت همبستگی و هویت ملی
قربانی افزود: جنگ شناختی اغلب به دنبال ایجاد شکاف‌های اجتماعی و تضعیف هویت ملی است، بنابراین تقویت همبستگی ملی و هویت فرهنگی می‌تواند به عنوان یک سپر دفاعی در برابر این نوع جنگ عمل کند و ترویج ارزش‌های مشترک، تاریخ و فرهنگ ملی و همچنین تقویت احساس تعلق به جامعه می‌تواند تأثیرات جنگ شناختی را کاهش دهد.
هوشیاری و اقدام هماهنگ
وی با تاکید بر اینکه جنگ شناختی، با تمامی پیچیدگی‌ها و ابزارهای متنوعی که در اختیار دارد، یکی از چالش‌های اساسی عصر حاضر است افزود: مقابله با این نوع جنگ نیازمند هوشیاری و اقدام هماهنگ در سطوح مختلف است؛ از آموزش و آگاهی‌بخشی گرفته تا تقویت هویت ملی و ایجاد شبکه‌های اجتماعی مقاوم، همه این اقدامات می‌توانند در کاهش تأثیرات جنگ شناختی و حفظ سلامت روانی و اجتماعی جامعه مؤثر باشند و در نهایت، جامعه‌ای که به‌خوبی آموزش دیده و به اطلاعات صحیح دسترسی دارد، کمتر در برابر حملات شناختی آسیب‌پذیر خواهد بود و می‌تواند با اطمینان بیشتری در مسیر توسعه و پیشرفت گام بردارد.
وی تصریح کرد: برای مقابله مؤثر با جنگ شناختی، لازم است که تهدیدات و حملات به طور مداوم رصد و پایش شوند و ایجاد مراکز تخصصی برای پایش اطلاعات و تحلیل تهدیدات روانی و شناختی می‌تواند به شناسایی سریع حملات و اتخاذ تدابیر لازم برای مقابله با آنها کمک کند.