شادی از مهمترین احساساتی است که حوزه عاطفی انسان‌ها را شکل داده و در سلامت روان و عملکرد بهینه افراد نقش بسزایی دارد. امروزه بسیاری از محققان معتقدند که یکی از مهمترین عوامل زمینه‌ساز در شادی دانش‌آموزان مدرسه است. زیرا دانش‌آموزانی که انگیزه مثبت دارند و خود را در یک محیط اجتماعی و جسمی مثبت می‌بینند، سطح اضطراب کمتری را تجربه می‌کنند، درک شده و از حمایت برخوردار شده‌اند و این موضوع زمینه‌ای را فراهم می‌کند تا آنها با محیط‌های اجتماعی خود سازگار شده و از زندگی مثبتی نیز برخوردار شوند.
به همین دلیل نظام‌های آموزشی باید به منظور ارتقای شادی و رفاه دانش‌آموزان برای نقاط قوت و استعدادهای منحصر به فرد آنها اهمیت و ارزش بیشتری قائل باشند، چرا که با توجه به مفاد گزارش سالیانه جهانی شادی که هلیول، لایارد و ساکس در سال 2015 منتشر کردند، مدارسی که شادی دانش‌آموزان را در اولویت قرار می‌دهند، قابلیت اثربخشی بیشتر، نتایج آموزشی بهتر و دستاوردهای موفقیت‌آمیزتری در زندگی یادگیرنده دارند.
با توجه به اهمیت این موضوع، رضا کمالی مهاجر و همکارانش در پژوهشی تحت عنوان «نشانگان مدرسه شاد: مطالعه‌ای پدیدارشناسانه» ویژگی‌های یک مدرسه شاد و راهکارهای موثر در این زمینه را مورد بررسی قرار داده‌اند که مختصری از آن را در ذیل می‌خوانید:
فعالیت‌های فرهنگی
عوامل فرهنگی در شاداب سازی مدارس نقش بسیار زیادی دارد و تقویت عوامل فرهنگی در مدارس از قبیل برگزاری کلاس‌های موسیقی، برگزاری جشن‌ها همراه با شادی و سرور می‌تواند در شاداب سازی مدارس و فراهم کردن محیطی سالم به منظور یادگیری بهتر دانش آموزان تاثیر بسیار زیادی داشته باشد. همچنین از دیگر عوامل می‌توان به اردو و بازدیدهای علمی، برگزاری جشن‌های متنوع در مدرسه، مسابقات ورزشی ماهانه، فرم مدرسه خوش رنگ و زیبا، کنترل قلدری در مدرسه و زنگ ورزش اشاره کرد.
فعالیت‌های کادر آموزشی
یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار بر شادکامی دانش آموزان، کیفیت فعالیت‌های کادر آموزشی به ویژه کیفیت تدریس و اخلاق معلم است. امروزه بیشتر روانشاسان تربیتی معتقدند که معلمان مدرسه در شادکامی دانش آموزان دارای نقش مهمی هستند. معلم با صحبت و توجه خود به دانش‌آموزان، آنان را در مسیر صحیح هدایت می‌کند و شادی آنان را دو چندان می‌کند. یک معلم خوش اخلاق در کلاس می‌تواند تا حد زیادی انگیزه دانش آموزان را برای حضور در مدرسه و درس خواندن افزایش دهد. مسئولیت دادن به دانش‌آموزان یکی از مواردی است که یک معلم خوب و آشنا با مسایل روانشناسی می‌تواند به خوبی در کلاس مدیریت کند.
امروزه بیشتر روانشناسان تربیتی معتقدند که معلمان مدرسه در شادکامی دانش آموزان دارای نقش مهمی هستند. معلم با صحبت و توجه خود به دانش‌آموزان، آنان را در مسیر صحیح هدایت می‌کند و شادی آنان را دو چندان می‌کندیک معلم آگاه می‌داند که اگر تنها به یک دانش آموز توجه کند و به بقیه دانش آموزان کلاس توجه نداشته باشد، این می‌تواند تاثیر منفی بر اعتماد به نفس آنها داشته باشد و گاهی حتی می‌تواند علاقه دانش آموز را از درس خواندن رویگردان کند.
همچنین یک معلم خبره و آگاه می‌داند که اگر درس‌ها را به صورت فعالیت‌های گروهی به دانش آموزان بیاموزد، هم مهارت‌های گروهی آنان را تقویت کرده و دانش‌آموزان را اجتماعی‌تر به بار می‌آورد و هم اینکه دانش‌آموزان می‌توانند در فعالیت‌های گروهی با همفکری هم کار و هم تکلیف درسی را بهتر انجام دهند.
امکانات فیزیکی مدرسه
وجود امکانات، تسهیلات مناسب سن دانش آموزان و علاقه آنها می‌تواند حس کنجکاوی فراگیران را تحریک کنند و آنها را به سوی خود جذب کند. وجود چنین محیطی برای آنها نشاط آور و شاداب خواهد بود. وجود امکانات ورزشی مناسب در مدرسه از قبیل توپ‌های سالم، طناب، تور والیبال و بسکتبال هزینه زیادی ندارد، اما دانش آموزان را بسیار شاد می‌کند.
کلاس‌های هوشمند نیز موضوع دیگری است که اغلب به آن اشاره می‌شود. کلاس‌های هوشمند شیوه نوین تدریس است که برای دانش‌آموزان تازگی و جذابیت دارد و لازمه هر دانش‌آموزی است که کار با کامپیوتر را یاد بگیرد. زیرا در دنیای مدرن، کامپیوتر، اینترنت و فناوری اطلاعات بخش جدانشدنی زندگی هستند. همچنین مجهز شدن مدارس به آزمایشگاه‌ها ضروری است.
زیرا هم دانش‌آموزان اطلاعات بسیاری بدست می‌آورند و هم اینکه انجام فعالیت‌های آزمایشی برای دانش آموزان لذت‌بخش است.
کلاس‌های هوشمند شیوه نوین تدریس است که برای دانش‌آموزان تازگی و جذابیت دارد و لازمه هر دانش‌آموزی است که کار با کامپیوتر را یاد بگیردشاداب‌سازی ظاهری مدرسه
شاداب‌سازی ظاهری مدرسه نیز نقش بسیاری در شادکامی دانش‌آموزان دارد. زیرا کودکان بسیار بصری هستند. آنها از محیط و فضاهایی که شادابی و نشاط را القا می‌کنند، لذت می‌برند و به دلیل افزایش انگیزه‌ها، پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه‌های علمی خواهند داشت. همچنین استفاده از رنگ‌های روشن و شاد برای کلاس‌ها و سالن مدرسه، پرده‌های مناسب و زیبا برای کلاس‌ها و فضای سبز و گذاشتن گلدان در کلاس‌ها می‌تواند در شاد ساختن دانش‌آموزان موثر باشد.
دوستان دانش‌آموز
دوستان یکی از بزرگترین منابع حمایتی هستند که افراد در طول زندگی خود پیدا می‌کنند. حمایت دوستان می‌تواند در زمان نگرانی و اضطراب باعث احساس ایمنی خوبی در فرد شود. منظور از حمایت اجتماعی، کیفیت ارتباط با دیگران است که منابعی را در مواقع مورد نیاز فراهم می‌کند و باعث ایجاد احساس مراقبت، تعلق و خود ارزشمندی در فرد می‌شود و فرد احساس می‌کند در بخشی از شبکه ارتباطی قرار دارد و می‌تواند به خوبی با عوامل تنش زا مقابله کند. همچنین دوستان دانش‌آموز می‌توانند با پیشگیری از وقوع موقعیت‌های پرتنش، افراد را مورد حفاظت قرار داده و به آنها کمک می‌کند تا وقایع پرتنش را به صورتی ارزیابی کند که جنبه تهدیدکنندگی کمتری داشته باشد.
ویژگی‌های خود دانش‌آموزان
از جمله عوامل فردی می‌توان به سلامت روانی و جسمی، توانایی انجام کار، انگیزه و تمایل ذهنی و شور و شوق برای یادگیری و رضایت تحصیلی اشاره کرد. در مورد نقش عامل فردی باید نگرش مثبت را در افراد پرورش داد. زیرا اگر دانش‌آموزان با نگرش‌های مثبت رشد یابند، می‌توانند بسیاری از مشکلات آینده را که ممکن است بر آنها تاثیر منفی داشته باشد را به راحتی حل نمایند.
جمع‌بندی
محیط مدرسه به عنوان یکی از مهمترین عوامل تشکیل دهنده رفتار افراد می‌تواند سهم قابل توجهی در ایجاد شادی در افراد درون مدرسه و تسری آن به جامعه داشته باشد و لازم است برای توام کردن این زمان با شادی بیشتر، این موضوع مورد توجه قرار بگیرد. همچنین برای تحقق این مهم پیشنهاد می‌شود لباس‌های فرم مدرسه به رنگ شاد انتخاب شود. به نظافت کلاس‌ها و مدرسه‌ها توجه شود. دیوارهای کلاس‌ها و مدرسه‌ها با رنگ شاد تزیین شود. آزمایشگاه مدرسه تجهیز شود. به فضای سبز مدرسه توجه شود. جشن‌ها و مراسم صبحگاهی به طور مرتب برگزار شود. معلمان و مدیران با دانش‌آموزان رفتار دوستانه و همراه با محبت داشته باشند. همچنین معلمان در تدریس خود از روش‌های فعال مانند بازی، نمایش و کار گروهی استفاده کنند تا دانش‌آموزان با علاقه به یادگیری موضوعات بپردازند و از یادگیری دروس لذت ببرند.
منبع:
کمالی مهاجر، رضا، صالحی، کیوان، مقدم زاده، علی و جعفری، فاطمه، نشانگان مدرسه شاد: مطالعه‌ای پدیدارشناسانه، مجله روانشناسی تربیتی، دوره 18، شماره 63: بهار 1401