به گزارش خبرنگار ایرنا، زیستگاه مناسب به عنوان مهم ترین عامل برای حضور پرندگان مهاجر در یک منطقه محسوب می شود و آب بندانها به عنوان مهم ترین زیستگاه برای حضور پرندگان مهاجر در مازندران محسوب می شوند.
در سالهای نه چندان دور با اجرای طرح های بومی محلی همانند قرق در آب بندان های این استان شاهد حضور میلیونی پرندگان مهاجر در مازندران بودیم. از اواخر دهه ۸۰ خورشیدی با اجرای برخی از قوانین همانند ممنوعیت قرق شکنی در آب بندان به همراه تغییر کاربری آب بندان های مازنداران زیستگاه و آشیانه های این پرندگان ویران و بسیاری از این مهمانان امیدی به نشستن در این خطه از شمال ندارند که این امر زمینه کاهش حضور چشمگیر پرندگان مهاجر در این استان شد.
صاحبنظران دلایل مختلفی را برای کاهش حضور پرندگان مهاجر در مازندران برشمردند که پسروی پی در پی آب خزر، خشکسالی ها به همراه کشت دوم برنج از جمله این علت ها است اما کارشناسان بر این باورند تغییر کاربری آب بندانهای این خطه از شمال یکی از مهم ترین علت کاهش پرندگان مهاجر در این استان است.
در اوایل دهه ۷۰ خورشیدی بسیاری از آب بندانهای مازندران میزبان پرندگان مهاجری بودند که از شمال دریای خزر برای زمستان گذرانی خود را به این استان می رساندند. تغییر کاربری، واگذاری به بخش خصوصی به همراه پرورش ماهی و آلودگی های صنعتی در آب بندانهای این استان سبب شد که آشیانه این پرندگان مهاجر ویران شود و این مهمانان شمال خزر آشیانه ای برای نشستن نداشته باشند.
در چند سال گذشته که مازندران میزبان میلیونی پرندگان مهاجر بود زیستگاه و تغذیه مناسبی برای این پرندگان در این استان وجود داشت.
پرندگان مهاجری که در آب بندانهای این استان فرود می آمدند اراضی کشاورزی و شالیزاری اطراف یک آب بندان یا تالاب محل تغذیه این پرندگان بود که با رواج کشت دوم برنج محل تغذیه این پرندگان هم با تهدید جدی مواجه شد.
صاحبنظران بر این باورند برای جلوگیری از انقراض گونه های مختلف پرندگان مهاجر در این استان باید تدابیری اندیشیده شود و این کارشناسان نقش آب بندانهای استان را برای زنده نگه داشتن این مهمانان بسیار حائز اهمیت می دانند.
با توجه به این که زیستگاه و تغذیه این پرندگان مهاجر بسیار محدود شد صاحبنظران به شهروندان سفارش می کنند که قدر حضور اندک پرندگان مهاجری که به استان سفر می کنند را بدانند و با فرهنگ سازی نگذارند آسیبی به آنها وارد شود.
سال گذشته اولین گروه پرندگان مهاجر ۱۶ شهریور ماه در آب بندان و تالاب های استان فرود آمده بودند و در سال جاری با تاخیر یک هفته ای اولین گروه پرندگان مهاجر ۲۳ شهریورماه وارد مازندران شدند.
تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین سبب شد که رفت و برگشت پرندگان مهاجر به این خطه از شمال در چند سال اخیر دستخوش تغییر شود همانگونه که در سال گذشته این پرندگان دو هفته زودتر از مدت مشابه سال گذشته آسمان استان را به مقصد سیبری ترک کرده بودند.
حفظ زیستگاه های موجود
کارشناس محیط زیست در گفت گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: در شرایط فعلی همه تلاش ها باید بر روی آب بندانها و تالاب های باشد که زیستگاه پرندگان مهاجر محسوب می شوند.
جواد یعقوب زاده گفت: تحت هیچ شرایطی نباید از این به بعد زیستگاه این پرندگان مهاجر با تغییر کاربری به بخش خصوصی واگذار و آب بندان های این استان که میزبان پرندگان مهاجر هستند به پرورش ماهی اختصاص یابد.
وی گفت: پرندگان مهاجر بیش از هر چیز نیازمند یک زیستگاه امن با تغذیه مناسب هستند که متاسفانه به دلیل خشکی و نابودی تالاب‌های جهان، نبود زیستگاه عامل اصلی کاهش جمعیت و انقراض آنان است.
جواد یعقوب‌زاده گفت: قرق آب‌بندان‌ها برای پرندگان مهاجر روش قابل قبول و ارزشمندی در مناطق تحت حفاظت عرفی برای پرندگان مهاجر محسوب می‌شود که برای ایجاد زیستگاه مناسب این پرندگان و مدیریت بهره‌برداری، روشی مبتنی بر فرهنگ بومی مازندران است.
این کارشناس محیط زیست با بیان این‌که سنت درست قرق پرندگان که در شمال کشور و مازندران انجام می‌شد با واقعیت های اجتماعی و زیستی منطقه همخوانی داشت، اظهار کرد: متاسفانه رویکردهای غیرعلمی و به دور از واقعیت‌های میدانی و صرفا احساسی، موجب تضعیف این سنت‌ها و در ادامه باعث خسارت‌های جمعی شد.
وی با بیان این‌که در سالهای اخیر کاهش شدید جمعیت پرندگان مهاجر در مازندران مشاهده شده است، گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل این وضعیت نبود زیستگاه امن برای این پرندگان مهاجر است. در گذشته به واسطه قرق‌های مردمی، حدود یک‌هزار آب‌بندان در این استان پناهگاه این پرندگان بود.
یعقوب‌زاد تصریح کرد: مهم‌ترین شاخصه برای حضور پرندگان مهاجر در یک منطقه زیستگاه و تغذیه مناسب آن مکان است و تخریب زیستگاه اصلی‌ترین عامل کاهش پرندگان مهاجر در هر منطقه‌ای محسوب می‌شود.
مردم همراهی کنند
در این پیوند رییس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران اظهار کرد: در حال حاضر با توجه به این‌که بسیاری از زمین‌های کشاورزی استان از جمله دامگاه‌های فریدونکنار هنوز به دلیل آغاز نشدن بارندگی‌ها آبگیری نشدند و برخی اراضی نیز هنوز زیر کشت هستند، زیستگاه‌ها محدود است.
کوروس ربیعی گفت: با توجه به شرایط موجود از همه مردم اطراف زیستگاه‌های کنونی پرندگان مهاجر تقاضا داریم که برای حفظ امنیت این زیستگاه‌ها و پرندگان مهاجر همراهی کنند.
رییس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران ادامه داد: آب بندانها و تالاب‌های مازندران با توجه به موقعیت گذرگاهی این استان برای بخشی از گونه‌های پرندگان مهاجر و همچنین ورود دسته‌هایی از پرندگان زمستان‌گذران، از روزهای اخیر میزبان گروه‌های مختلف پرندگان شدند.
وی افزود: معمولا از میانه مرداد به بعد دسته‌های گونه‌های مختلف پرندگانی که در تالاب‌های سایر نقاط کشور جوجه‌آوری دارند و برای رسیدن به محل زمستان‌گذرانی از مازندران عبور می‌کنند در تالاب‌ها و آب‌بندان‌های مازندران اقامت موقت دارند که طی روزهای اخیر دسته‌هایی از این پرندگان وارد مازندران شدند و در تالاب میانکاله و برخی آب‌بندان‌های استان فرود آمده‌اند.
این مسوول زیست محیطی خاطرنشان کرد: بنا بر مشاهدات در حال حاضر دسته‌هایی از پرندگانی همچون آب‌چلیک‌ها، باکلان‌ها و حواصیل‌ها به تالاب‌های مازندران وارد شدند.
ربیعی گفت: با توجه به این‌که آب‌بندان‌ها، تالاب‌ها و زمین‌های کشاورزی ما در این زمان از سال به خاطر وجود حشره‌ها و پلانگتون‌ها شرایط تغذیه‌ای مناسبی دارند و پناهگاه مناسبی برای پرندگان هستند، پرندگانی که قصد زمستان‌گذرانی در مناطق مرکزی و جنوبی ایران را دارند برای مدتی کوتاه در این فصل سال مهمان آب‌بندان‌ها و تالاب‌های مازندران می‌شوند.
رییس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران اظهار کرد: در بخش‌هایی از خلیج گرگان و تالاب میانکاله نیز با توجه به این‌که سواحل امنی برای کاکایی‌ها و پرستوهای دریایی است جمعیت خوبی از پرنده‌های مهاجر مستقر شده است.
ربیعی بر لزوم مراقبت بیشتر از تالاب‌ها و آب‌بندان‌های مازندران به منظور حفاظت از این پرندگان مهاجر و گونه‌های ارزشمند تاکید کرد و گفت :ماموران یگان حفاظت محیط زیست مازندران با هرگونه شکار و صید غیرمجاز پرندگان به شدت برخورد می‌کنند.
وی از شهروندان خواست در صورت مشاهده هرگونه تخلف، مراتب را به محیط زیست محل سکونت خود اطلاع دهند تا در کمترین زمان مورد رسیدگی قرار گیرد.
مازندران دارای ۲ تالاب بین‌المللی میانکاله و فریدونکنار و چندین تالاب و آبگیر محلی چون ساهون، لپو و پلنگان، ولشت، استخرپشت، گل‌پل، خضر نبی، شورمست، دریوک، سراندون و بالندون، گز و کندوچال است.
مازندران همچنین افزون بر ۸۰۰ قطعه آب‌بندان به مساحت ۱۷ هزار هکتار دارد. همه ساله در فصل زمستان۱۰۰ گونه پرنده مهاجر زمستان گذران با جمعیتی حدود ۳۰۰ هزار بال به مازندران مهاجرت می‌کنند.
بر اساس آمارهای رسمی، تاکنون بیش از ۴۹۰ گونه جانوری از رده‌های مختلف مهره‌داران اعم از پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان و ماهی‌ها در زیست‌بوم مازندران شناسایی شده‌اند.
پرندگان با ۳۱۷ گونه از ۵۸ خانواده، پستانداران با ۶۳ گونه و ۱۹ خانواده، دوزیستان با ۹ گونه از ۶ جنس و ۶ خانواده، خزندگان با ۲۶ گونه از ۲۱ جنس و ۱۱ خانواده و ماهی‌ها با ۷۵ گونه بخشی از تنوع زیستی حیات وحش مازندران را تشکیل می‌دهند.