امروز دوشنبه ۲۳ مهر مصادف با دهم ربیع الثانی سالروز وفات حضرت فاطمه معصومه (س) و کریمه اهل بیت (ع) است. آن حضرت اول ذیقعده سال ۱۷۳ هجری در شهر مدینه دیده به جهان گشود و از همان آغاز در محیطی پرورش یافت که پدر و مادر و فرزندان، همه به فضایل اخلاقی آراسته بودند. پس از آن که پدر بزرگوارش شهید شد، فرزند آن امام، حضرت رضا(ع) عهده دار تعلیم و تربیت خواهران و برادران خود شد و تامین مخارج آنان را نیز برعهده گرفت و در اثر توجهات زیاد آن حضرت، هر یک از فرزندان امام کاظم(ع) به مقامی والا دست یافتند و زبانزد همگان شدند.
در سال ٢٠٠ هجری قمری در پی اصرار و تهدید مامون عباسی، سفر تبعیدگونه حضرت رضا (ع) به مرو انجام شد و آن حضرت بدون این که کسی از بستگان و اهل بیت خود را همراه ببرند، راهی خراسان شدند. حضرت معصومه(س) یک سال پس از هجرت امام رضا(ع) در سال ۲۰۱ هجری قمری، به شوق دیدار برادر به سمت خراسان حرکت کرد و همچون عمه بزرگوارش حضرت زینب(س) پیام مظلومیت و غربت برادر خود را به مردم رساند و هنگامی که کاروان آن حضرت به شهر ساوه رسید، ماموران حکومت عباسی بر سر راه آنان ظاهر شده و با همراهان حضرت وارد جنگ شدند و در نتیجه تقریبا همه مردان کاروان به شهادت رسیدند، حتی بنابر نقلی حضرت(س) معصومه را نیز مسموم کردند.
به اعتقاد برخی راویان تاریخ، حضرت معصومه (س) بر اثر اندوه از این ماتم یا بر اثر مسمومیت از زهر جفای دشمن، بیمار شده و خواستند تا به سمت قم حرکت کنند و لذا فرمود مرا به شهر قم ببرید، زیرا از پدرم شنیدم که می فرمود شهر قم مرکز شیعیان ما است.
در بیست و سوم ربیع الاول حضرت معصومه(س) با استقبال شیعیان قم وارد این شهر شدند و در محلی که امروز میدان میر نامیده می شود شتر آن حضرت در مقابل منزل موسی بن خزرج یکی از بزرگان خاندان اشعری در قم زانو زد و افتخار میزبانی حضرت نصیب او شد. آن حضرت ۱۷ روز در این شهر زندگی کردند و مشغول عبادت شدند و سرانجام در روز دهم ربیع الثانی سال ٢٠١ هجری پیش از آن که امام رئوف و برادر بزرگوارش علی بن موسی الرضا را زیارت کنند دیده از جهان فرو بستند.
حجت الاسلام حسین درودی به مناسبت سالروز رحلت شهادت گونه حضرت معصومه (س) در گفت و گو با خبرنگار معارف ایرنا اظهار داشت: یکی از مهم‌ترین عوامل رحلت حضرت معصومه، مقاومت در برابر منافع یهودیان و محروم کردن آنان در بازار عراق بود. چرا که تاریخ عراق حضور یهودیان در این کشور را چنان گواهی می دهد که آنان در امر اقتصاد ورود خاص و هدفمندی داشتند.
وی افزود: از این رو بازار عراق به طوری کلی در اختیار یهودیان قرار داشت و یهودیان با در دست داشتن مدیریت بازار، مانع از اجرای احکام اقتصاد اسلامی می شدند. در این شرایط حضرت معصومه (س) شخصی به نام یونس بن عبدالرحمن از یاران امام هفتم را دعوت کرد تا شرایطی را فراهم کند که بازار مسلمانان را خود مسلمانان اداره کنند. این دوراندیشی و حرکت راهبردی احتمالا سبب کینه یهودیان شد و بدین منظور قصد جان آن حضرت را کردند که در نهایت منجر به مسموم کردن حضرت توسط عوامل آنها در ساوه شد.
درودی اضافه کرد: در منابع تاریخی از بیماری به عنوان علت درگذشت فاطمه معصومه یاد شده ولی در علت این بیماری اختلاف است. مثلا جعفر مرتضی عاملی علت بیماری فاطمه معصومه و تغییر حرکت کاروان به سمت قم را، مسمومیت بر اثر زهر دانسته اما شیوه مسمومیت را هجوم عباسیان به کاروان بیان می‌کند. گای لسترنج در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی به مسمومیت فاطمه معصومه اشاره دارد ولی محل مسمومیت را شهر قم می‌داند.
وی افزود: برخی از محققان نیز معتقدند که حضرت معصومه (س) در ساوه، مسموم شده و سپس با حالت بیماری وارد قم شد و پس از مدت کوتاهی به شهادت رسید. مثلا محمد محمدی اشتهاردی می‌نویسد «مطابق نقل بعضی مسموم نمودن حضرت توسط زنی در ساوه انجام شد». برخی نیز گفته‌اند «وقتی حضرت معصومه بدن‌های پاره پاره برادران و برادرزادگان خویش را که ۲۳ نفر بودند را دید، به شدت غمگین گشت و در اثر آن بیمار شد».
درودی درباره مقام و موقعیت حضرت معصومه (س) گفت: در تاریخ اسلام دو بانو به نشان تربیتی «فداها ابوها» مشرف و مزین شده اند که حضرت معصومه بعد از گذراندن مراحل تربیت از جنس پیوستگی دین و زندگی در خانواده وحی و با آموزه های حیات طیبه بعد از حضرت فاطمه زهرا (س) به این مقام مشرف شدند و توانستند حقوق حقیقی زن را برای بشریت تبیین کنند و از تحقیر بانوان در جامعه بشری پیشگیری کنند.
این کارشناس مذهبی افزود: در زمان حضرت موسی بن جعفر(ع)، پدر گرامی حضرت معصومه (س) جمعی از علاقمندان و یاران حضرت که در بیرون از مدینه زندگی می کردند، برای زیارت و طرح سوالات خود به مدینه می آیند و به خانه حضرت مشرف می شوند ولی آن حضرت در خانه نبود و حضرت معصومه(س) سوالات آنان را نگاه کرده و فرمود فردای آن روز برای گرفتن جواب به خانه امام بیایند.
وی افزود: آنها یک شب در مدینه سر می‌کنند و هنگامی به خانه امام می روند که موسی بن جعفر(ع) هنوز به خانه برنگشته بودند اما پاسخ سوالات از سوی حضرت معصومه (س) به آنان داده می شود. آن ها جواب سوالات را می گیرند و در مسیر برگشت، امام را زیارت می کنند و ماجرای پاسخ دختر امام را بازگو می کنند. امام سوالات را به همراه پاسخ آنها مطالعه می‌کنند و می‌بینند که حضرت معصومه(س) تا چه اندازه زیبا و دقیق جواب سوالات را داده اند.
درودی اضافه کرد: چشمان امام با دیدن پاسخ های دخترش پر از اشک می شود و سه بار پشت سر هم تکرار می کنند «فداها ابوها» یعنی همان جمله ای که پیامبر اکرم (ص) در حق حضرت فاطمه (س) بیان کرده بودند.
وی اضافه کرد: بشارت مقام و موقعیت تربیتی و برگزیدگی فاطمه معصومه (س) در قبل و بعد از تولد حضرتش، توسط امامانی مانند امام صادق، امام کاظم، ثامن الحجج و امام جواد علیهم السلام به گونه‌ای بوده است که به بسیاری از شبهات دین‌شناختی و انسان‌شناسی در میان جوانان امروز پاسخ می دهد. چرا که حضرت فاطمه زهرا(س) نخستین نشان تربیتی را با روایت نبوی «فداها ابوها» از پدر گرفت و حضرت معصومه نشان تربیتی «فداها ابوها» را از حضرت کاظم(ع) گرفت و مرکزی را در قم سکانداری می کند که بیش از صد کشور جهان بر سر سفره اندیشه ورزی و علم اندوزی رشته های متنوع علوم اسلامی و انسانی دل و جان خود را آرامش و آرایش فطری می دهند.
این کارشناس تربیتی ادامه داد: اکنون در قم میلیون ها مسلمان از سفره طهارت روحی حضرت معصومه(س) بهرمند هستند و دانش طلبان آن، علوم اسلامی ناب را فرا می گیرند؛ علومی مانند انسان شناسی، خداشناسی، پیامبر شناسی، امام شناسی، تاریخ شناسی، جامعه شناسی، سیاست شناسی، تمدن شناسی و حقوق شناختی.
وی از ضرورت برنامه ریزی درسی در مدارس و مراکز آموزشی با رویکرد تربیت‌محور سخن گفت و افزود: حضرت معصومه(س) به سبب آشنایی با علم توحید و انسان شناسی برآمده از خداشناسی به چنین مقامی رسید و دانش آموزان و دانشجویان ما نیاز به کتب و متون و همچنین معلمان و اساتیدی دارند که این سبک تربیتی را درک کرده و در اختیار جوانان قرار بدهند.