گروه جامعه ایرنا - ایرج عبداللهی در بخش نخست گفت و گو با ایرنا که به مناسبت ۲۸ مهر روز جهانی پوکی استخوان انجام شد، راه های پیشگیری از پوکی استخوان را بیان کرد؛ اینکه باید لبنیات را به مقدار کافی مصرف کرد، ویتامین دی از آفتاب جذب کرد و به ورزشی متناسب با سن و وضعیت بدن پرداخت.
وی با بیان اینکه ترک دخانیات، مواد مخدر و الکل برای پیشگیری از پوکی استخوان ضروری است؛ یادآور شد که پوکی استخوان بیماری تقریبا بدون علامت است که بعد از شکستگی استخوان خود را آشکار می‌کند.
وی در بخش دوم و پایانی گفت و گو با ایرنا، ورزش و تحرک روزانه را از راههای موثر در پیشگیری از پوکی استخوان می داند و می گوید: شهرداری‌ها باید فضاهای مناسبی را در شهرها ایجاد کنند تا مردم به ورزش‌های همگانی ترغیب شوند. چرا که تحرک مناسب یکی از اقدامات اصلی در پیشگیری از پوکی استخوان است.
بخش دوم این مصاحبه در پی می‌آید:
چه عوامل دیگری در ابتلا به پوکی استخوان موثرند؟
کسانی که دچار بیماری‌های روماتیسمی می‌شوند، افرادی که زیاد (بیش از ۳ ماه) کورتون مصرف می‌کنند، آنهایی که دچار پرکاری تیروئید هستند و اشخاصی که داروهای ضدسرطان استعمال می‌کنند بیشتر احتمال دارد به پوکی استخوان دچار شوند. همچنین افرادی که طولانی مدت بستری یا بی‌حرکت هستند. اما در خانم‌ها یائسگی یکی از دلایل مهم است است که کاهش هورمون استروژن را در خون آنها به همراه دارد که معمولا پس از ۵۰ سالگی رخ می‌دهد. در آقایان نیز کم شدن هوررمون تستوسترون مطرح است که بعد از ۶۰ سالگی اتفاق می‌افتد و از دلایل مهم پوکی استخوان در مردان است.
در واقع پوکی استخوان با کاهش هورمون‌های جنسی مرتبط است و وقتی زنان و مردان به سنی می‌رسند که سطح این هورمون‌ها در خونشان پایین می‌آید آمار پوکی استخوان در آنها به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد.
پوکی استخوان با کاهش هورمون‌های جنسی مرتبط است و وقتی زنان و مردان به سنی می‌رسند که سطح این هورمون‌ها در خونشان پایین می‌آید آمار پوکی استخوان در آنها به صورت تصاعدی افزایش می‌یابدپوکی استخوان چه عوارض مهمی ایجاد می‌کند؟
مهمترین عارضه‌ای که پوکی استخوان ایجاد می‌کند،شکستگی استخوان‌هاست. این شکستگی بیشتر در استخوان لگن، استخوان ران و استخوان بازو ایجاد می‌شود. شکستگی استخوان‌های بازو و ران در سالمندان شایع‌تر است و برخی از آنها مانند شکستگی‌های لگن در سالمندان می‌تواند مشکلی جدی ایجاد کند. معمولا شکستگی لگن نیازمند جراحی و گذاشتن پروتز است. مرگ و میرهایی که هم که بر اثر پوکی استخوان رخ می‌دهد معمولا بر اثر شکستگی در ناحیه لگن یا ستون فقرات است.
برای پیشگیری از پوکی استخوان چه کار می شود کرد؟
یک سری از عوامل اجتناب ناپذیرند. مانند سن و سال که جلوی آن را نمی‌توان گرفت. همین طور ژنتیک که برخی افراد به طور ذاتی بیشتر در معرض این مشکل هستند. ولی برخی از عوامل قابل پیشگیری هستند. مثل مصرف سیگار و قلیان و الکل و مواد مخدر؛کسانی که این مواد را زیاد مصرف می‌کنند بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار می‌گیرند. ترک الکل و سیگار سفارش ما به این افراد است. مساله بعدی کم تحرکی است.
حتما توصیه می‌کنیم که اشخاص اعم از جوان و میانسال و سالمند، ورزش‌های مناسبی متناسب با سن خود را به طور منظم انجام دهند ولو پیاده روی یا ورزش‌های سبکی مثل راه رفتن در استخر که مدتی وزن بدن را روی پاها بیندازد. علاوه بر ورزش، تغذیه مناسب نیز بسیار در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان دخیل است. مصرف لبنیات به خاطر کلسیم زیاد آن و سبزیجات به خاطر ویتامین‌های سودمند آن، بسیار ضروری است.
یک بحثی اینجا به وجود می‌آید که آیا لازم است همه افراد تست تراکم استخوان بدهد؟
همه ممکن است با یک کمردرد یا پادرد به این فکر بیفتند که نکند پوکی استخوان داشته باشند و بخواهند تست تراکم استخوان دهند. اما واقعیت این است که این تست برای همه افراد الزامی ندارد. توصیه این است که اشخاصی که مشخصات زیر را دارند تست تراکم استخوان بدهند:
- زنان بالای ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال، حتی اگر هیچ علامتی ندارند.
- کسانی که بیش از سه ماه است که از داروهای کورتون استفاده می‌کنند مثل آنهایی که روماتیسم مفصلی یا آسم دارند.
- زنان یائسه‌ای که سابقه شکستگی استخوان بر اثر پوکی استخوان را دارند.
- افرادی که سابقه شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان در اطرافیانشان زیاد است. مثلا شخصی که می‌گوید مادرم، پدرم یا برادرم دو سه بار زمین خورده و دست و پایشان شکسته است. چون احتمالا این‌ها از نظر ژنتیک بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.
غیر از این افراد بقیه نیازی به دادن تست تراکم استخوان ندارند.
اشخاص اعم از جوان و میانسال و سالمند، ورزش‌های مناسبی متناسب با سن خود را به طور منظم انجام دهند ولو پیاده روی یا ورزش‌های سبکی مثل راه رفتن در استخر که مدتی وزن بدن را روی پاها بیندازدچند درصد جمعیت ایران دچار پوکی استخوان هستند؟
اگر سن سالمندی را ۶۰ سال در نظر بگیریم، می‌توان گفت نیمی از افراد سالمند دچار پوکی استخوان هستند؛ البته شدت این پوکی استخوان در افراد مختلف با هم فرق می‌کند. بعضی به نوع خفیف آن دچار هستند و ممکن است تا آخر عمر اصلا متوجه هم نشوند که چنین مشکلی دارند.
پوکی استخوان گاهی با کوچکترین حادثه‌ای ممکن است باعث شکستگی شود. فرد ممکن است داخل خانه با یک لیز خوردن ساده حتی روی فرش، دچار شکستگی لگن شود. شکستگی استخوان در حمام یا هنگام بالا و پایین رفتن از پله‌ها در پوکی استخوان، شایع است و عوارض شدیدی هم ایجاد می‌کند.
پوکی استخوان بیشتر بیماری کشورهای توسعه یافته است یا کشورهای رو به توسعه؟
این بیماری در همه کشورها شایع است ولی در کشورهای در حال توسعه بیشتر است. دلیلش هم نوع تغذیه در این جوامع است.
در کشورهای رو به توسعه، کلسیم و پروتئین کمتر از حد لازم به بدن می‌رسد. اما در مجموع پوکی استخوان یک مشکل جهانی است. یعنی کشورهای توسعه یافته هم این مشکل را به عنوان یک معضل دارند.
آینده پوکی استخوان را در کشور چطور می‌بینید؟
اکنون حدود ۱۰ میلیون سالمند در کشور داریم اما پیش بینی می‌شود تا سال ۱۴۳۰ یک سوم جمعیت ایران را سالمندان تشکیل دهند و وارد بحران سالمندی شویم. الان در مرحله گذار هستیم و فرصت داریم که از این معضل پیشگیری کنیم تا مشکلات آن دوران کمتر شود. اطلاع رسانی و آموزش همگانی در مورد خطرات پوکی استخوان، تغذیه مناسب و تحرک کافی می‌تواند از بروز این بحران تا حدی پیشگیری نماید.
با توجه به اینکه جمعیت جامعه ما به سمت سالمندی حرکت می‌کند چه کار می‌توان کرد که این مشکل تبدیل به بحران نشود؟
ابتدا باید به امنیت غذایی آحاد جامعه توجه کرد شاید این بخش وظیفه دولت و نهادهای تصمیم گیرنده باشد که امنیت غذایی را برای عموم جامعه و به ویژه اقشار ضعیف حفظ کند. در رسانه ها گفته شده مصرف لبنیات در چند سال اخیر ۲۵ درصد و مصرف گوشت حدود ۴۰ درصد کم شده است. این‌ها زنگ خطرند و باعث می‌شوند قشرهای ضعیف جامعه، لبنیات و پروتئین را از سبد غذایی خود حذف کنند که می‌تواند زمینه ساز بروز پوکی استخوان در سنین بالا شود که نیازمند هزینه‌های بسیار زیادی برای جبران آن است بنابراین مسئولان باید امنیت غذایی جامعه را تامین کنند.
قیمت اجناس هر چقدر هم که بالا می‌رود باید قیمت مواد پروتئینی و لبنیات مهار شود تا دسترسی همه اقشار مردم به این اقلام غذایی مهیا باشد
قیمت اجناس هر چقدر هم که بالا رود، باید قیمت مواد پروتئینی و لبنیات مهار شود تا دسترسی همه اقشار مردم به این اقلام غذایی مهیا باشد.
از طرفی الان سبک زندگی‌ها تغییر پیدا کرده است و مردم دیگر نمی‌توانند در آپارتمان‌ها ورزش کنند یا تحرک کافی را داشته باشند. اینکه دولت در ورزش قهرمانی سرمایه‌گذاری می‌کند بسیار خوب است و به جوانان برای ورزش کردن انگیزه می‌دهد. اما شهرداری‌ها باید فضاهای مناسبی را در شهرها ایجاد کنند تا مردم به ورزش‌های همگانی ترغیب شوند. این دو باید فراهم شود تا جامعه با استفاده از دو حربه تغذیه سالم و ورزش به مصاف با پوکی استخوان برود.
افرادی که پوکی استخوان دارند باید چه نکاتی را رعایت کنند؟
تعداد قابل توجهی از مردم دچار پوکی استخوان هستند. آنها باید چند نکته را رعایت کنند تا مشکلات کمتری پیدا کنند. یکی اینکه اگر عادت به مصرف سیگار و الکل دارند آن را کنار بگذارند و حتما ورزش سبک و پیاده روی روزانه را در برنامه زندگی خود قرار دهند. روی نیم ساعت پیاده روی حتی داخل منزل ضروری است.
این افراد غذایی که مصرف می کنند باید به مقدار کافی ویتامین دی و کلسیم داشته باشد. البته بسیاری از این افراد لازم است مکمل کلسیم و ویتامین دی را هم زیر نظر پرشک مصرف کنند.
موضوع مهم بعدی جلوگیری از زمین خوردن است. آنها باید مراقب محیط خانه باشند و در جایی که لغزنده و لیز است راه نروند. روزهای برفی هم که زمین لغزنده است به هیچ عنوان بیرون نروند. چون با یک زمین خوردن ساده ممکن است دچار شکستگی استخوان شوند. همچنین حتما با دمپایی مناسب داخل حمام وارد شوند و به هیچ عنوان با پای برهنه به حمام یا دستشویی نروند. متاسفانه بسیاری از شکستگی‌های استخوان در حمام رخ می‌دهد، آن هم شکستگی‌های بدی چون شکستگی لگن و ستون فقرات.
چنانچه مشکل دید دارند و از ضعیف بینایی رنج می‌برند حتما به پزشک مراجعه و عینک مناسب تهیه کنند. وقتی داروی خواب آور مصرف می‌کنند و هوشیاری آنها کم می‌شود، بیرون نروند. اگر این نکات را رعایت کنند دچار مشکلات کمتری می‌شوند.