به گزارش ایرنا، انفجار معدن طبس در آخرین شب تابستان ۱۴۰۳ (شنبه ۳۱ شهریور) کارگرانی را که برای کسب روزی حلال به اعماق زمین رفته بودند، گرفتار کرد.
این حادثه دلخراش در اولین روز مهر همزمان با بازگشایی مدارس هموطنان را به شوک فرو برد، آمار اولیه فوتیها قبل از ساعت هفت صبح اول مهر، ۱۳ نفر و اکنون در آستانه چهل روزگی حادثه به ۵۳ نفر رسیده است.
این حادثه در بلوک‌های B و C معدن معدنجو روی داد اما گفته شد کانون اصلی نشت گاز و انفجار در بلوک C بود که به بلوک دیگر هم سرایت کرد و بیشترین تعداد کارگران در بلوک B بودند و گرنه تعداد فوتیها افزایش می‌یافت.
پیکرهای ۴۹ جانباخته از تونل‌های معدن خارج شد و مابقی فوتیها مصدومانی هستند که در بیمارستان جانباختند لذا در نهایت ۵۳ کارگر جان خود را از دست دادند و خانواده‌های بسیاری داغدار شدند.
اولین اقدام بعد از حادثه به‌کارگیری تمام قوا برای انجام عملیات امداد و نجات کارگران محبوس در ۲ تونل بود از همین رو علاوه بر نیروهای امدادی هلال احمر و اورژانس، تیم‌های تخصصی امداد و نجات معدن هم پای کار آمدند تا با ایمن کردن شرایط بتوانند اجساد را از تونل‌ها بیرون بکشند.
نجات معدنچیان زنده، انتقال مصدومان به بیمارستان، بیرون کشیدن پیکر جانباختگان، احراز هویت و تحویل اجساد به خانواده‌ها جزو مهمترین اقداماتی بود که با حضور میدانی مدیران کشوری و استانی انجام گرفت.
بسیج امکانات برای امدادرسانی
با انتشار اخبار اولیه از وقوع حادثه، مسعود پزشکیان رئیس جمهور که در آستانه عزیمت به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل بود، به وزرای کشور، صمت، بهداشت و استاندار خراسان جنوبی دستور رسیدگی و بررسی ابعاد حادثه در معدن زغال سنگ را صادر کرد و خواستار بسیج همه امکانات برای تسریع در پیگیری وضعیت مصدومان حادثه شد.
پس از آن روسای سازمان مدیریت بحران کشور و رئیس جمعیت هلال احمر به سرعت خود را به طبس رساندند تا از نزدیک بر روند امدادرسانی و نجات مصدومان نظارت داشته باشند؛ وزیر بهداشت نیز به اورژانس کشور و دانشگاه علوم پزشکی بیرجند دستورات لازم را برای امدادرسانی صادر کرد و وزرای کشور و صنعت معدن و تجارت نیز خود را به خراسان جنوبی رساندند به طوری که نخستین جلسه مدیریت بحران ساعاتی پس از وقوع حادثه در محل معدن زغالسنگ طبس برگزار شد.
پرداخت حقوق قانونی جانباختگان و مصدومان حادثه معدن طبس، نحوه حمایت‌های بیمه‌ای از خانواده‌های آنان و بررسی علت حادثه در محل معدن معدنجو مهمترین دستور کار سه وزیر در جلسات مشترک بود.
حادثه به قدری جانسوز بود که سه روز عزای عمومی اعلام شد و رهبر معظم انقلاب در پیامی ضمن تسلیت به خانواده‌های داغدار، بر لزوم بیشترین تلاش برای امدادرسانی به کارگران تاکید کردند.
در همین ارتباط مجلس شورای اسلامی نیز هیات ویژه‌ای را برای پیگیری حادثه، عازم منطقه کرد و رئیس قوه قضاییه نیز بر رسیدگی به موضوع و برخورد با عوامل و عناصر، قصورها یا تقصیرهای احتمالی تاکید داشت.
حمایت تمام قد دولت از خانواده جانباختگان
از آنجایی که رسیدگی به وضعیت مصدمان و خانواده متوفیان در اولویت بود سخنگوی دولت نیز یکشنبه شب یکم مهر ۱۴۰۳ در شبکه اجتماعی ایکس حادثه معدن طبس را تسلیت گفت و تصریح کرد، دولت تمام قد پشتیبان خانواده‌های جانباختگان این حادثه است.
رئیس‌کل بانک مرکزی نیز در پیامی، جان باختن جمعی از کارگران معدن زغال سنگ طبس را تسلیت گفت و از آمادگی شبکه بانکی برای کمک به بهبود آلام خانواده‌ها و وابستگان جانباختگان این حادثه خبر داد.
وزیر کشور و وزرای صنعت، معدن و تجارت و تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز که برای بررسی بیشتر ابعاد حادثه به طبس سفر کرده بودند در جلسه ای مشترک، تصمیماتی به منظور پرداخت حقوق و دستمزد جانباختگان حادثه معدن طبس و نحوه حمایت‌های بیمه‌ای از خانواده های ایشان اتخاذ کردند.
در این نشست مقرر شد حقوق و دستمزد جانباختگان به همراه بیمه و نحوه حمایت از خانواده‌های آسیب‌دیده در مدت یک ماه از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی منظور شود.
بعد از گذشت حدود ۸۰ ساعت از وقوع حادثه با انتقال پیکر آخرین فرد محبوس در معدن زغال سنگ طبس عملیات امداد و نجات در معدنجو به پایان رسید اما روند پیگیری ها برای بررسی علت حادثه و رسیدگی به خانواده جانبختگان ادامه داشت.
«مستضعفان» قربانی ساختارها
یک هفته پس از وقوع این حادثه دادستان کل کشور نیز به خراسان جنوبی سفری داشت تا در جلساتی بتوانند به موضوع علت حادثه بیشتر بپردازند البته حجت الاسلام و المسلمین محمد کاظم موحدی آزاد در این سفر تاکید کرد که علت دقیق حادثه معدن طبس هنوز مشخص نیست و کسی نمی‌تواند هیچ‌گونه اظهار نظر قطعی انجام دهد.
با این وجود احمد میدری - وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی همزمان با هفتم جانباختگان یادداشتی را به عنوان «مقصر کیست؟ به یاد شهدای معدن طبس نوشت که در بخشی از آن گفته « مقصر اصلی ساختارها هستند و همه ما و محروم‌ترین‌هایمان یا به اصطلاح کاملا درستی که فراموش کرده‌ایم؛«مستضعفان»، قربانی ساختارها هستند.ساختارهایی که پیدا و پنهان بر ما حاکم‌اند و ما باید آنها را اصلاح کنیم. نخستین گام اصلاح واقعی این است که نخواهیم با سخنان هیجانی جامعه کارگری را فریب دهیم و چندی بعد دوباره شاهد حادثه دردآور دیگری باشیم.اولین ساختاری که قربانی می‌گیرد، معدن‌کاری سنتی است. تفاوت معدن‌کاری سنتی با مکانیزه مثل خانه خشتی و خانه مهندسی است که در برابر هشت ریشتر زلزله مقاوم است.»
۱۰ مهر نیز تولیت آستان قدس رضوی به شهرستان طبس سفری داشت و ضمن ابلاغ تسلیت رهبر معظم انقلاب به خانواده‌های حادثه دیده معدن زغال سنگ طبس گفت: حقوق قانونی کارگران معدن و مطالبات معادن در طبس باید توسط مسئولان به جد پیگیری شود.
۲۱ مهر معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده و هیات همراه با حضور در منازل جانباختگان حادثه معدن طبس در شهرستان‌های کاشمر، بردسکن و قوچان در استان خراسان رضوی، با خانواده آنها از نزدیک دیدار و گفت‌وگو و از آنان دلجویی کرد.
بهروز آذر در این دیدارها، با پیگیری وضعیت مسکن خانواده‌های جانباختگان در حادثه معدن طبس اظهار کرد: بنا بر تاکیدات رئیس‌جمهور مبنی بر تامین مسکن داغدیدگان حادثه معدن طبس، وزارت راه و شهرسازی بررسی‌های لازم را انجام و مقرر است تخصیص مسکن به زنان سرپرست خانواده فاقد مسکن و بهسازی برای سایران را متقبل شوند که جزئیات آن در هفته آتی اعلام خواهد شد.
۳۰ مهر بود که مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن به برخی از ابهامات درباره «مشکل اقساط مسکن کارگران معدن طبس» پاسخ داد و گفت: ۵۰ درصد هزینه تامین مسکن بازماندگان معدن طبس توسط دولت پرداخت می‌شود و اقساط ماهانه این واحدها در سال سوم آغاز خواهد شد که میزان آن در ماه کمتر از ۲ میلیون تومان است.
نبود نظارت و ایمنی
اول آبان نیز سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی گزارش دلایل وقوع حادثه معدن طبس و پیشنهادات لازم برای جلوگیری از حوادث مشابه را در جلسه علنی مجلس قرائت کرد.
براساس گزارش قرائت شده توسط زهرا سعیدی مبارکه، دلایل مرتبط با این حادثه مجموعه‌ای از عوامل از جمله شرایط کاری نامناسب شامل رعایت نشدن قوانین، استانداردهای ایمنی و قواعد حرفه‌ای، کمبود تجهیزات حفاظتی، ایمنی و آموزش ناکافی، استفاده از ماشین‌آلات قدیمی یا نامناسب، ضعف در عملکرد دستگاه‌های مسئول دارای وظیفه قانونی در امر نظارت بر فعالیت و محیط کار معدن و خطاهای انسانی ناشی از بی احتیاطی‌ها ارزیابی شده است.
همچنین در این جلسه علنی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی بی توجهی به نظارت، نبود فناوری‌ها و تجهیزات نوین و ضعف ایمنی را از جمله دلایل بروز حادثه در معدن طبس برشمردند.
وزیر صنعت، معدن و تجارت هم در این جلسه با بیان اینکه طرح جامع معادن زغالسنگ را پیگیری می‌کنیم، گفت: معادن زغالسنگ از فناوری روز دنیا برخوردار نیستند و در این زمینه عقب هستیم.
سید محمد اتابک این وعده را داد که به روزرسانی تجهیزات را دنبال و طرح جامع زغالسنگ را پیگیری می‌کنیم تا دیگر شاهد رخداد فاجعه‌ای به این بزرگی نباشیم.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم گفت: همه تجهیزات وارداتی معادن کشور فاقد استاندارد هستند ما هنوز استاندارد تجهیزات و ماشین‌آلات معادن زغالسنگ و سایر معادن را تعریف نکرده‌ایم و یکی از عوامل ایجاد حادثه می‌تواند همین تجهیزات باشد.
«احمد میدری» افزود: احکام جانباختگان معادن صادر و بیمه تکیلی آنها نیز برقرار شده است.در ضمن هر کدام از این افراد، ۲۰۰ میلیون تومان بیمه مسئولیت داشتند که یک میلیارد تومان به آنها اختصاص داده شده است.
همچنین اول آبان که لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ کل کشور توسط رئیس جمهور به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد، در تبصره ۶ آن به وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه ایمنی معادن زغالسنگ پرداخته و تاکید کرده است معادن فاقد شرایط ایمنی لازم به مدت سه ماه تعطیل و کارگران آنها تحت پوشش بیمه بیکاری قرار می‌گیرند.
۱۰ آبان زمان تحویل مسکن اهدایی دولت به خانواده جانباختگان
معاون استاندار و فرماندار ویژه شهرستان طبس هم در آستانه چهلم جانباختگان حادثه معدن به خبرنگار ایرنا گفت: در مورد مسکن خانواده‌های متوفیان حادثه معدنجوی طبس چهار واحد در حال اتمام نازک کاری است که در ۱۰ آبان تحویل خواهد شد.
علی اکبر رحیمی اظهار کرد: آمار مصدومان و متوفیان حادثه دلخراش ۳۱ شهریور شرکت معدنجوی طبس ۶۵ نفر بود که ۴۹ نفر بلافاصله پس از حادثه فوت کردند؛ ۱۶ نفر مصدومان اولیه حادثه بودند که چهار نفر در روزهای بعدی و پس از بستری فوت شدند.
وی با اشاره به اینکه تعداد فوتیها تاکنون ۵۳ نفر بوده و ۱۲ نفر مصدوم باقی مانده نیز مرخص شدند و در منازل خود تحت مراقبت هستند بیان کرد: از ۵۳ نفر جانباختگان حادثه ۱۶ نفر از خراسان جنوبی، ۳۱ نفر از خراسان رضوی، چهار نفر از گلستان، یک نفر از سمنان و یک نفر از سیستان و بلوچستان بودند.
احکام مستمری توسط تامین اجتماعی صادر و اولین حقوق آنان پایان مهر پرداخت شد، اقدامات تعیین استراحت پزشکی مصدومان نیز توسط تامین اجتماعی انجام گرفته و مبلغ تا ۱۵ آبان ماه به حساب مصدومان واریز می شود
فرماندار ویژه طبس ادامه داد: احکام مستمری توسط تامین اجتماعی براساس میزان سابقه کار، میزان حقوق، افراد تحت تکفل و سابقه ارفاقی صادر و اولین حقوق آنان پایان مهر پرداخت شد.
وی با اشاره به پرداخت هزینه کفن و دفن توسط تامین اجتماعی تا ۱۵ آبان ماه جاری افزود: اقدامات تعیین استراحت پزشکی مصدومان نیز توسط تامین اجتماعی انجام گرفته و مبلغ تا ۱۵ آبان ماه به حساب مصدومان واریز خواهد شد.
رحیمی اظهار کرد: تجهیزات و لوازم منزل شامل فرش، مبل، ماشین لباسشویی و یخچال نیز توسط وزارت صنعت و معدن خریداری شده و در حال توزیع بین خانواده‌ها است.
معاون استاندار و فرماندار ویژه شهرستان طبس تصریح کرد: کمک‌هایی خارج از احکام قانونی توسط شرکت معدنجوی طبس انجام شده که به خانواده‌های متوفیان مبلغ ۲۹۰ میلیون تومان در سه مرحله واریز شده است.
وی با اشاره به اینکه ۷۵ میلیون تومان هم به خانواده‌های مصدومان تعلق گرفته و واریز شده است یادآور شد: شرکت معدنجوی طبس نیز قول داده به صورت مستمر به خانواده‌های متوفیان ماهیانه مبلغ پنج میلیون تومان اضافه بر مستمری آنان و به خانواده‌های مصدومان نیز تا تعیین تکلیف طول درمان ماهیانه ۱۰ میلیون تومان واریز کند.
شرکت معدنجو طبس با دارا بودن هزار و ۷۰۰ کارگر، ۲۷ سال سابقه فعالیت دارد و قبل از این هیچ حادثه‌ای که منجر به فوت کارگران شود در این معادن رخ نداده است.
طبس در ۲۷۰ کیلومتری غرب بیرجند است و بیشترین معادن زغال سنگ کشور را دارد.