به گزارش ایرنا، در حالی که میزان تجارت بین‌المللی گیاهان دارویی سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود اما کشور ایران به رغم قدمت هفت هزار ساله در طب سنتی و داشتن هزاران نوع گیاه دارویی، آنچنان که باید نتوانسته از گنجینه غنی و ارزشمند خود در این عرصه بهره اقتصادی لازم را بردارد.
یکی از مهم‌ترین محصولات در رده گیاهان دارویی، طلای سرخ زعفران است که سهم ناچیز ایران از تجارت آن در جهان، با وجود تولید حدود ۹۰ درصد این محصول، گویای وضعیت نابسامان این کالای راهبردی ایرانی در عرصه فرامرزی و بازارهای جهانی است.
ورود کشورهای رقیبی مانند چین، افغانستان، آذربایجان، مراکش و ازبکستان به عرصه کشت و تولید زعفران در کنار رقبای قدیمی ایران در این بخش از جمله اسپانیا، امارات، هند، عربستان، سوئد، تایلند، ژاپن، هنگ‌کنگ و ایتالیا کار را برای انحصار نام "ایران" بر بازار این محصول سخت‌تر از گذشته کرده است.
ضعف و خلاء موجود در عرصه بسته‌بندی، سورتینگ، برندینگ و البته فرآوری و صنایع تبدیلی، هزینه بالای تمام شده طلای سرخ در مقابل بهای نسبتا ارزان این کالا و شکوه و شکایت تجار و صادرکنندگان ایرانی این محصول در برابر آوازه زعفران کشورهای دیگر از جمله اسپانیا و چین که بیشتر همان زعفران خام صادراتی ایران را پس از بسته‌بندی به نام کشور خود عرضه می‌کنند، برخی از چالش‌ها و مشکلات این محصول پرخاصیت و پرمزیت است.
خراسان رضوی قطب تولید زعفران جهان
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، اظهار کرد: بیش از ۹۰ درصد حجم زعفران تولیدی دنیا از کشتزارهای ایران برداشت می‌شود که بیش از ۸۵ درصد این میزان، در مزارع خراسان رضوی تولید می‌شود.
محمد میری دیسفانی افزود: امسال سطح زیر کشت زعفران در خراسان رضوی ۹۶ هزار هکتار است که ۹۲ هزار هکتار آن بارور و چهار هزار هکتار مزارع جوان است که به تازگی زیر کشت زعفران رفته است.
وی اظهار کرد: تنش های محیطی و تغییرات اقلیمی در سال زراعی گذشته موجب کاهش میزان تولید و عملکرد این محصول راهبردی در خراسان رضوی شد.
معاون جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: علت افزایش قیمت زعفران در سال گذشته، محدودیت در تولید این محصول بود که دست‌کم با کاهش ۵۰ درصدی مواجه شد.
وی با اشاره به وضعیت خوب جوی، بارندگی و دمای خراسان رضوی در سال زراعی جاری، بیان کرد: این شرایط موجب بهبود سطح سبز زعفران در استان شده است و همین امر می‌تواند در افزایش تولید تاثیر بسزایی داشته باشد.
میری دیسفانی گفت: با بهبود شرایط جوی و اعمال شیوه های مدیریتی نوین، افزایش عملکرد و تولید دست‌کم ۳۰۰ تن زعفران در خراسان رضوی پیش‌بینی می شود.
وی بیان کرد: پارسال ۱۵۱ تن محصول زعفران در استان برداشت شد که این رقم نسبت به سال قبل از آن به نصف رسید.
میری با اشاره به آفات و بیماری‌های پیاز زعفران و اهمیت تهیه پیاز سالم برای تولیدات کیفی، گفت: اکنون در حال کار در این خصوص هستیم به گونه ای که بتوان با ایجاد مزارع تکثیری، اقدام به تولید پیاز گواهی شده و عاری از بیماری کرد تا به این ترتیب در جهت تولید زعفران با کیفیت به عنوان شاخص تولید در ایران گام برداشته شود.
وی با اشاره به اهمیت تولید زعفران با کیفیت بالا، گفت: درست است که شمار رقبای خارجی ما در عرصه کشت و تولید زعفران روز به روز در حال افزایش است، اما آنچه مهم است اصالت در تولید و کیفیت محصول است که در نهایت حرف اول و آخر را در بازار جهانی برای جلب رضایت ذائقه مصرف کنندگان خواهد زد.
این مسوول گفت: باید ذائقه مصرف‌کنندگان و البته نیازها و قابلیت‌های مصرف و درمان‌پایه زعفران را نیز در برنامه‌ریزی‌ها لحاظ کرد که در این زمینه از بسته‌بندی گرفته تا فراوری و تولید محصولات آرایشی، بهداشتی و دارویی در کنار محصولات غذایی و خوراکی باید برنامه‌ریزی موثر انجام شود.
وی تصریح کرد: در تولید محصول زعفران کشورهایی به تازگی وارد عرصه شده اند که می توان از چین، افغانستان، آذربایجان، مراکش و ازبکستان نام برد که با توجه به شرایط اقلیمی به نظر می‌رسد در عرصه تولید، رقبای جدی برای ایران باشند.
میری دیسفانی با بیان اینکه در حوزه صادرات نیز کشورهایی مانند اسپانیا و چین به شدت در حال کار بر روی بسته‌بندی و فرآوری محصول و به نوعی صدور مجدد محصول زعفران ایران هستند، گفت: باید جلو خام فروشی زعفران را گرفت و این امر تنها با تقویت صنایع تبدیلی و انجام کارهای تحقیقاتی بر روی فرآوری زعفران و استخراج کروسین میسر می شود.
تغییرات اقلیمی، آفت جان طلای سرخ ایران
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به اینکه تغییرات اقلیمی سال‌های اخیر از جمله سرمای ناگهانی، بارش های نامنظم، خشکسالی و غیره همه و همه تهدیدی برای مزارع زعفران و روند تولید این گیاه ارزشمند است.
میری اظهار کرد: به عنوان مثال گرمای تابستان امسال موجب شد روند رشد گیاه زعفران به تعویق بیفتد و همین امر سبب به تاخیر افتادن گل‌دهی و برداشت محصول شد.
وی بیان کرد: هم اکنون در مناطق محدودی از استان شاهد گل‌دهی زعفران هستیم اما در مجموع امسال گل‌دهی و برداشت محصول زعفران با وقفه روبه رو شده است.
این مسوول در جهاد کشاورزی خراسان رضوی تاکید کرد: عقب افتادن رشد گیاه زعفران می‌تواند موجب خسارت به این محصول با سرمای ناگهانی هوا نیز بشود.
وی بیان کرد: هرچه گل‌دهی زعفران به تعویق بیفتد، احتمال آن می‌رود که با آغاز فصل سرد سال، گیاه زعفران و گل ارزشمند آن نیز با خطر سرمازدگی روبه رو شود.
پیش بینی افزایش تولید محصول زعفران
میری با پیش‌بینی افزایش میزان تولید محصول زعفران استان در سال زراعی جاری، بیان کرد: شاهد بهبود بارندگی ها در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ در استان بوده ایم و وضعیت جوی اوایل بهمن تا انتهای اردیبهشت ماه نیز مطلوب بوده است، و بر این اساس، این وضعیت موجب بهبود سطح سبز مزارع زعفران در استان شده است.
وی افزود: خوشبختانه با بهبود نزولات جوی در چهار ماه ابتدای امسال، شاهد بهبود وضعیت و تعدیل نسبی دما شدیم که بر اساس پایش ها، وضعیت مزارع زعفران و تولید آن در سال زراعی جاری بهتر خواهد بود و رشد تولید را تجربه خواهیم کرد.
میری گفت: پارسال به دلیل اثرات خشکسالی و سرمازدگی، میانگین تولید زعفران استان به ۲.۷ کیلوگرم در هکتار رسیده و افت شدیدی را تجربه کرد و علت افزایش قیمت آن هم محدودیت در تولید زعفران بود.
معاون جهاد کشاورزی خراسان رضوی بیان کرد: به این ترتیب تولید زعفران در این استان پارسال کاهش یافت و امسال پیش بینی می شود با بهبود شرایط جوی و اعمال شیوه های مدیریتی، شاهد افزایش عملکرد محصول باشیم بنابراین پیش بینی تولید حداقل ۳۰۰ تن زعفران را داریم.