گروه جامعه ایرنا - هنوز انسان قرن ۲۱ از کشاکش و درگیری با نسل Z خارج نشده که نسلی در دنیای دیجیتال و عصر هوش مصنوعی پا به دنیا گذاشته است که از آنها به عنوان مینی هزاره‌ها یا فرزندان هزاره‌ها نام می برند.
نسلی که به دنبال اظهار نظر، استقلال و آزادی عمل است و با دسترسی به حجم عظیمی از اطلاعات، از سطح آگاهی و کنجکاوی بالایی برخوردار است. آنان به دنبال یادگیری مداوم و عمیق در مورد موضوعات مختلف هستند و از این طریق، نقش کلیدی در شکل دهی آینده ایفا خواهند کرد.
آنچه این نسل را متمایز کرده این است که از همان ابتدای تولد در معرض انواع فناوری های جدید قرار گرفته اند و همین غوطه ور شدن در میان ابزارهای مختلف ارتباطات و اطلاعات موجب شده آنها را متفاوت از دیگر نسل بشر ببینیم، افرادی که اکنون دوران کودکی خود را سپری می کنند و در آینده با بهره گیری از سطح آگاهی و کنجکاوی خود به دنبال یادگیری مداوم و عمیق در موضوعات مختلف هستند و زندگی آنها به گونه دیگری اداره خواهد شد.
نسل آلفا به دنبال ساختن دنیایی بهتر برای خود و نسل های آینده است و قصد دارد با تغییرات اساسی در شیوه های آموزشی، فرهنگی، اجتماعی، کارآفرینی، فناوری و مهارت های زندگی و شغلی از تمامی ظرفیت و توانمندی خود و فناوری های دیجیتال برای تعاملات بیشتر بهره ببرد اما در این میان آنچه حائز اهمیت است اینکه در رسیدن به همه این اهداف و ایده ها باید سواد رسانه ای آنها بالا رود تا با علم و آگاهی قدم در این دنیای پیچیده بگذارند و راه و روش تفکر انتقادی را به خوبی بیاموزند.
اهمیت این موضوع خبرنگار اجتماعی ایرنا را بر آن داشت تا با محمدمهدی سیدناصری مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان به گفت و گو بپردازیم که در ادامه می آید:
آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان با ورود هوش مصنوعی یک ضرورت غیرقابل انکار است
این مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان در این رابطه اظهار داشت: با آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان، آنها هر چیزی را که می‌خوانند و می‌بینند ارزیابی خواهند کرد و یاد خواهند گرفت که هنگام دریافت هر پیامی اول کمی مکث کرده و به محتوای آن فکر کنند. همچنین یاد می‌گیرند که چطور تشخیص بدهند کدام مطلب درست است و کدام یک احتیاج به بررسی بیشتری دارد.
سیدناصری با اشاره به اینکه آنها در نهایت، می‌آموزند که با تفکر انتقادی از روی ظاهر چیزها قضاوت نکنند، اظهار داشت: با ورود هوش مصنوعی به زندگی روزمره، آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان و والدین به یک ضرورت غیرقابل انکار تبدیل شده است. نسل‌های جدید، به‌ویژه نسل آلفا و آلفا پلاس، در دنیایی پر از اطلاعات و محتواهای دیجیتالی رشد می‌کنند که نیازمند راهنمایی و آموزش‌های ویژه‌ای است.
وی با طرح این سوال که به راستی کودکان نسل الفا چه کسانی هستند؟ توضیح داد: نسل آلفا اولین نسلی است که به‌طور کامل در قرن بیست و یکم متولد شده و با وجود ابر چالش‌های مهمی که با آنها مواجه هستند نشانه‌های خوبی از تاب‌آوری را نشان می‌دهند. کودکان نسل آلفا، که پس از سال ۲۰۱۰ میلادی متولد شده‌اند، با ویژگی‌های منحصر به فردی به دنیای امروز وارد شده‌اند.
به عقیده وی، نسل آلفا در دنیایی دیجیتالی و متصل به هم به دنیا آمده و رشد می‌کند و اغلب آنها را "مینی هزاره‌ها" می‌نامند زیرا فرزندان هزاره‌ها هستند. نسل آلفا به دنبال استقلال و آزادی عمل است و تمایل دارد به آنها اجازه داده شود تا نظرات خود را بیان کنند.
مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان با اشاره به اینکه نسل آلفا به دلیل دسترسی به حجم عظیمی از اطلاعات، از سطح آگاهی و کنجکاوی بالایی برخوردار است، گفت: آنها به دنبال یادگیری مداوم و عمیق در مورد موضوعات مختلف هستند و به یقین انتظارات و توقعات آموزشی آنها نظام تعلیم و تربیت دنیا را مجبور به بازبینی خواهد کرد! نسل آلفا به دنبال اطلاعات جدید و به‌روز است و از این طریق، آگاهی خود را افزایش می‌دهد.
سیدناصری ادامه داد: همچنین نسل آلفا از نظر قومی، مذهبی، فرهنگی و اجتماعی از تنوع گرا است و این تنوع، نسل آلفا را به نسلی پذیرا و مداراگر تبدیل کرده است. این نسل مهم نسبت به مسائل اجتماعی و زیست محیطی حساسیت بالایی دارد و به دنبال ایجاد دنیایی بهتر برای خود و نسل‌های آینده است و با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، نقشی کلیدی در شکل‌دهی آینده ایفا خواهد کرد
وی یادآورشد: پیش‌بینی می‌شود این نسل در صورتی که شرایط تحقق ظرفیت های آنها فراهم شود در زمینه‌های مختلف از جمله فناوری، کارآفرینی، آموزش، سیاست و فرهنگ تغییرات بزرگی ایجاد کند.
مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان با اشاره به اینکه نسل آلفا به دلیل دسترسی به حجم عظیمی از اطلاعات، از سطح آگاهی و کنجکاوی بالایی برخوردار است، گفت: آنها به دنبال یادگیری مداوم و عمیق در مورد موضوعات مختلف هستند و به یقین انتظارات و توقعات آموزشی آنها نظام تعلیم و تربیت دنیا را مجبور به بازبینی خواهد کرد!
این مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان اضافه کرد: اکنون سوال این است که پس از بررسی کوتاه این نسل جدید از کودکان باید از خودمان بپرسیم که باتوجه به تأثیرات عمیق هوش مصنوعی و رسانه‌های دیجیتال بر زندگی کودکان این نسل که معروف به بومیان دیجیتال هستند، والدین و مربیان چگونه می‌توانند به این نسل در درک و مدیریت اطلاعات کمک کنند و چه ابزارهایی برای این منظور وجود دارد؟
سید ناصری بیان داشت: کودکان نسل الفا در مواجهه با دنیای دیجیتال با چالش‌هایی همچون اطلاعات نادرست، خطرات آنلاین و مشکلات سلامت روان مواجه‌اند. با این حال، هوش مصنوعی می‌تواند ابزاری قوی برای ارتقای سواد رسانه‌ای و یادگیری باشد. حال چه راهکارهای علمی را می‌توان متصور بود؟ به‌عنوان مهمترین راهکار می توان به نقش والدین در آموزش سواد رسانه‌ای اشاره نکرد.
وی ادامه داد: والدین و نهاد خانواده باید به عنوان مربیان اولیه کودکان خود عمل کرده و اقداماتی مانند ۱ - گفت‌وگو در مورد محتوای آنلاین: والدین باید به طور منظم با فرزندان خود درباره محتوای آنلاین صحبت کنند و آنها را به تفکر انتقادی تشویق کنند و ۲ - استفاده از پلتفرم‌های آموزشی: والدین می‌توانند از پلتفرم‌های هوش مصنوعی و منابع آموزشی آنلاین بهره‌مند شوند. به عنوان مثال، پلتفرم‌هایی همانند Khan Academy و Coursera دوره‌های سواد رسانه‌ای را ارائه می‌دهند، می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.
این مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان تصریح کرد: کشورهایی مانند سوئد و استرالیا برنامه‌های جامعی برای آموزش سواد رسانه‌ای در مدارس دارند. در سوئد، مدارس به‌طور خاص به آموزش تفکر انتقادی و تحلیل محتواهای دیجیتال می‌پردازند. این برنامه‌ها شامل شبیه‌سازی‌های آنلاین و فعالیت‌های تعاملی برای تجزیه و تحلیل محتوای رسانه‌ای است. پلتفرم‌هایی همچون ChatGPT و Google AI Tools می‌توانند به کودکان در یادگیری سواد رسانه‌ای کمک کنند. این ابزارها با ارائه محتوای شخصی‌سازی شده و تعامل با کاربران، می‌توانند به یادگیری مؤثرتر و جذاب‌تر کمک کنند.
سیدناصری با بیان اینکه تربیت کودکان باید بر تقویت هوش عاطفی و اجتماعی آنها نیز متمرکز شود، گفت: این نوع هوش به کودکان کمک می‌کند تا در روابط اجتماعی خود موفق باشند و در تعاملات آنلاین با دیگران همدلی و همفکری را پرورش دهند. زندگی کودکان در آینده به شدت تحت تأثیر هوش مصنوعی قرار خواهد گرفت! آنها باید توانایی تحلیل و ارزیابی محتوای موجود را داشته باشند تا از مزایای این فناوری‌ها بهره‌برداری کنند. اگر این نسل به درستی تربیت شود، در آینده می‌توانند به شهروندانی آگاه و مسئول تبدیل شوند.
به گفته وی، آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان یاد می‌دهد که به چه چیزهایی اعتماد کنند و پیام‌های تبلیغاتی را شناسایی و ارزیابی کنند. سپس می‌توانند هر چیزی را که می‌بینند یا می‌شنوند بررسی کرده و درباره آن درست تصمیم بگیرند.
ضرورت آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان در عصر هوش مصنوعی
این مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان با تاکید بر اینکه آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان و والدین در عصر هوش‌مصنوعی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است، اضافه کرد: با اتخاذ رویکردهای علمی و عملی، می‌توان نسل آلفا و آلفا پلاس را برای مواجهه با چالش‌های آینده آماده کرد. همکاری‌های میان والدین، مدارس و جامعه جهت تقویت سواد رسانه‌ای و هوش اجتماعی این نسل ضروری است.
سیدناصری در پایان چند توصیه به والدین داشت و بیان کرد: این را باید به خاطر بسپاریم که آموزش سواد رسانه ای به کودکان یک‌باره و یک شبه اتفاق نمی‌افتد بلکه باید با فرزندتان از ابتدای دوران کودکی در این باره صحبت کنید. خیلی وقت‌ها می‌توانید صحبت درباره رسانه‌ها را با سوالاتی شروع کنید که باعث می‌شود فرزندتان درباره رسانه‌ها بیشتر فکر کند.
وی یادآورشد: به عنوان مثال می توانید سوال کنید که به‌نظر او هدف سازنده برنامه تلویزیونی که می‌بیند چیست؟ یا بپرسید که فکر می‌کند از ساخت این برنامه چه کسی سود می‌برد. حتی می‌توانید از او بپرسید که مطلبی مطرح‌شده در اینستاگرام و دیگر اپلیکیشن‌های محبوب او درست است یا نه؟ و چطور درباره‌اش تحقیق کنیم. چنین پرسش‌هایی باعث می‌شود کودکان کمی درنگ کرده و به مطالب رسانه‌ها فکر کنند.
این مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان اضافه کرد: کودکان نسل الفا هر روز به اشکال مختلف با رسانه‌ها سروکار دارند و تشخیص اینکه کدام مطلب واقعی است و کدام غیرواقعی برایشان سخت است. به همین دلیل آموزش سواد رسانه‌ای به آنها اهمیت بیشتری دارد. آگاهی به سواد رسانه‌ای یکی از مهارت‌های ضروری زندگی و حق کودک است.