به گزارش خبرنگار ایرنا، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که پنجشنبه و جمعه هفته گذشته به فارس سفر کرده بود، در مراسم اختتامیه سومین جشنواره بین‌المللی چندرسانه‌ای میراث فرهنگی این نوید را داد که مجموعه ارگ کریم خان زند شیراز توسعه پیدا می‌کند و به سمت ثبت جهانی شدن پیش می‌رود.
به گفته صالحی امیری، با توسعه محوطه ارگ کریمخانی و پیوند با گستره پیرامون آن، میدانی بزرگتر از نقش جهان ایجاد خواهد شد.
مجموعه زندیه شیراز، یادگار کریمخان زند است و وکیل‌الرعایا سال ۱۱۸۹ قلعه مقر حکومت خود یا همان ارگ کریمخانی را بنا کرد که امروز به یکی از نمادهای مهم شیراز بدل شده است.
سپس بناهای تاریخی محور زندیه شامل عمارت دیوانخانه، باغ نظر، حمام و بازار وکیل بنا شد و امروز سخن از جهانی شدن این میراث تاریخی شیراز است.
ثبت جهانی مجموعه تاریخی زندیه با چالش‌هایی مواجه است که یکشنبه بیستم آبان ۱۴۰۳ مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به خبرنگار ایرنا گفت مهمترینِ آن رفع شده است.
برداشتن سنگ مخابرات از پیش پای ثبت جهانی زندیه
گفته شد که قرار است با همراهی میراث فرهنگی فارس و شهرداری شیراز، محوطه ارگ کریمخانی توسعه یابد و به چیزی بزرگتر از میدان نقش جهان تبدیل شود؛ اتفاقی که قرار است رخ دهد، بازآفرینی پیوند معنادار مجموعه زندیه با یکدیگر است، به این معنی که میدان نقاره خانه در میانه محوطه ارگ کریمخانی، بازار وکیل و دیوانخانه احیا و میدانگاهی گسترده پدیدار می شود.
ارگ کریمخان مقر حکومت سیاسی و بازار وکیل پایگاه اقتصادی زندیه بوده است که از شناخته شده‌ترین و گردشگرپذیرترین اماکن تاریخی کشور به شمار می‌روند اما عموم مردم، دیوانخانه را کمتر می‌شناسند.
دیوانخانه زندیه که پشت ارگ کریمخان در خیابان شاپور سابق است پایگاه اداری دوره کریمخانی بود که فاز نخست آن سال گذشته به انجام رسید و نوروز ۱۴۰۳ به روی گردشگران گشوده شد.
دیوانخانه همان جایی است که بزرگترین چالش ثبت جهانی محور زندیه در حیاط آن قد علَم کرده است؛ ساختمان مخابرات شیراز که بنا به ارزیابی کارشناسان میراث فرهنگی وصله‌ای ناهمخوان در بافت تاریخی زندیه است.
محمد ثابت اقلیدی مدیرکل میراث قرهنگی، گردشگری وصنایع دستی فارس اعلام کرد: با تهاتر انجام شده، قرار است مخابرات ظرف ۴۰ روز آینده ساختمان خود را تحویل اداره‌کل میراث فرهنگی دهد تا حیاط دیوانخانه آزاد شود.
او ادامه داد:قرار شده زمینی در مقابل عمارت دیوانخانه به مخابرات واگذار شود؛ اکنون کارشناسان در حال برآوردنرخ ساختمان و تجهیزات مخابرات هستند و چنانچه این ساختمان و تاسیسات و تجهیزات آن، ارزش بیشتری داشته باشد، شهرداری شیراز مابه التفاوت را پرداخت کند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: بر این اساس ساختمان فرسوده مخابرات تخریب و حیاط دیوانخانه عین به عین بازآفرینی می‌شود؛ چرا که یکی از مهمترین موانع ثبت جهانی محور زندیه همین ساختمان مخابرات است.
ثبت جهانی محور زندیه، با هتل آسمان چه می‌کند؟
هتل آسمان با ۱۸ طبقه در حوالی ارگ کریخانی (در خیابان رودکی) قد کشیده که گفته می‌شود سدی مقابل ثبت جهانی محور زندیه است، چرا که منظر بصری ارگ تاریخی کریمخان را تخریب کرده است.
ساخت اسکلت اولیه این هتل، سال ۱۳۸۰ در ۶ طبقه آغاز شد، اما در ۲ مرحله افزایش ارتفاع یافت و اکنون با ۱۸ طبقه، بر فراز ارگ نمایان است؛ بهار ۱۳۹۴ شورای عالی معماری و شهرسازی مجوز تخریب چهار طبقه فوقانی این هتل را صادر کرد؛ ولی این حکم هرگز اجرا نشد.
اما روزگار برای هتل آسمان نیز به کام نبود و صبح ۱۲ مردادماه ۱۳۹۸ دچار حریق شد؛ آتشی که ۱۴ ساعت زبانه کشید و ایمنی این ساختمان را به شدت متزلزل کرد.
اکنون که ثبت جهانی زندیه جدی‌تر از هر زمانی پیگیری شده و از سویی اقدامات لازم یک به یک در حال انجام است و از سوی دیگر مطالعات آن از سوی شهرداری کلید خورده، سرنوشت هتل آسمان اهمیتی بیشتر پیدا کرده است.
عاقبت آسمان را از مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس جویا شدیم و او پاسخ داد: در این مرحله، هتل آسمان از نظر میراثی بررسی نمی‌شود، بلکه ابتدا، چالش بزرگ آن، ایمنی و حفاظت است که در پی آتش سوزی رخ داده، آسیب دیده و متولی بررسی آن سازمان نظام مهندسی است.
ثابت اقلیدی افزود: در توافق با سرمایه‌گذار آسمان، بنا شده ابتدا مساله امنیت و استحکام بخشی آن حل شود و تاییدیه نظام مهندسی را دریافت کند و در مرحله بعد به سراغ مسائل میراثی آن خواهیم رفت.
او ادامه داد: پس از این مرحله است که از کارشناسان یونسکو دعوت می‌شود تا نظر خود را درباره سرنوشت این هتل اعلام کنند؛ اینکه ارتفاع کاهش یابد و یا هر تصمیم دیگری که باید عملی شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اضافه کرد که در مساله آسمان باید حق الناس و بیت المال در نظر گرفته شود و چنانچه فردی در اعطای مجوز بی‌قانونی کرده باید این حق و حقوق جبران شود.
ثابت اقلیدی گفت: غیر از آسمان چند ساختمان دیگر نیز هست که باید تعیین تکلیف شود، اما مهمترین چالش همان ساختمان مخابرات بود که بزودی رفع می‌شود.
راه‌های رفته و نرفته برای ثبت جهانی محور زندیه
اگر از موانع حل شده و نشده ثبت جهانی محور زندیه بگذریم، شهرداری شیراز انجام مطالعات ثبت جهانی محور زندیه شامل بازار وکیل، حمام وکیل، مسجدهای وکیل و مشیر و بافت تاریخی این شهر را به عهده گرفته است.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس، در فاز نخست، محور زندیه، ارگ کریمخانی، آرامگاه کریمخان زند، دیوانخانه، میدان نقاره‌خانه، بازار وکیل در دست ساماندهی و آماده‌سازی برای ثبت است و در ادامه دیگر میراث شاخص ایمن منطقه نیز به آن پیوست خواهد شد.
ثابت اقلیدی گفت: آرایه‌های شهری محور زندیه نیز باید انضباط بخشی شود؛ بخشی از آن مغازه‌های هجوار ارگ است که هر کدام نوعی معماری و تابلو دارند و باید همه آنها اصلاح و متناسب با آرایه‌های معماری زندیه بهسازی شود.
او بیان کرد: این اقدامات باید همزمان و مبتنی بر مطالعات ثبت جهانی محور زندیه اجرایی شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی فارس درباره مرمت و ساماندهی بازار وکیل گفت: مرمت و سبک‌سازی سقف بازار وکیل در دست اقدام است و بعضی از پروژه‌های این پرونده بیش از ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارند.
ثابت اقلیدی گفت: اردو بازار، سرای روغنی، سرای مشیر و بازار حاجی هم اکنون در دست مرمت است و نظارت خود را بر بازار وکیل تشدید کرده‌ایم و افرادی که تعرضی به دیواره ها یا دیگر بخش‌های این بنای تاریخی داشته‌اند، باید مشکل را رفع کنند و در غیر این صورت باید آن را در قالب همکاری با میراث فرهنگی برای مرمت، جبران کنند.
مساله دیگر بانک ملی محور زندیه است که باید بهسازی شود؛ به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس، باید دکل‌های مخابراتی بالای این ساختمان برداشته شود و برای بازسازی میدان نقاره خانه نیز لازم است که مساحت حیاط بانک ملی کاهش یابد.
او افزود: این تغییرات در شورای فنی وزارت میراث فرهنگی در حال بررسی است، چرا که ساختمان بانک ملی مربوط به دوره پهلوی است و از بناهای ثبت ملی کشور نیست؛ بنابراین اولویت، میراث زندیه است.
چنانکه مسئولان میراث فرهنگی فارس و کشور اعلام کرده‌اند، پس از پایان مطالعات و ساماندهی و بهسازی محور زندیه متناسب با این مطالعات، نوبت به ارزیابی می رسد و به این منظور کارشناسان یونسکو به شیراز می‌آیند.
ثابت اقلیدی پیش بینی کرد: پس از فراهم شدن مقدمات، میزبان مسئولان ثبت میراث تاریخی یونسکو خواهیم بود تا ثبت محور زندیه سال ۲۰۲۵ در یونسکو مطرح شود.
استان فارس هم‌کنون ۱۳ میراث ثبت جهانی دارد که هشت مورد آن مربوط به آثار ساسانی است؛ تخت جمشید و موزه تخت جمشید، مجموعه تاریخی پاسارگاد، باغ‌های پاسارگاد و ارم و کاروانسرای ایزدخواست از دیگر میراث جهانی این استان هستند.