نامگذاری ۱۶ آذر به نام روز دانشجو به واقعه تاریخی ۱۶ آذر ۱۳۳۲ و شهادت سه دانشجوی دانشگاه تهران به نامهای مصطفی بزرگ‌نیا، احمد قندچی و مهدی شریعت رضوی در اعتراض به دیدار رسمی ریچارد نیکسون معاون رئیس‌جمهور وقت آمریکا و از سرگیری روابط ایران با انگلیس بازمی‌گردد.
از آن سال به بعد و همزمان با روز دانشجو ضمن برگزاری مراسم و نشست‌های متعدد برای گرامیداشت یاد این دانشجویان و بازخوانی مجدد مطالبات جنبش دانشجویی، در جای جای میهن اسلامی محافل بحث و گفت‌وگو و نشست‌هایی برای بیان مطالبات و درد دل آنها برپا می‌شود. همچنین برگزاری مراسم روز دانشجو در یکی از دانشگاه‌های اصلی با حضور رئیس‌جمهور و مهم‌ترین مقام اجرایی کشور به رسمی ثابت در این روز تبدیل شده است.
امسال نیز مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور که خود از جامعه دانشگاهی است و ریاست دانشگاه علوم پزشکی تبریز را نیز در کارنامه کاری خود دارد، در اولین روز دانشجویی که در جایگاه ریاست‌جمهور است، به دانشگاه صنعتی شریف خواهد رفت؛ مراسمی که در آن وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، همچنین رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری، روسای دانشگاه‌های واقع در تهران و شخصیت‌های علمی و نمایندگان تشکل‌های دانشجویی نیز حضور دارند و البته بیشتر حضار را دانشجویان تشکیل می‌دهند.
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز به دانشگاه تهران و غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه به دانشگاه آزاد می‌روند.
برنامه‌های متعدد دیگری تقریبا در همه دانشگاه‌ها با حضور مدیران استانی برقرار است و به این مدیران توصیه شده در کنار دانشجویان در این روز حضور داشته باشند و سخنان و مطالبات آنها را بشنوند.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) نیز در آستانه روز دانشجو و با توجه به اهمیت این روز نشستی خودمانی با حضور دانشجویان دانشگاه‌های تهران و پیام نور با هدف شنیدن مطالبات و مشکلات اصلی دانشجویان در حوزه‌های آموزشی، رفاهی و زیرساختی و فضای کلی دانشگاه برگزار کرد؛ تا ماموریت اصلی رسانه را یعنی رساندن صدای مخاطب به مسئولان و مدیران انجام داده باشد. البته در بدو امر از دانشجویان بیشتری دعوت شده بود که مشغله‌ها و امتحانات میان‌ترم باعث شد میزبان ۴ نفر از این دانشجویان باشیم.
آسیه یازرلو، دانشجوی ترم آخر کارشناسی ارشد مدیریت رسانه از دانشگاه پیام نور غرب تهران، رویا شیرمحمدی دانشجوی رشته مشاوره از دانشگاه پیام نور غرب تهران (اسلامشهر) و علی طهرانی، دانشجوی ترم پنج علوم سیاسی دانشگاه تهران و حسین میرکو دانشجوی کارشناسی فیزیک دانشگاه تهران در این نشست حضور داشتند.
دانشگاه پیام‌نور و معضل کلاس‌های آنلاین
دانشجوی ترم آخر کارشناسی ارشد مدیریت رسانه دانشگاه پیام نور غرب تهران در ابتدای این نشست به تعداد دانشجویان دانشگاه پیام نور (۳۶ هزار دانشجو) اشاره کرد و گفت: نزدیک به ۲ هزار نفر از دانشجویان پیام نور در واحد اسلامشهر تحصیل می‌کنند. دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه پیام نور بیشتر در فضای دانشگاه حضور دارند اما در مقطع کارشناسی ارشد کلاس‌ها به صورت آنلاین (برخط) برگزار می‌شود و دانشجویان حضور فیزیکی در دانشگاه ندارند.
آسیه یازرلو در ادامه به مشکلات آموزش برخط پرداخت و گفت که در کلاس‌های برخط دانشجویان با مشکلاتی همچون تاخیر و تعجیل اساتید در کلاس‌های درس روبرو و البته میزان پایین مشارکت و تعامل دانشجویان روبرو هستند که در مجموع روی میزان یادگیری اثر منفی دارد.
وی با اشاره به موفقیت دانشجویان دانشگاه پیام نور در مسابقات مختلف علمی، آموزشی و جشنواره‌ها و حتی در آزمون مقطع دکتری از مسئولان دانشگاه و ستاد وزارت علوم خواست که به مباحث آموزشی این دانشگاه بیشتر و جدی‌تر توجه کنند.
مدرس انجمن سواد رسانه‌ای با اظهار تاسف نسبت به بی‌توجهی مسئولان به دانشجویان پیام نور، افزود: در دانشگاه پیام نور کلاس‌های رفع اشکال وجود ندارد و دروس به صورت برخط ارائه می‌شود. انتظار داریم این امکان فراهم شود که حداقل ماهیانه یک بار کلاس‌های حضوری برای دانشجویان برگزار شود و دانشجویان در این جلسات حضوری اشکالات و سوالات خود را از اساتید مربوطه بپرسند.
پیگیری‌های ما از مقامات ذیربط در مورد مشکلات متعدد آموزش برخط به جایی نرسیده است، مگر اینکه هم‌صدایی جمعی برای مشکلی وجود داشته باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که در ابتدای انتخاب دانشگاه پیام نور از برخط بودن آموزش‌های این دانشگاه مطلع بوده و چرا این دانشگاه را انتخاب کرده نیز گفت: به رشته مدیریت رسانه علاقه‌مند بودم و نسبت به برگزاری کلاس‌ها به صورت غیرحضوری انتقادی ندارم. تنها مشکل ما این است که کلاس‌های رفع اشکال برای دروس تخصصی وجود ندارد. همچنین منابع آزمون و محتوای سوالات امتحانی مشخص نیست و انتظار داریم اساتید شیوه تدریس و برگزاری آزمون را در اختیار دانشجویان قرار دهند.
دانشجوی دانشگاه پیام نور اظهارداشت: استاد و دانشجو باید با هم تعامل داشته باشند؛ در این شرایط بهره‌وری افزایش می‌یابد و دانشجویان موفق‌تر عمل خواهند کرد.
وی تصریح کرد: در دانشگاه‌ها مرجع کامل و کتابخانه‌های مجهز و با منابع متعدد و به‌روز برای مطالعه وجود ندارد و هنگامی که مباحثی برای مطالعه در آزمون معرفی می‌شود این دانشجو است که باید پیگیری کند و تمام مباحث مرتبط را بیابد و بعد مطالعه کند تا بتواند به‌خوبی در کلاس‌ها ارائه دهد. دانشگاه‌های پیام نور به طور ملی از نظر زیرساخت کتابخانه‌ای با مشکلات بسیاری روبه‌رو است و ما ناچار هستیم به کتابخانه‌های دانشگاه‌های دیگر مراجعه کنیم.
به‌روز نبودن منابع درسی؛ معضلی دیگر
این دانشجوی دانشگاه پیام نور در ادامه به مشکلی دیگر از نظر آموزشی اشاره کرد و گفت که منابع درسی در دانشگاه‌های پیام نور به‌روز نیست و کتاب و جزوه‌ها مربوط به سال‌ها پیش است. در کنار این امر اساتید نیز شیوه تدریس خود را به‌روز نمی‌کنند.
یازرلو همچنین به موضوع شهریه در دانشگاه پیام نور اشاره کرد و در این زمینه گفت: در بحث شهریه دانشگاه، اکثر دانشجویان از قشر متوسط جامعه هستند و تامین شهریه نیز به سختی انجام می‌شود. اما هیچ نوع وامی به دانشجویان تعلق نمی‌گیرد. تنها وام شهریه برای دانشجویان پرداخت می‌شود.
یازرلو درباره دیگر رفاهیات دانشگاه پیام نور گفت: تقریبا پس از همه‌گیری کرونا غذای گرم برای دانشجویان حاضر در دانشگاه سرو نمی‌شود و باید بگویم که حتی یک سلف در دانشگاه ما وجود ندارد. همین امر باعث می‌شود در روزهایی که برای مشاوره یا کارهای اداری یا حتی درسی در دانشگاه حاضر می‌شویم، برای خوردن یک چای با مشکل روبرو باشیم.
وی با اشاره به موفقیت دانشجویان دانشگاه پیام نور در رشته‌های مختلف، گفت: ۶ سال پیش نفر اول آزمون وکالت مربوط به دانشگاه پیام نور بود اما توجهی به این دانشگاه نمی‌شود. در حالیکه ما انتظار داریم حداقل دانشگاه طبق اساسنامه‌ای که مشخص کرده است رفتار کند.
دانشجوی دانشگاه پیام نور در مطالبه خود از وزیر علوم گفت: مطالبه من از وزیر علوم، دیده شدن و توجه بیشتر به دانشجویان پیام نور است. دانشجو باید بتواند درخصوص استادان اظهارنظر کند و اگر نقدی دارد آن را بیان کند. دانشگاه نیز در انتخاب اساتید بیشتر دقت کند و ضوابطی که برای انتخاب اساتید در نظر گرفته شده قوی‌تر، دقیق‌تر و علمی‌تر باشد. همچنین مدیران دانشگاه با دانشجویان در ارتباط باشند و مشکلات آنها را بشنوند.
وقتی روش تدریس گوگل بهتر و به‌روزتر است
دیگر دانشجوی پیام نور که دانشجوی رشته مشاوره مقطع کارشناسی ارشد این دانشگاه است نیز در این نشست ابتدا به معضلات آموزشی دانشگاه پرداخت و گفت: آموزش در دانشگاه پیام نور به شکل ترکیبی از کلاس‌های حضوری و غیرحضوری است. مشکل این است که در دروس تخصصی که نیاز به حضور فیزیکی استاد است، کلاس به صورت مجازی برگزار می‌شود ولی دروس عمومی به صورت حضوری برقرار می‌شود.
رویا شیرمحمدی افزود: اساتید ما بیشتر متولد دهه‌های ۳۰، ۴۰ و ۵۰ هستند و مباحث درسی خود را در قالب پاورپوینت و نمودار ارائه می‌کنند. اما روش تدریسی که در گوگل آمده چند پله بالاتر از این اساتید است و با این شیوه تدریس علاقه دانشجویان برای تحصیل کم می‌شود.
ساختمان دانشگاه پیام نور اسلامشهر که از واحدهای مهم با دانشجویان زیاد است، شباهت بسیاری به مدرسه دارد و کتاب‌هایی که در کتابخانه‌های ما وجود دارد بسیار قدیمی است. کتاب‌ها به‌روز رسانی نشده و متاسفانه این دیدگاه وجود دارد که چون شهریه کمتری نسبت به دانشگاه آزاد اسلامی یا نوبت دوم دانشگاه‌های دولتی در دانشگاه پیام نور دریافت می‌شود، باید خدمات کمتری هم ارائه شود.
دانشجو نیروی پیشرفت جامعه است و با دانشی کسب می‌کند می‌تواند در حل مشکلات کمک کند. اینکه دانشجو را به لحاظ محل دانشگاه تفکیک کنند و دانشجویان پیام نور را کنار گذارند، درست نیست و نباید تفاوتی بین دانشجویان قائل شویم.
وی تاکید کرد: دانشجو نه تنها باید دانش بیاموزد بلکه باید در پی فهم و درک پیرامون خود باشد و بتواند به نوبه خود در جنبه‌هایی که دوست دارد تغییراتی ایجاد کند و به آدم موفقی تبدیل شود.
ماجرای قدیمی استاد و روش تدریس
دانشجوی کارشناسی علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز درباره مشکلات آموزشی دانشگاه خود گفت: در رشته‌های علوم انسانی اساتید و منابع آموزشی از سطح علمی پایینی برخوردار هستند؛ اما توقع از دانشگاه تهران به عنوان دانشگاه مادر این است که دروس و سرفصل‌ها همچنین اساتیدی که این دروس را آموزش می‌دهند، از سطح علمی خوبی برخوردار باشند.
علی طهرانی افزود: علوم و نظریاتی که اساتید ما در دانشگاه تهران بیان می‌کنند مربوط به ۱۰۰ و ۱۵۰ سال پیش است که در غرب تدریس می‌شد. برخی از این نظریات نیز نقض شده است. اما همچنان در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود و افراد طبق این دروس پایان نامه تهیه می‌کنند. ما از نظر فضای علمی عقب هستیم، رهبر معظم انقلاب نیز بارها تاکید کردند باید به سمت جهت‌دهی علوم انسانی حرکت کنیم.
دانشجوی کارشناسی دانشگاه تهران درخصوص نوع تدریس اساتید نیز به سن بالای استادان اشاره کرد و گفت: در دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران ما اساتیدی داریم که واقعا سنی از آنها گذشته و نوع جهان‌بینی آنها با دانشجویان متفاوت است. همین امر باعث می‌شود امکان برقراری ارتباط وجود نداشته باشد. همچنین شیوه تدریس آنها قدیمی باشد و حتی نحوه انتقال مطلب درست صورت نگیرد.
طهرانی البته موضوع دیگری را نیز مطرح کرد که تا حدی موجب تعجب ما شد. او گفت «برخی استادان، دانشجویان را به مهاجرت تشویق می‌کنند. اساتید علوم انسانی، پزشکی و مهندسی غالبا یاس و ناامیدی را ترویج کرده و می‌گویند آینده روشنی برای کشور وجود ندارد و دانشجویان را به مهاجرت توصیه می‌کنند.
طهرانی در ادامه موضوع تشویق استادان به مهاجرت گفت: در دانشگاهی همچون دانشگاه تهران که محل تحولات اصلی و رویدادهای تاریخی است، تشویق به مهاجرت توسط اساتید ناشی از این موضوع است که آن استاد نمی‌خواهد دانشجوی علمی در ایران بماند و برای کشور کار کند.
این دانشجوی دانشگاه تهران در توضیح بیشتر تاکید کرد: اساتید در کلاس‌های درس و در خلال مباحث خود به خصوص در علوم اجتماعی اقدام به القای نقطه نظرات و تفکرات خود به دانشجو فعالیت می‌کنند. این موضوع نه تنها بر فضای علمی کشور تاثیر می‌گذارد؛ بلکه وظیفه اصلی دانشگاه را تربیت نیروی انسانی با خلل روبرو می‌کند.
طهرانی اشاره‌ای هم به اعتراضات سال ۱۴۰۱ کرد و گفت: در اتفاقات ۱۴۰۱ و سال‌های بعد از آن شاهد بودیم، اساتید سرفصل‌های آموزشی خود را کنار گذاشتند و به مسائل مختلف می‌پرداختند. در این شرایط باید در جذب هیات علمی و اساتید تلاش کنیم که استاد علاوه بر اینکه از سطح علمی خوب برخوردار بوده و بر شیوه‌های تدریس به‌روز نیز تسلط دارد، از نظر اعتقادی نیز با مبانی جمهوری اسلامی ایران هماهنگ باشد.
طهرانی در خصوص شنیدن مشکلات دانشجویان توسط مسئولان دانشگاه گفت: غالبا گوش شنوایی نیست و حتی اگر هم شنیده شود توجهی به آن نمی‌شود. مثلا در مورد اینکه سن استادان زیاد است می‌گویند استاد نداریم و کاری نمی‌توانیم بکنیم.
وی البته این را هم گفت که «در دانشکده ما اساتیدی که از سطح علمی خوبی برخوردار و توانایی ارتباط گیری با دانشجو را داشته باشند و آن فکری که انقلاب اسلامی می‌خواهد، به خوبی به دانشجو منتقل کنند، کمتر از پنج مورد هستند.»
این دانشجوی دانشگاه تهران به موضوع پایان نامه‌ها نیز پرداخت و گفت که پایان نامه‌ها مرتبط با مسائل کشور نیست در حالیکه مراحل تدوین پایان‌نامه باید این گونه باشد که مسائل کشور استخراج شود و براساس آن پایان نامهای تهیه شود. اما ما این شرایط را نداریم و مجموعه‌ای کلیشه‌ها و مسائل از پیش گفته شده تکرار می‌شود.
همانطور که پیش از این گفتم نظریه‌هایی که در دانشگاه‌ها ما تدریس می‌شود مربوط به جهان‌بینی و فضای سیاسی جهان غرب، اروپا و آمریکا است و هیچ مشکلی از جامعه ما را حل نمی‌کند و درکشور کاربردی ندارد و راهکار مشکل این است که در علوم انسانی جهت‌دهی داشته باشیم و سیاست‌هایی را اجرایی کنی که با فضای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ما همخوانی دارد.
طهرانی که بیشتر مشکلات را در حوزه آموزشی و عقیدتی استادان می‌دید، در پاسخ به سوال ما در مورد وضعیت زیرساخت‌های دانشگاه تهران به عنوان دانشگاهی بزرگ و مادر گفت: در دانشگاه تهران فضای زیرساختی ورزشی خوبی داریم، زمین بازی فوتبال، فوتسال و بسکتبال خوب است. اما در زمینه تخصیص بودجه به ورزش و تربیت بدنی وضعیت خوبی نداریم و تیم‌های والیبال حتی باید لباس ورزشی را خود بخرند. امکانات رفاهی دیگر مانند غذای دانشجویی هم در سلف و هم در خوابگاه کیفیت خوبی ندارد و به نظرم پیمانکاران به دنبال تحقق رفاه دانشجویان نیستند و تنها به دنبال پرکردن جیب‌های خود هستند.
دانشجوی دانشگاه تهران مطالبه خود را از وزیر اینگونه بیان کرد و گفت: دانشجو موتور محرک جامعه و کشور در تخصص‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی و علمی است. این دانشجو وقتی می‌تواند اثرگذار باشد که اولا علم را به درستی و آنچه مورد نیاز جامعه است یاد بگیرد و دوم اینکه علم را در جهت‌دهی مناسب کشور آموزش ببیند. ازلحاظ رفاهی، شرایط طوری باشد که دغدغه مسائل رفاهی نداشته باشد اگر این موارد رعایت نشود دانشجو انگیزه‌ای برای ادامه تحصیل و حل مشکلات جامعه ندارد.
طهرانی البته به موضوع نشاط در دانشگاه‌ها هم اشاره و تاکید کرد: اگر دانشجو با رخوت دانشگاه مواجه شود انگیزه درس خواندن، انگیزه کنش اجتماعی، تحول، مطالبه‌گری و اثرگذاری ندارد. وقتی در دوران دانشجویی با این فضا مواجه بوده است پس از فارغ‌التحصیل متخصص تاثیرگذار و تحول‌خواه نخواهد بود.
پیشرانی علمی دانشگاه‌ها به لحاظ تئوری
دانشجوی فیزیک کارشناسی دانشگاه تهران نیز که دیگر مهمان ما در این نشست بود، گفت: روز دانشجو به هویت دانشجو و مساله دانشگاه اشاره دارد. در نظریه‌های مختلف چند نسل برای دانشگاه مطرح است. یکی دانشگاه نسل سوم که دانشگاه‌ها به لحاظ تئوری و آکادمیک منتهی علیه بحث‌های تئوری و آکادمیک است. دانشگاه نسل چهارم مساله یابی می‌کنند و در این نوع دانشگاه‌ها ارتباطی خوبی بین دانشگاه و صنعت برقرار است و مسائل را حل می‌کند و پرچمدار آن دانشگاه ام آی تی است و در دانشگاه‌های داخل نیز به این سمت حرکت می‌کنند. یک دانشگاه نسل پنجم داریم که دانشجو هویت انسانی دارد و دانشگاه باید انسان بسازد. این انسانی که قرار است در دانشگاه تحصیل و فارغ التحصیل شود ابعاد مختلف سیاسی، رفاهی و علمی دارد.
حسین میرکو گفت: به اعتقاد من دانشگاه‌های کشور در موضوع علمی و از نظر تئوری پیشرو و همگام با علم روز دنیا هستند. اما از نظر آزمایشگاهی و تجربی شرایط اینگونه نیست و تجهیزات آزمایشگاهی ما مربوط به ۴۰، ۵۰ سال پیش است.
اینکه به لحاظ تئوری شرایط خوبی داریم اما تجهیزات آزمایشگاهی ما قدیمی هستند با هم سنخیت ندارد و در این شرایط شاهد هستیم که دانشجویان ما به دلیل نبود تجهیزات آزمایشگاهی و زیرساختی به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند.
میرکو درباره مشکلات رفاهی نیز گفت: در موضوع خوابگاه‌ها در دانشکده ما فاصله بین دانشکده و خوابگاه از نظر جغرافیایی زیاد است و همین رفت و آمد را برای دانشجویان سخت کرده است. اگر خرابی در خوابگاه‌ها باشد رسیدگی نمی‌کنند و حتما باید مشکل جدی باشد تا برای تعمیرات اقدام کنند. برخی دانشجویان به دلیل نبود شرایط مناسب خوابگاهی یا خرابی تاسیسات ترجیح می‌دهند تا ساعات پایانی روز در دانشکده بمانند، با اینکه کلاس ندارند و آخر شب فقط برای خواب به خوابگاه بیایند.
ضرورت شنیدن صدای دانشجو
میرکو به موضوع اثرگذاری سیاسی و اجتماعی به عنوان مقوله‌ای مهم برای هر انسانی در زندگی پرداخت و گفت: اگر قرار است دانشگاه انسان سازی کند، صدای دانشجو باید شنیده شود. دانشجو پیشگام در روشنگری است و برخی دانشجویان برای مردم مرجع هستند. هنگامی که این هویت دانشجو را از او می‌گیریم که نباید سیاسی صحبت کند، مشکلاتی پیش می‌آید.
نمی‌توان انسان را تنها در فضای علمی محدود کرد؛ زیرا انسان چندبعدی است یا نباید تنها در شب انتخابات با دانشجو صحبت کنیم. در این شرایط هنگامی که اتفاقی رخ می‌دهد و دانشجو اعتراض دارد دیگر حرف دانشجو را نمی‌فهمیم. در بحث هویت سیاسی، موضوع شانیت دانشجو و لحن صحبت کردن هم مهم است و اینکه دانشجو با هر لحنی صحبت می‌کند به هویت فرد بازمی‌گردد.
وی در خصوص مسائل آموزشی و به روز بودن دروس گفت: منابع تدریسی و شیوه تدریس در بین اساتید مختلف است و در آموزش‌های ریاضی منابع ما به روز هستند. باید در قالب مشخصی بین استاد و دانشجو رابطه برقرار باشد و هنگامی که دانشجو سوالی دارد استاد باید به این پرسش‌ها پاسخ دهد. بخشی از هویت اساتید مربوط به این موضوع است. در بحث رتبه‌بندی اساتید علاوه بر تعداد مقالات باید به تعداد ارجاعات هم توجه شود.
وی درخصوص زیرساخت‌های دانشکده خود گفت: دانشکده ما در بحث تجهیزات آزمایشگاهی و زیرساخت‌ها شرایط خوبی ندارد و مواد مصرفی و تجهیزات آزمایشگاهی خوبی نداریم. با یک سرمایه‌گذاری خوب می‌توان مراکزی را به وسایل آزمایشگاهی تجهیز کرد تا افراد و محققان با مراجعه به آنجا کارهای تحقیقاتی خود را انجام دهند.