به گزارش ایرنا، غذاهای محلی چون شله ماشکی، شله کنجدی، دوازردکی،آش کنگری، آش کارده و حلوای دوشابی از غذاها و خوراکی های سنتی مردم کهگیلویه وبویراحمد محسوب می شود که دورهمی های شب یلدا را دل چسب تر کرده است.
گندم برشته آجیل متفاوت کهگیلویه و بویراحمدی ها پای ثابت سفره شب یلداست خوراکی که به علت ارگانیک بودن می تواند جایگزینی ارزان و سالم برای سفره شب یلدای همه ایرانیان باشد.
این آجیل محلی که مخلوطی از گندم،پسته کوهی،مویز و بادام کوهی است یکی از خوراکی های خوشمزه و محبوب شب یلدا در کهگیلویه و بویراحمد محسوب می شود.
برای درست کردن آجیل محلی گندم برشته ابتدا گندم‌ها را شسته و داخل یک ظرف مناسب ریخته پس از آن موادی مانند آب پنیر، شیر، زردچوبه و نمک را به گندم اضافه و مخلوط کرده و تا سه روز در این مواد خوابانده می شود و داخل یک آبکش بزرگ ریخته و جلوی آفتاب گذاشته تا خشک می شود.
پس از خشک شدن گندم را بو می داده و با مواد دیگر مانند مغز بادام شیرین شده بو داده، پسته وحشی و مویز مخلوط می کنند و آجیل آماده مصرف می شود.
شله ماشکی (ماش) این غذا از برنج ،ماش و پودر انار خشک شده درست می شود و با پیازداغ تزئین می شود شامی،ارزان گیاهی و سالم است.
آش کارده که کارده یک گیاه گرمسیری با برگ‌های پهن و برنج نیم کوب درست می شودمعروف‌ترین غذای سنتی کهگیلویه و بویراحمد است.
آبگوشت متداول ترین غذای عشایر کهگیلویه وبویراحمد از دیگر غذاهای سفره شب یلدا در این استان است که با گوشت و حبوبات درست می شود.
برای درست کردن قورمه ،گوشت گوسفند را از استخوان جدا کرده و با پیه سرخ کرده و با اضافه کردن مقداری نمک آن را در ظرفی که از پوست درست شده نگهداری می کنند.
دوا زردکی و پیاز داغی یکی دیگر از غذاهای محلی در این استان است که ابتدا دوغ را با برنج محلی مخلوط کرده و روی اجاق گذاشته و با کفگیر خوب هم زده تا بعد از این که جوش آمد کفگیر را برداشته و پیاز داغ با نعناع و نمک و زردچوبه اضافه می شود.
غذاهای محلی ارزان اما خوشمزه
یک کارشناس که برای ثبت ملی غذاها تلاش کرده می گوید که بیشتر غذاهای محلی کهگیلویه وبویراحمد به علت استفاده از مواد اولیه طبیعی مانند میوه های جنگلی و گیاهان خودرو ارزان هستند به عنوان مثال قیمت آجیل محلی گندم برشته بسیار کمتر از آجیل های دیگر است.
عشرت عکسری تاکید می کند که گندم برشته به دلیل استفاده از مواد جنگلی مانند پسته وحشی و بادام کوهی یک خوراکی سالم و ارگانیک است.
کلخنگ درختی از خانواده بلوط است که میوه آن به پسته کوهی معروف است از مواد تشکیل دهنده آجیل محلی در کهگیلویه و بویراحمد است،مغز بادام کوهی که در انتهای مرحله خشک شدن میوه درخت بادام کوهی به دست می آید از دیگر مواد تشکیل دهنده این آجیل خوشمزه است.
عسکری کم بودن میزان نمک موجود در این آجیل و ارزان قیمت بودن را از مزایای آجیل محلی مردم کهگیلویه بویراحمد ذکر کرد.
عسکری بیان کرد: در سال های اخیر برخی خانواده های کهگیلویه وبویراحمدی در کنار آجیل محلی گندم برشته آلوبخارا که با گردو به صورت شکم پر درست شده استفاده می کنند تا اهالی سالمند خانواده از یک خوراکی بدون نمک در شب یلدا لذت ببرند.
او به حلوای دوشابی که از آرد گندم و شیره انگور مهمترین مواد تشکیل دهنده آن است اشاره کرد و افزود: این حلوا که شیرینی آن طبیعی است و از میوه انگور درست می شود یک شیرینی کاملا سالم است.
وی در مورد غذاهایی مانند دوا زردکی،شله ماشکی،شله کنجدی و آش کارده گفت: این غذاها به علت استفاده کم از روغن و نداشتن گوشت هم ارزان و هم سالم هستند.
عسکری خاطرنشان کرد: شب نشینی طولانی ترین شب سال به علت استفاده از انواع میوه، آجیل و غذا بهتر است که از غذاهای کم روغن استفاده شود تا شیرینی این شب با بیماری تلخ نشود.
کدام یک از آیین ها یلدایی مردم کهگیلویه و بویراحمد در فهرست آثار ملی ثبت شده؟
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت:مردم این استان در طولانی ترین شب سال با وجود غذاها و خوراکی های محلی سفره یلدایی متفاوتی پهن می کنند که البته با چاشنی همدلی جذاب تر شده است.
اصغر آتشفراز افزود:اگرچه انار،هندوانه،آجیل پای ثابت سفره های شب یلدا در همه نقاط کشور است اما آجیل محلی، غذاهای سنتی مانند شله ماشکی، نام محلی مانند برکو زینت بخش سفره های یلدایی مردم کهگیلویه و بویراحمد محسوب می شود که برای ماندگاری در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
یلدا در کهگیلویه و بویراحمد
آیین هشت هزار ساله یلدای ایرانی که در نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شده در مناطق مختلف کشورمان با رسوم رسمی و محلی برگزار می شود و مردم استان کهگیلویه و بویراحمد هم سنت های زیبایی در این شب دارند.
طولانی ترین شب سال در این نقطه از کشورمان افزون بر آیین های مرسوم مانند دور هم نشینی و فال با اشعار حافظ با شاهنامه خوانی و متیل گویی(قصه خوانی )، فال گرفتن با شکستن گردو از روی پوکی و یا پُری آن،آتش روشن کردن و چاله گرم‌کنون پاس داشته می شود.
متیل گویی
یکی از زییایی‌های متفاوت شب چله در این خطه متیل گویی یا قصه گویی مادر بزرگ‌ها برای نوه‌هاست، در این آیین مادربزرگ برای نوه‌ها از متیل‌ها و داستان‌های باستانی سخن به میان می‌آورند و آنان را مجذوب این داستان های افسانه می کنند.
داستان یا به اصطلاح برادرانی به نام های احمعیل و محمعیل مشهورترین داستان قدیمی این دیار است که بزرگترهای خانواده در شب چله با شور و حالی وصف ناشدنی بازگو می کنند.
در این داستان احمعیل و محمعیل مادر پیری دارند و در سرمای سرد زمستان در یک غار دچار یخ زدگی می شوند این داستان از آنجا جذاب تر می شود که مادر این جوانان در جستجوی آنان با یک هیزم آتشین به کوه می رود و هیزم آتشین خود را برای نجات فرزندان به دهانه کوه پرتاب می کند.
پس از اصابت این هیزم آتشین به دهانه کوه، یخ ها و برفهای کوه ذوب شده و فرزندان این پیرزن که در سرما گیر افتاده بودند رهایی می یابند، که این داستان نشانگر برف و باران و روز افزونی در پایان زمستان است.
آیین وجاق (آتش روشن کردن)
اجاق یا به گویش محلی وجاق در فرهنگ مردم کهگیلویه و بویراحمد جایگاه ارزشمندی دارد به طوری که گذشته های نه چندان دور شهروندان در گفت و گوهای خود به آن قسم می خوردند.
آنان آتش روشن کردن را راهی برای دوری از اهریمن می دانند و می گویند که دوران قدیم برای در امان بودن از خطر اهریمن، در این شب همه دور هم جمع می‌شدند و با برافروختن آتش از خورشید طلب برکت می‌کردند.
شهروندان کهگیلویه و بویراحمد در گذشته های دور اعتقاد داشتند روشن کردن آتش در دور هم نشینی این شب تحمل سرمای زمستان را بیشتر کرده و همدلی بیشتر می شود.
شاهنامه خوانی
شاهنامه خوانی گل سرسبد شب نشینی های گذشته های نه چندان دور همه فصول سال در این سرزمین معروف به دیار آریوبرزن بوده اما با تغییر سبک و سیاق زندگی که سال های اخیر پررنگ شده این آیین حماسی در بیشتر مناطق کهگیلویه و بویراحمد محدود به نخستین شب چله یا همان یلدا شده است .
شهروندان کهگیلویه و بویراحمدی در شب چله به یاد روزگاران نه چندان دوری که شاهنامه برای آنان هم رسانه بود، هم معلم و مهمترین بهانه برای دورهمی ها بود دل به نوای شاهنامه خوانی به ویژه داستان هایی چون بیژن و منیژه ، رستم و سهراب و سیاوش می دهند.
یکی از سرداران بزرگ تاریخ ایران در زمان هخامنشیان آریوبرزن بود که در زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران از سرزمین خود (کهگیلویه و بویراحمد) با شجاعت دفاع کرد و در این راه کشته شد.
وی که آخرین مدافع داریوش چهارم هخامنشی بود در یکی از تنگه های این استان کوهستانی، راه را بر سپاه اسکندر مقدونی بست و دلیرانه در برابر وی مقاومت کرد به همین دلیل استان کهگیلویه و بویراحمد را دیار آریوبرزن می خوانند که این واژه هم نماد تاریخ کهن و هم شجاعت مردم کهگیلویه و بویراحمد است.
استان ۷۲۶ هزار نفری کهگیلویه و بویراحمد در جنوب غربی ایران قرار دارد.