به گزارش ایرنا،شب اول زمستان در كهگیلویه و بویراحمد به اول چله معروف است. شب یلدا یا شب چلّه یكی از كهن‌ترین جشن‌های ایرانی است و به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته میشود.
زمستان در كهگیلویه و بویراحمد با وجود كوه های مرتفع و سر به فلك كشیده از دنا تا خامی بسیار سرد و در برخی نقاط یخبندان است.
در این شب مردم با جمع شدن در نزد بزرگان و ریش سفیدان با گرمای مهربانی سرمای طبیعت را جبران می كنند.
ریش سفیدان می گویند: شگون ندارد شب یلدا غذای گرم در خانه ای نباشد به همین خاطر برای همسایه های فقیر غذا می برند كه این آئین كاسه بهره نام دارد.
شب یلدا در این استان مانند دیگر نقاط كشور با دورهم نشینی همه افراد خانواده در خانه بزرگ فامیل آغاز می شود.
در این آیین به یادگار مانده از ایران باستان از مهمانان با غذاهای سنتی پذیرایی می شود.
**آش دوغ
این آش سرشار از كلسیم، از موادی مانند ماست، برنج،سبزی های معطر مانند تره كوهی و موسیر تهیه می شود كه برای تزیین آن از پیازداغ و نعناع یا آویشن استفاده می كنند.
**شله ماشكی (ماش)
این غذا از برنج ،ماش و پودر انار خشك شده درست می شود و با پیازداغ تزیین می شود.
**شله بادامی
این غذا از بادام كوهی و برنج تهیه می شود.
**آش كارده
برای تهیه این آش، كارده را كه گیاهی گرمسیری با برگ‌های پهن است، ریز خرد می‌كنند و در آبلیمو می‌خوابانند، تا ترش شود. بعد از 2 روز آب به آن اضافه می‌كنند پس از جوشیدن، گندم و برنج نیم‌كوب به آن اضافه میشود. این آش معروف‌ترین غذای سنتی كهگیلویه و بویراحمد است.
**شله لیزك
برای تهیه این غذا لیزك كه نوعی گیاه كوهی است را به صورت سبزی پلو تهیه و با قارچ سرخ شده آن را تزیین می كنند.
**آبگوشت
آبگوشت متداول ترین غذای عشایر این منطقه است كه از گوشت و حبوبات درست می شود.
**دنگو
آش دنگو از خوراكی های محلی استان كهگیلویه و بویراحمد است كه از حبوباتی مانند عدس، لوبیا چشم بلبلی، ماش، نخود، گندم، ادویه، زردچوبه و نمك درست می شود.
پذیرایی از مهمانان با آجیل‌هایی محل مانند كلخنگ، مغز بنه، گندم برشته، كنجد بو داده، انجیر و مویز خشك انجام میشود.
البته مصرف میوه هایی تازه مانند هندوانه، انار و سایر میوه ها مانند دیگر نقاط كشور متداول است.
** متیل گویی یا قصه خوانی
متیل گویی یا قصه خوانی یكی از آیین های شب یلدا در كهگیلویه و بویراحمد است كه انسان را هر چند برای دقایقی به دنیای ایران كهن می برد.
معروف ترین متیل رایج در این استان داستان 2 برادر به نامهای احمعیل و محمعیل است كه مادر پیری داشتند و در سرمای سرد زمستان در یك غار دچار یخ زدگی می شوند.
در این داستان مادر در جستجوی فرزندان با یك هیزم آتشین به كوه می رود و هیزم آتشین خود را برای نجات آنها به دهانه كوه پرتاب می كند.
بعد از اصابت این هیزم آتشین به دهانه كوه، یخ ها و برف های كوه ذوب و فرزندان كه در سرما گرفتار شده بودند رهایی می یابند.
متیل گویی كه با لحنی دلنشین از سوی مادربزرگ یا پدربزرگ در این استان روایت می شود افزون بر جاذبه های آن عبرت آموز نیز هست.
روایت افسانه‌هایی درباره اجرام آسمانی از دیگر متیل های رایج شب یلدا در این دیار است.
سیمرغ،كره سیاه قیطون،غول،دیو و سایر موجودات واقعی و افسانه ای از شخصیت های متیل های شب یلدا در كهگیلویه و بویراحمد است كه هر كدام منشاء خیر یا شر داشتند.
**شاهنامه خوانی
شاهنامه خوانی از دیگر آئین‌های شب یلدا در كهگیلویه و بویراحمد است كه با لحنی دلنشین و معمولا به صورت شفاهی روایت می شود.
پیشگویی رویدادهای آینده با فال‌های سنگی یا شكستن گردو از دیگر سنت های رایج شب یلدا در كهگیلویه و بویراحمد است كه البته در سالهای اخیر جای خود را به فال حافظ داده است.
فصل زمستان به باور مردم كهگیلویه و بویراحمد به 2 بخش چله كوچك و چله بزرگ مشهور است.
** باورهای مردم كهگیلویه و بویراحمد درباره شب یلدا
چله بزرگ از نخستین روز دی ماه و جشن خرم روز تا دهم بهمن كه جشن سده است اطلاق میشود به آن دلیل كه شدت سرما بیشتر است.
چله كوچك نیز از دهم بهمن تا بیستم اسفند گفته می شود.
**یلدا در ایران
آیین شب یلدا كه از هشت هزار سال پیش در بین ایرانیان رواج دارد در سال 87 در فهرست آثار ملی كشور ثبت شد.
شب یلدا را شب تولد خورشید و آغاز خلقت می‌دانند در باور ایرانیان باستان، یلدا شب تولد خورشید است.
یلدا، واژه سریانی به معنای ولادت، زایش و زادروز خورشید (مهر، میترا) است كه در دوره ساسانیان به زبان فارسی راه یافت.
این كلمه به شب نخست زمستان و شب پایانی پاییز گفته میشود.
آیین شب یلدا در باور ایرانیان باستان به گونه‌ای بود كه تاریكی در آن، شكست می‌خورد، روشنایی پیروز و خورشید زاده می‌شد، روزها رو به بلندی می‌گذاشت و تابش نور ایزدی فزونی می‌یافت.
** یلدا و فرصتی برای احیای آیین های كهن
هرچند دور هم نشینی مردم استان كهگیلویه و بویراحمد كه در گذشته های دور هر شب تكرار می شد، اما گرفتاری های زندگی مدرن امروزی آن را به زمان هایی خاص مانند نوروز باستانی و شب یلدا محدود كرده است اما برگزاری آیین شب یلدا می تواند سبب احیای آیینها و سنتهای نیاكان آریایی باشد.
استان كهگیلویه و بویراحمد را به دیار آریوبرزن می‌شناسند.
آریوبرزن یكی از سرداران دوره هخامنشی است.
این استان بخشی از تمدن عیلام بوده و بعد از ورود آرایی‌ها و در دوره بعد از اسلام جزئی از خاك تمامی حكومت‌های ایران بود.
كهگیلویه و بویراحمد با حدود 713 هزار نفر جمعیت در جنوب غربی ایران قرار دارد.
این استان بیش از 16 هزار كیلومتر مربع مساحت دارد.
8143/6110
گچساران - ایرنا -اگرچه ایرانیان نزدیك به چند هزار سال است كه شب یلدا را با آیین های سنتی در كنار هم سپری می كنند اما در كهگیلویه و بویر احمد مشهور به سرزمین آریوبرزن رواج سرگرمی های خاص جذابیت های ویژه ای به آن بخشیده است.
