خورشید با پرتوهای ارغوانی‌اش بر افق می‌تابد و به طبیعت در این روزهای سرد، لباس طلایی و مسی می‌پوشاند، در دل این رنگین کمان زیبای غروب، محفل شاهنامه خوانی در دل فرهنگسرای سبحان اصفهان همچون دلمشغولی آرام و دلگرم‌کننده، آغوشش را به روی عاشقان زبان و ادب فارسی می‌گشاید.
اینجا، محافل ادبی با شور و شوقی بی‌نظیر برگزار می‌شود و هر کلمه و داستان از شاهنامه و ادب فارسی با عشق جان می‌گیرد، در پسین‌گاه یک روز سرد، محفل گرم شاهنامه‌خوانی دیدنی است، جمعی متشکل از ۴۵ اندیشمند و عاشق زبان فارسی که علاوه بر زنده نگه داشتن واژگان شاهنامه با بررسی دقیق مفاهیم و ریشه‌شناسی واژگان، این گردهمایی را به محفلی برای حفاظت از زبان و هویت ایرانی تبدیل کرده‌اند.
شاهنامه؛ ستون هویت ایرانی
شاعر اصفهانی و یکی از اعضای این نشست ادبی در گفت و گویی که با خبرنگار ایرنا در حاشیه جلسه شاهنامه‌خوانی داشت، اظهار کرد: در این طوفانی که هویت فرهنگی ایران را تهدید می‌کند، شاهنامه همچون تکیه‌گاهی استوار است، ما اینجا جمع شده‌ایم تا ریشه‌هایمان را بازیابیم و این محفل، جایی است که در آن از طریق واژه‌شناسی داستان‌های فردوسی، زوایای جدیدی از هویت و زبان فارسی را کشف می‌کنیم.
رضا بحرانی هدف از برگزاری این نشست‌ها را درک عمیق زبان و داستان‌های شاهنامه دانست و گفت: در این جلسه‌ها ما به آرامی و با تمرکز بر ریشه‌شناسی واژگان شاهنامه پیش می‌رویم، از عجله کردن برای به پایان رساندن کتاب پرهیز می‌کنیم و تاکنون، پس از ۶ سال به داستان «ایران و توران» رسیده‌ایم.
وی یکی از ویژگی‌های منحصربفرد این محفل را نگاه علمی و عمیق یکی از استادان زبان فارسی به واژگان شاهنامه اعلام کرد و گفت: او با بهره‌گیری از دانش زبان‌شناسی تاریخی و آوا شناسی وهمچنین با ریشه شناسی لغات، معنی واژه‌ها را از دل زبان اوستایی و فارسی میانه استخراج می‌کند.
بحرانی افزود: ما در دوره‌ای هستیم که هجوم واژگان بیگانه، زبان فارسی را تهدید می‌کند، امروز نیز واژه‌های بسیاری وارد زبان شده‌اند، در این میان، شاهنامه‌خوانی و نشست‌های ادبی، ابزاری برای مقاومت فرهنگی هستند.
این شاعر اصفهانی تاکید کرد: شاهنامه‌خوانی باید از کودکی آغاز شود و ضروری است که خانواده‌ها کودکان را با داستان‌های شاهنامه مانند رستم و سهراب یا سیاووش آشنا کنند، این داستان‌ها علاوه بر جذابیت، ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی عمیقی دارند و یکی از راه‌های حفاظت از زبان فارسی حضور در این نشست‌های ادبی و شاهنامه خوانی است، ما باید فرزندانمان را با شاهنامه انس دهیم و با این داستان کهن ایرانی به‌ویژه قصه‌های کودکانه شاهنامه آشنا کنیم.
وی درباره اهمیت شاهنامه‌خوانی گفت: فارسی زبانی کهن و انباشته از واژگان باستانی است که هر کدام حامل بخشی از هویت ما هستند، در زبان فارسی حدود ۳۰۰ مصدر داریم که دیگر از آنها استفاده نمی‌کنیم و این کلمات مهجور مانده‌اند پس باید ارتباط ما با گذشته عمیق‌تر شود.
بحرانی با تاکید بر لزوم توجه مسئولان فرهنگی به تقویت انجمن‌ها و تشکل‌های ادبی گفت: یکی از قوی‌ترین تشکل‌های ادبی کشور، انجمن شاهنامه‌خوانی شهر یاسوج است.
وی خاطرنشان کرد: در این انجمن که بیش از ۱۵۰ عضو دارد، شاهنامه با زبان لُری خوانده می شود و این جمع جزو فاخرترین انجمن‌های شاهنامه‌خوانی کشور به‌شمار می آید.
ریشه‌شناسی واژگان فارسی در محافل شاهنامه‌خوانی اصفهان
استاد ادبیات فارسی، پژوهشگر و زبان شناس اصفهانی نیز با تأکید بر تأثیر شاهنامه بر حفظ زبان فارسی، اظهار داشت: فارسی یکی از معدود زبان‌های جهان است که متون هزار سال پیش آن همچنان خوانا و قابل فهم است.
یدالله میرزایی در گفت و گو با ایرنا، ویژگی خوب محفل شاهنامه‌خوانی در فرهنگسرای سبحان اصفهان را ریشه‌شناسی واژگان فارسی (اEtymology) دانست و گفت: در این نشست، هر واژه‌ای با ریشه شناسی در زبان باستانی، اوستا و فارسی میانه بررسی می شود.
وی افزود: فارسی، زبانی است که واژگان فراوانی دارد و دهخدا تنها توانست ۲ میلیون واژه از آن را گردآوری کند که کامل نیست، اگر ما علاوه بر واژگانی که در شاهنامه است، گویش‌ها، لهجه‌ها و همچنین واژگانی که در روستاها و شهرهای دیگر کشورها مانند افغانستان و تاجیکستان را به آن اضافه کنیم، میلیون‌ها واژه خواهیم داشت که غنای زبان فارسی را افزون می‌کند.
میرزایی، یکی از چالش‌های محافل شاهنامه‌خوانی در اصفهان را ، کمبود حمایت‌های فرهنگی دانست و گفت: به‌دلیل نبود مکان مناسب، برخی از این نشست‌ها ناگزیر ماهانه یا در منازل اعضا برگزار می‌شود.
این استاد دانشگاه از شهرداری‌ها و مراکز فرهنگی خواست این محافل را جدی بگیرند و از آنها حمایت کنند.
این زبان‌شناس برجسته اصفهانی به خانواده‌ها نیز توصیه کرد که داستان‌های شاهنامه مثل رستم، سهراب و سیاووش را به فرزندان خود یاد دهند و آنها را به زبان ساده بخوانند تا فرزندانشان به زبان و ادبیات فارسی علاقه‌مند شوند.
میرزایی با اشاره به اینکه در قدیم داستان‌های شاهنامه لالایی بچه‌ها بود، تاکید کرد: حفظ کردن شعر برای تقویت حافظه کودکان خوب است زیرا استعدادها را شکوفا می‌کند و کلید شکوفایی استعدادهای بچه ها خواندن و حفظ کردن شاهنامه است.
غفلت آموزش و پرورش از گنجینه شاهنامه
یک نویسنده اصفهانی نیز غفلت آموزش و پرورش از تاریخ ادبیات به‌ویژه شاهنامه را یکی از چالش‌های فرهنگی و ادبی دانست و گفت: صدا و سیما و آموزش وپرورش به‌ندرت به شاهنامه و ادبیات کهن توجه می‌کنند در حالی که شاهنامه گنجینه‌ای از داستان‌ها و حکمت‌های ناب است که می‌تواند در قالب فیلم، سریال و برنامه‌های آموزشی مورد استفاده قرار گیرد.
محمود غفاری با تاکید براینکه شاهنامه‌خوانی میراثی گرانبها برای آیندگان است، افزود: محافل شاهنامه‌خوانی حرکتی برای حفظ و گسترش زبان فارسی و چراغی است که با نور خود، مسیر حفظ هویت و اصالت ایرانی را روشن می‌کند.
وی با اشاره به اهمیت شاهنامه در کشورهایی مثل تاجیکستان گفت: در سفری که به تاجیکستان داشتم با کودکان ۶ ساله ای آشنا شدم که بیشتر داستان‌های شاهنامه را حفظ بودند، در این کشور شاهنامه به‌عنوان یک کتاب باارزش در تاقچه‌های خانه‌ها نگهداری و مطالعه می‌شود، در این کشور واژه‌های فارسی خیلی خوب بهکار می‌رود، واژه‌هایی که از زبان فارسی ما فراموش شده ولی در آنجا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این نویسنده ادامه داد: در این روزگار که تلفن‌های همراه و دنیای مجازی بر زندگی ما سایه افکنده‌اند، شاید شنیدن دوباره داستان‌های شاهنامه بتواند پلی به سوی گذشته‌ای باشد که ریشه‌های ما را محکم نگه می‌دارد.
وی، نقالی، قوالی، خطاطی، تذهیب و نگارگری را از هنرهای خوب و اصیل ایرانی دانست و گفت: برخی از آثار ماندگار با موضوع داستان‌های شاهنامه در همین رشته‌های هنری تولید و به جهان معرفی شده است و نشان می‌دهد این کتاب تنها سرودن شعر نبوده و بزرگان ما روی این کتاب سرمایه‌گذاری کردند و در این اثر، چه هنرهای دیگری بوجود آمده است.
نشست شاهنامه خوانی در حالی به پایان رسید که غروب با رخت ارغوانی‌اش، به سیاهی شب رسیده است، اما شرح داستان کاموس کشانی هنوز ادامه دارد و در این روزگار پرشتاب و پر از تغییر، این محفل، پژواکی از تلاش ماندگار برای جلال و شکوه زبان فارسی است و به عقیده اندیشمندان حاضر در این نشست، شاهنامه‌خوانی یکی از بهترین راه‌ها برای تقویت ریشه‌ها و هویت ایرانی است.