به گزارش ایرنا، در روزهای اخیر کارشناسان مربوطه در خصوص جنبه‌های مختلف آسیب‌های موجود در خصوص کاهش تراز آب دریای خزر هشدارهایی ارائه دادند، اما نخبگان دانشگاهی در این امر بر این باورند که یکی از ابعاد کمتر پرداخته شده به آسیب های کاهش تراز آب خزر آسیب‌هایی است که به تجارت دریایی در این حوزه وارد می‌کند و اگر روند کاهشی تراز آب دریا خزر ادامه‌دار باشد تهدیدی جدی بر صادرات و واردات در بین کشورهای حاشیه خزر محسوب می شود.
نخبگان دانشگاهی ایران آسیب های موجود را برای کشورهای روسیه با توجه به عمق کم ساحل خزر در این کشور که بین چهار تا پنج متر است، بیشتر می‌دانند. سازمان فضایی ایران با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای وضعیت سطح آب دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان را بررسی و کاهش سطح آب این دریا را تایید کرد.
براساس آمار مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر از کاهش ۲ متری سطح آب این دریا از سال ۱۳۷۵ تاکنون خبر داد و در سال گذشته سطح آب این دریا ۲۶ سانتی‌متر کاهش یافته است.
بر اساس مطالعه صورت گرفته در سال ٢٠١٧ مشخص شد که آب خزر تا سال ٢٠۵٠ پسروی خواهد داشت و این پسروی بنا به گفته کارشناسان به علت تغییرات اقلیمی است که احتمال افزایش هم دارد در حالی که حدود ۵۰ درصد پسروی دریایی خزر به سرعت تبخیر آب در آن بر می گردد و در صورتی این روند با این سرعت ادامه یابد ٢٠ تا ٢۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می شود، کاهش خواهد داشت.
نتایج این مطالعات همچنین نشان داده فقط در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ سطح آب دریای خزر با کاهش حدود ۵۰ سانتیمتری مواجه بوده که این رخداد به عقب نشینی دریا از ۱۰ متر تا ۱۰۰ متر در سواحل مختلف منجر شده است.
مطالعات و اندازه گیری دقیق زمینی که در ایستگاه های شاخص ساحلی دریای خزر انجام گرفته این مساله سبب افزایش قابل توجه محدوده ساحلی در طول بیش از ۸۵۰ کیلومتر سواحل شمالی کشور شد و کارشناسان معتقدند که با تشدید روند کاهشی آب، شاهد پسروی بیشتر دریا و خروج بخش عمده ای از بستر دریا در آینده ای نه چندان دور باشیم.
با توجه به این رخداد طبیعی به تاکید کارشناسان ضرورت دارد در گام نخست به اهمیت موضوع حفاظت از حریم و بستر دریا و گام بعدی ضرورت دارد مسوولان دست اندکار نسبت به پیامد های ناشی از این پدیده توجه جدی و برنامه ریزی اصولی و اساسی داشته باشند.
ایجاد چالش در زیرساخت ها، کاربری های اقتصادی، اجتماعی، اختلال در روند فعالیت بنادر و دریانوردی، صید و صیادی، خشک شدن ذخایر آبی وابسته به دریای خزر (تالاب ها - خلیج ها) افزایش عرصه ساحل، دخل و تصرف انسانی به حریم دریا و اثرات منفی بر آبخوان های ساحلی از جمله اثرات عقب نشینی و کاهش تراز سطح دریای خزر از جمله تبعات منفی ناشی از عقب نشینی دریای خزر است.
یک پژوهشگر دریایی با اشاره به کاهش سریع سطح تراز آب دریای خزر، گفت: تبعات کاهش سطح تراز آب دریای خزر می‌تواند بسیار ناگوار و پر از چالش باشد.
خزر آب می‌رود
همایون خوشروان پژوهشگر دریایی در گفت وگو با خبرنگاران اظهار کرد: سطح تراز آب دریای خزر با سرعت فوق‌العاده زیاد در حال کاهش است.
وی با بیان اینکه میزان جابه‌جایی خط ساحل تابع شیب ساحل است، افزود: شدت آسیب‌پذیری فرسایشی مناطق ساحلی به معیارهای مهمی ازجمله شتاب نوسانات سطح تراز آب دریای خزر، پهنای ناحیه خاکریز ماسه‌ای، شیب بخش خشک ساحل، ارتفاع و دوره موثر امواج و جنس رسوبات ساحلی بستگی دارد.
این پژوهشگر دریایی با بیان اینکه افت سطح تراز آب دریای خزر با سرعتی معادل ۱۰۰ برابر و در جهت عکس آب اقیانوس ها به‌وقوع می‌پیوندد، اضافه کرد: پهنای ناحیه خشک ماسه‌ای با شتاب فزاینده در حال افزایش است.
خوشروان ادامه داد: در این میان ساختارهای حفاظتی کارایی خود را از دست داده‌اند و تنها سبب عدم دسترسی گردشگران به ساحل دریای خزر شده‌اند و اسکله‌های بندری درحال خروج از آب دریا و رودخانه‌ها در حال حفر بستر خود در ناحیه دهانه هستند.
وی خاطرنشان کرد: لایروبی انباشت ماسه‌ها در مسیر تردد قایق‌ها و کشتی‌ها یک نگرانی جدی و هزینه هنگفتی است که بر دوش دولت سنگینی می‌کند. این پژوهشگر دریایی در پایان گفت: تبعات خشک‌زایی کاهش سطح تراز آب دریای خزر بسیار ناگوار و مملو از چالش است.
پسروی خزر و خشکی میانکاله
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست گفت: برای احیای تالاب میانکاله و جلوگیری از پیشروی خشک شدن آن باید با کمک مسئولان و نمایندگان مجلس ردیف اعتباری اختصاص یابد.
احمد لاهیجان‌زاده روز گذشته -سه‌شنبه- در مراسم تکریم و معارفه مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران اظهار کرد: لایروبی تالاب میانکاله که در استان گلستان انجام شد تا حدودی خشک شدن تالاب را به ویژه منطقه غربی که در مازندران قرار دارد به تعویق انداخت. اما طرح‌های احیای تالاب باید ادامه یابد و نیاز است تا ردیف اعتباری ملی برای احیای تالاب میانکاله استفاده شود.
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به وجود تالاب‌های ارزشمند و عرصه‌های تالابی در مازندران گفت: بی‌توجهی به چالش‌های تالاب‌ها می‌تواند در همه بخش‌ها مشکلاتی را در آینده ایجاد کند.
لاهیجان‌زاده افزود: مسائل محیط زیستی متاسفانه در نگاه بسیاری از دستگاه‌های اجرایی مهم دیده نمی‌شوند. در حالی که هر چالش محیط‌زیستی می‌تواند در همه بخش‌های زیرساختی و اجتماعی و اقتصادی هم چالش ایجاد کند.
وی خاطرنشان کرد: مازندران به دلیل تنوع جغرافیایی و زیستی استانی خاص محسوب می‌شود و به همین دلیل نگاه سازمان حفاظت محیط زیست به مازندران ویژه است. این موضوع سبب شده که همواره در انتخاب مدیرکل حفاظت محیط زیست برای این استان حساسیت زیادی وجود داشته باشد.
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست افزود: تلاش بر این است که تصمیم‌های مربوط به توسعه همواره با کمترین آسیب به محیط زیست اتخاذ شود. اما گستردگی عرصه‌های شکننده منابع طبیعی و محیط زیستی سبب شده در این استان با چالش‌های بیشتری مواجه باشیم.
خزر بزرگترین دریاچه جهان
دریای خزر (بزرگترین دریاچه جهان) با وسعت ۳۷۶ هزار کیلومتر مربع و خط ساحلی هفت هزار پانصد کیلومتر در شمال کشور قرار دارد و توسط کشورهای ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان، جمهوری ترکمنستان و قزاقستان احاطه شده است. سطح آب دریا به طور متوسط حدود ۲۸ متر پایین تر از دریای آزاد است، بنابر این برای ذکر تراز آب از علامت منفی استفاده می شود. همچنین محل زیست ۵۷۵ نوع گیاه و هزار و ۳۳۲ گونه جانوری و محل زیست و رشد مرغوب‌ترین ماهی های جهان به ویژه ماهیان خاویاری است. در دریای خزر یکی از پستانداران آبزی کمیاب دنیا نیز زندگی می کند که فک خزری نامیده می‌شود.
اما چند سالی است که کاهش تراز آب دریای خزر یا همانطور که مردم عادی می‌گویند پایین رفتن یا پسروی سطح آب دریا سوالات زیادی را در اذهان مردم عادی و حتی مسئولان ایجاد کرده است. در حالیکه طی دهه‌های ۶۰ و ۷۰ خورشیدی بالاآمدن آب دریا نیز موجب خسارت‌ها و نگرانی‌های شده بود این بار عقب رفتن آب دریا همان نگرانی‌ها را پدید آورده است.
ایجاد چالش در زیرساخت‌ها، اختلال در روند فعالیت بنادر و دریانوردی، صید و صیادی و به گل نشستن زیرساخت‌ها و تاسیسات آبی مستقر در ساحل، خشک شدن ذخایر آبی وابسته به دریای خزر مانند تالاب ها و خلیج ها افزایش عرصه ساحل، دخل و تصرف انسانی به حریم دریا، برهم خوردن تعادل زیستی در این پهنه و آثار منفی بر آبخوان‌های ساحلی برخی از تبعات عقب‌نشینی است.
سازمان‌های مختلف ملی و منطقه‌ای بر روند تغییرات دریای خزر نظارت دارند که سازمان بنادر و دریانوردی، مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر، دفتر مخاطرات، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور و مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی را شامل می‌شود.