به گزارش خبرنگار ايرنا، داستان خشك شدن تالاب ها اين بار اما به خليج گرگان در ساحل شرقي درياي خزر رسيده و انگار قرار است داغي جديد بر دل طبيعت ايران نقش بندد. اگرچه در اين موضوع رخدادهاي طبيعي و دست طبيعت نقش دارد اما عوامل انساني روند آن را شتابان كرده است.
از بين رفتن تدريجي درياچه و تالاب ها با وجود هشدارهاي كارشناسان و دوستداران طبيعت به سبب عواملي همچون استمرار و تشديد خشكسالي، اجراي طرح هاي غيركارشناسي، عوامل انساني و توليد پسماند و فاضلاب ها روز به روز وسعت شوره زارها و دشت هاي لبريز از نمك را وسعت مي بخشد.
خليج گرگان محدوده كم عمقي است كه با خشك شدن كانال خزيني (كانال ورودي آب خزر به خليج گرگان) هم اينك فقط از طريق كانال 'چپ اوغلي' به درياي خزر وصل مي شود.
اين شاهراه حياتي در سال هاي اخيربه دليل پايين رفتن سطح آب دريا و انباشت رسوبات، بشدت كم عمق شده و جلوي جريان آب و ورود آبزيان را به خليج گرفته است.
سال ها قبل عمق كانال خزيني تا 3 متر هم مي رسيد، اما اكنون كم عمق شده و جريان آب دريا مانند قبل به سمت خليج نمي آيد، اين آب رو زماني عمق مناسبي داشت و دريا كه توفاني مي شد جريان آب را بشدت وارد خليج مي كرد اما اكنون جريان آب ماسه ها و لجن را دپو كرده و خود مانند سدي، جداكننده دريا و خليج است.
در اين خصوص پسروي آب دريا در استان گلستان به عنوان كم شيب ترين ساحل خزر تا جايي پيش رفته كه صدها هكتار از سطح دريا خشك شده و جاي آن را صحرايي از خارشترهايي گرفته كه تنها ثمره آن بيشتر شدن خوراك دامهايي همچون شتر است.
در اين منطقه كم شيب پسروي 500 متري دريا گردشگري و صيادي را از رونق انداخته و اكنون سواحل گلستان به جاي اينكه مكاني براي گردشگري، آبتني تابستاني و صيد ماهي زمستاني باشد، به محلي براي رويش بوته هاي صحرايي تبديل شده است.
رئيس اداره حفاظت محيط زيست شهرستانهاي بندرتركمن و گُميشان در اين باره مي گويد: در سال 92 و 93 ميانگين تراز آب دريا 8 سانتيمتر و نسبت به چهار سال قبل 42 سانتيمتر پايين تر رفته است.
علي بياني اضافه كرد: اين پسروي در سواحل استان گلستان به دليل كم شيب بودن ساحل، زياد و بسته به توپوگرافي منطقه متفاوت بوده به طوري كه در برخي نقاط تا 500 متر رسيده است.
وي سختي دسترسي به دريا براي صيادان، باتلاقي شدن ساحل براي گردشگران و از همه مهمتر كاهش ذخاير ماهيان دريايي را از مهمترين تأثيرات كم شدن آب خليج گرگان مي داند.
بياني اظهار كرد: بسته شدن سدها بر مسير رودخانه ها كه منتهي به دريا مي شود، خشكسالي چندسال اخير و كاهش نزولات آسماني كه موجب خشكي حوزه آبخيز شده و كاهش آبدهي رود ولگا در روسيه كه 70 تا 90 درصد آب خزر را تأمين مي كند از مهمترين دلايل كاهش آب دريا بوده است.
رئيس اداره حفاظت محيط زيست بندرتركمن و گميشان با اشاره به كمين خشكسالي براي تالاب بين المللي گميشان اضافه كرد: عمق تالاب كه سال هاي گذشته در برخي نقاط به 150 سانتيمتر هم رسيده بود، اكنون حداكثر 30 سانتيمتر است.
بياني ادامه داد: فاصله بين دريا تا تالاب هم زياد شده و در برخي نقاط شمالي آن به 400 متر رسيده در حالي كه در گذشته اين فاصله حداكثر 20 متر بود و تالاب هنگام جزر و مد آبگيري مي شد.
به گفته وي، مشكل كم آبي به جايي رسيده كه به دليل پسروي دريا به جاي اينكه آب از دريا به تالاب برود در بعضي نقاط روند برعكس شده و آب از سمت تالاب به دريا مي ريزد.
رئيس اداره حفاظت محيط زيست بندرتركمن و گميشان بيان كرد: مشكل كم آبي در تالاب گميشان نياز به مطالعه دارد تا در صورت نياز از طريق روش هاي فني مانند كانال هاي انحرافي آب پمپاژ شده و نيز با لايروبي، كم آبي تالاب را برطرف كند.
به گفته بياني كاهش سطح آب درياي خزر بر بخش هاي مختلف شيلات از جمله يگان حفاظت منابع آبزيان، صيد و صيادي، تأسيسات و آبزي پروري ساحلي نيز تأثير گذاشته است.
همچنين به گفته برخي كارشناسان، خليج گرگان از آسيب پذيرترين مناطق درياي خزر است چون شيب منطقه كم و حجم آورده هاي رسوبي زياد است لذا نسبت به نوسانات درياي خزر تأثير بيشتري دارد.
مديركل حفاظت محيط زيست گلستان در خصوص وضعيت پسروي درياي خزر و خليج گرگان معتقد است: در هر دوره 25 ساله يك مرحله پسروي دريا صورت مي گيرد كه وقوع آن طبيعي است.
اسماعيل مهاجر اظهار داشت: يكي از دلايل پسروي و كاهش آب در خليج گرگان به خاطر كاهش دبي رودخانه ولگا به عنوان تامين كننده اصلي آب خزر است و نيز ايجاد بندهاي انحرافي باعث شده تا آب كمتري به درياي خزر برسد.
به گفته وي در برخي از مناطق درياي خزر كاهش آب و پسروي بين پنج تا هشت متر است.
وي در خصوص ورود فاضلاب به درياي خزر نيز گفت: طول ساحل خزر در حد فاصل شهرهاي آستارا تا گميشان حدود 900 تا يك هزار كيلومتر است و با در نظر گرفتن فاضلاب خانگي و صنعتي طول اين مسير و ضايعات استخراج نفت برخي از كشورهاي همسايه كه به دريا مي ريزد، مشخص مي شود كه چه فاجعه اي درحال رخ دادن است.
وي با تاكيد بر توجه ويژه در رفع آلودگي هاي درياي خزر گفت: از سال 1380 بر ايجاد تصفيه خانه فاضلاب در شهرهاي ساحلي تاكيد شده است تا از ورود فاضلاب از رودخانه هايي كه وارد خزر مي شود، كاسته شود.
مهاجر در خصوص وضعيت فاضلاب شهرهاي حاشيه درياي خزر در استان گلستان اظهار كرد: تصفيه خانه در شهرستان هاي كردكوي و تركمن در حال تكميل شدن است و پيشرفت فيزيكي اجراي تصفيه خانه فاضلاب براي شهرستان هاي گرگان، گنبدكاووس و علي آبادكتول نيز 30 درصد است.
به گفته وي اكنون آب آلاينده كه در حوزه گلستان وارد درياي خزر شود نداريم و يا به حداقل رسيده است ولي در ساير استان هاي همجوار ممكن است مشكل آلودگي وجود داشته باشد.
مهاجر افزود: اكنون محيط زيست دريايي در تركمن مستقر است و به صورت آنلاين (به روز) آب خليج گرگان را مورد آزمايش قرار مي دهد و در صورت ورود آب آلوده به خليج شناسايي و دستگاه متولي آن به مرجع قضايي معرفي مي شود.
وي همچنين گفت: همواره در صورت مشاهده آلودگي به فرمانداري هاي شهرستان هاي حاشيه درياي خزر در استان گلستان اعلام و براي رفع سريع آن هشدار داده مي شود.
معاون پايش و نظارت اداره كل حفاظت محيط زيست گلستان نيز به خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي گفت: پسروي آب درياي خزر كه 100 كيلومتر از سواحل اين استان را دربر گرفته هر 25 تا 30 سال يكبار رخ مي دهد و دوباره به شرايط قبلي خود باز مي گردد.
مجتبي حسيني افزود: از آغاز پسروي كنوني آب در خليج گرگان يك دهه مي گذرد و اثر آن در سواحل گميشان بيشتر مشهود است.
وي اضافه كرد: در بحث مشكلات خليج گرگان علاوه بر بحث پسروي آب در سواحل استان گلستان ، مساله انباشته شدن رسوبات در كانال خزيني و مسيرهاي آبي از بهشهر است كه اين رسوبات به خليج گرگان وارد مي شود و مشكلات در اين بخش را بيشتر كرده است.
وي گفت: كانال خُزيني (كانال ورودي آب درياي خزر به خليج گرگان)از مهم ترين مسيرهاي آبرساني به خليج گرگان است كه از قديم به شكل طبيعي وجود داشته و آب را وارد خليج مي كند و هم اينك انباشته شدن رسوبات در آن و كم آبي نگراني هايي را در بحث حيات وحش و آبزيان اين حوزه ايجاد كرده است.
به گفته وي رسوب گذاري مسير كانال خزيني تاثير منفي بر آبزي پروري و تكثير و پرورش ماهيان خاوياري به صورت طبيعي در سواحل استان گلستان داشته است.
حسيني با بيان اينكه جهت حركت آب به شكل دوراني در درياي خزر و از آستارا به سمت گميشان است، افزود: اين مساله باعث حركت رسوبات به سمت سواحل گلستان و خليج گرگان شود.
وي گفت: هم اينك با پسروي آب و مشكلات رسوبات و كم آبي در خليج گرگان و سواحل استان باعث مهاجرت آبزيان از اين منطقه شده است.
حسيني تاكيد كرد كه اگر به فكر رفع رسوب و لايروبي كانال هاي ورودي به سواحل استان و خليج گرگان نباشيم خود به خود اين ذخيره گاه طبيعي را از دست خواهيم داد و ديگر به حالت طبيعي برنخواهد گشت.
معاون پايش و نظارت اداره كل حفاظت محيط زيست گلستان گفت: اجراي لايروبي مسير كانال هاي منتهي به سواحل استان از جمله راهكارهاي نجات خليج گرگان است كه در اين راستا اين اداره كل پيشنهاد خود را به دستگاه هاي مرتبط شامل آب منطقه اي و سازمان بنادر و كشتيراني داده است تا اعتبارات لازم براي اين اقدام را مصوب كنند.
وي افزود: عملياتي شدن اين پيشنهاد مي تواند خليج گرگان را از مرگ تدريجي نجات داده و حيات طبيعي را به اين حوزه آبي برگرداند.
حسيني با بيان اينكه شهرهاي ساحلي گلستان داراي تصفيه خانه فاضلاب بوده و آلودگي به داخل سواحل نمي ريزد، گفت: اميدواريم شهرهاي ساحلي استان هاي همجوار نيز داراي تصفيه خانه فاضلاب شده و از ورود فاضلاب به سواحل ممانعت شود تا شاهد آلودگي درياي خزر و انباشت رسوبات و آلودگي ها در خليج گرگان نباشيم.
حسيني افزود: علاوه بر اين نظارت دقيق بر اجراي طرح هاي عمراني در رودخانه هاي بالادست سواحل درياي خزر از جمله قره سو و نكارود مي تواند از ورود رسوب به سواحل درياي خزر و خليج گرگان ممانعت كند.
وي خواستار توجه جدي دستگاه هاي متولي به اين مساله و رفع رسوب گذاري در خليج گرگان شد.
وي همچنين پيش بيني و اجراي مديريت يكپارچه سواحل درياي خزر با همكاري سه استان گيلان، مازندران و گلستان را يك ضرورت مهم دانست.
رئيس اداره طرح هاي زيربنايي مهندسي دريايي سازمان بنادر و دريانوردي نيز قطع شدن ارتباط خليج گرگان با بدنه اصلي دريايخزر را از عوامل كاهش تراز آب اين خليج بيان كرد.
محمدحسين نعمتي چندي پيش در سومين نشست كميته ملي اقيانوسشناسي كميسيون ملي يونسكو با ارائه گزارشي درخصوص پيگيري هاي انجام شده در سازمان بنادر و دريانوردي براي نجات خليج گرگان، گفت: از آنجا كه نسبت ميزان تبخير يا ورودي هاي خليج گرگان با بارش برابر نيست، بارش ها در ورودي رودخانه ها نمي تواند ميزان آبي را كه بر اثر تبخير از دست مي رود جبران كند و چنانچه اين روند ادامه پيدا كند اين خليج به سرنوشت درياچه اروميه گرفتار مي شود و تنها كانالي كه شمال شرق خليج گرگان وجود دارد ،نيز ممكن است بسته شود.
وي بيان كرد: در صورت بسته شدن شمال شرق خليج گرگان، پس از سه سال با معضلي شبيه معضل درياچه اروميه مواجه خواهيم شد.
نعمتي با تشريح راهكارهايي براي حل مشكل خليج گرگان اضافه كرد: با توجه با اينكه كانالي كه هم اكنون وجود دارد، داراي عمقي بسيار كم و در حد نيم تا يك متر است، با همكاري همه جانبه در تأمين هزينه ها مي توان اين كانال را لايروبي كرد.
وي همچنين ساخت سازه هاي فيزيكي براي حفظ عمق مطلوب اين كانال و احداث كانالي جديد از سمت شمال غرب خليج گرگان براي ايجاد نوعي گردش آب در خليج را از جمله ديگر راهكارهاي موجود براي حل مشكل خليج گرگان دانست.
نماينده مردم بندرگز، كردكوي، گميشان و بندرتركمن در مجلس شوراي اسلامي نيز با تاكيد بر اينكه خليج گرگان در حال نابودي است از محيط زيست، منابع طبيعي و ساير ارگان ها خواست توجه ويژه اي به اين بخش مهم و موثر منابع طبيعي استان گلستان داشته باشند.
جواد نظري مهر اظهار كرد: در گذشته صيد و صيادي گلستان در كشور مطرح بود و محصولات اين منطقه به آسياي ميانه صادر مي شد اما اكنون بخش عمده اين منابع درآمدي به دلايل مختلف از جمله پسروي آب نابود شده است.
وي خواستار رسيدگي به وضعيت و شرايط رودخانه هاي استان گلستان شد و گفت: احياي رودخانه ها بدون ترديد به احياي تالاب ها، خليج گرگان، كشاورزي و صيد و صيادي خواهد انجاميد.
نماينده مردم غرب گلستان در مجلس بي توجهي به اجراي طرح هاي آبخيزداري در بالادست را از جمله دلايل افزايش رسوبات در خليج گرگان دانست و گفت: قطع بي رويه درختان منجر به بروز سيلاب هاي دائمي، شستشوي سطح بالايي خاك و انتقال آن به خليج گرگان مي شود.
نظري مهر مدعي شد: يكي از جدي ترين دلايل نابودي خليج گرگان پر شدن كانال خزيني از سوي مسئولان مازندراني سازمان حفاظت محيط زيست بود كه ضربه مهلكي به پيكره اين خليج و اكوسيستم منطقه وارد كرد.
چند سال قبل جهادسازندگي وقت مازندران (قبل از جدا شدن گلستان از مازندران) با هدف ايجاد راه دسترسي زميني از ميانكاله به جزيره آشوراده تمام كانال خوزيني را پركرد كه اين مساله هم اينك با پسروي آب درياي خزر و كم شدن آب خليج گرگان زمينه نابودي اين خليج را بيشتر فراهم كرده است.
اين نماينده مجلس ادامه داد: اجراي طرح هاي آبخيزداري و رسوب گيري مداوم كانال خزيني و ديگر كانال هاي ورودي به اين خليج از جمله راهكارهاي موثر احياي دوباره خليج گرگان است.
يك كارشناس محيط زيست مازندران نيز بدون ذكر نام خود بر لزوم مطالعه دقيق براي خارج شدن خليج گرگان از بحران پسروي آب تاكيد كرد.
وي گفت: پسروي آب در اين محدوده اگر چه موضوعي است كه هر 30 سال يكبار اتفاق مي افتد اما اگر دوره خشكسالي طولاني شود، آسيب هاي جدي به محيط زيست منطقه وارد خواهد كرد.
اين كارشناس محيط زيست بيان كرد: محدوده خشك شده خليج گرگان از جمله زيستگاه هاي مهم پرندگان زمستان گذران است كه طولاني شدن زمان پسروي آب اين منطقه ممكن است موجب كوچ دائمي پرندگان و حضور آنها در منطقه ديگري شود.
وي هجوم زمين خواران به اين مناطق را از ديگر آسيب ها و پيامدهاي خشك شدن خليج گرگان دانست و گفت: از زمان وقوع اين پسروي عده زيادي از فرصت طلبان به خصوص در محدوده جنوبي خليج اقدام به تصرف زمين ها كرده اند كه انتظار مي رود با اقدام به موقع محيط زيست از ادامه يافتن اين تعدي ها جلوگيري شود.
معصومه ابتكار معاون رئيس جمهوري و رئيس سازمان محيط زيست كشور نيز كه چندي قبل از تالاب ميانكاله ديدن كرده بود با بيان اينكه خشكي تالاب ها يك امر طبيعي است و هر چند دهه يكبار اين اتفاق براي تالاب ميانكاله رخ مي دهد، گفت: تالاب هاي شمالي كشور به دليل نوسانات آبي درياي خزر دچار مشكل شديد شده اند.
بايد گفت اگرچه خليج گرگان و شبه جزيره ميانكاله به صورت محدوده زيستي حفاظت شده درآمده ولي صيد بي رويه و بي موقع، افزايش واردات فضولات صنعتي، دامداري و كشاورزي از يك سو و اهميت زيست محيطي خليج گرگان و لزوم بهره برداري بيشتر از منابع غذايي براي جمعيت فزاينده كشور از سوي ديگر مي تواند لزوم توجه بيش تر و انجام پژوهش در خصوصيات خليج گرگان و شبه جزيره ميانكاله را توجيه كند.
اكنون به علت پايين رفتن تراز آب خزر رابطه اين خليج با بدنه اصلي دريا قطع شده كه تداوم آن براي حيات خليج گرگان نگران كننده است.
6204 /7331/6203
گرگان - ايرنا - از بين رفتن سرمايه هاي خدادادي موضوع تازه اي در ايران نيست، يكي از دردناكترين نوع هدر رفت اين سرمايه ها از بين رفتن تدريجي درياچه ها و تالاب ها است كه با وجود هشدارهاي فراوان كارشناسان، تالاب ها يكي پس از ديگري به دشت هاي لبريز از نمك و شوره زار تبديل مي شود.
