پس از آنکه "حسن روحانی" رییس جمهوری اسلامی ایران در ۱۸ اردیبهشت ۹۸ کاهش برخی تعهدات برجامی ایران را اعلام کرد، در گام اول ایران با عبور از ذخیره ۳۰۰ کیلوگرمی تلاش کرد تا نشان دهد که سیاست کاهش تدریجی اما آرام تعهدات را انتخاب کرده است.
در همان زمان مهلتی ۶۰ روزه به طرف‌های برجامی اعلام شد تا سرعت عمل به تعهدات خود را افزایش دهند و اکنون ۱۶ تیرماه پس از پایان آن مهلت، جمهوری اسلامی ایران گام دوم یعنی عبور از غنی سازی ۳.۶۷ ذکر شده در برجام بود عبور کرد؛ نشانه‌ای دیگر از شکل گیری روندی تازه در دیپلماسی برجامی و حفظ منافع ملی.
«سیدعباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر خارجه ایران روز یکشنبه در نشست خبری مشترک با سخنگوی دولت و سخنگوی سازمان انرژی اتمی اعلام کرد که، ما امروز در موعد ۶۰ روز گام اول کاهش تعهدات برجامی خودمان هستیم و از آنجایی که خواسته‌های ما در باره برجام تحقق نیافت، گام دوم خود را بر می‌داریم.
ایران با تاکید بر ادامه کاهش تعهدات برجامی خود تاکید کرده این گام‌ها در چارچوب برجام و طبق بندهای ۲۶ و ۳۶ این توافق است و در صورتی که شرکای برجام گام‌های لازم برای ایفای تعهدات خود بردارند این اقدامات به سرعت قابل بازگشت است.
پس از این اقدام، "یوکیا آمانو" مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی روز گذشته با انتشار گزارشی غنی سازی فراتر از ٣.۶٧ درصدی را در ایران تایید کرد و اعلام کرد که برابر اعلام اپراتور کارخانه غنی سازی سوخت، این غنا ۴.۵ درصد می باشد.
اقدام برجامی ایران درحالی انجام شد که "دونالد ترامپ" رییس جمهری آمریکا از ۱۸ اردیبهشت ۹۷ از توافق چندجانبه برجام خارج شده و از آن تاریخ تحریم هایی یکجانبه را علیه ایران به مرحله اجرا گذاشته است. الگوی رفتاری آمریکای ترامپ در قبال ایران به طور اعم و در قبال این توافق به طور اخص، الگوی دیپلماسی اجبار در قالب سیاست فشار حداکثری اجرایی می شود.
از دیگر سو، جمهوری اسلامی ایران با سیاست صبر راهبردی تلاش کرده از همه ظرفیت های دیپلماسی دوجانبه و چندجانبه در قالب تداوم گفت و گوهای دوجانبه با همه طرف‌های برجامی و دیپلماسی چندجانبه در چارچوب برکزاری کمیسیون مشترک، منافع ملی خود را پیگیری کند.
اما اساساً پیگیری چنین سیاستی که آن را می توان سیاست "مقاومت گرایی فعال" خواند از سوی آمریکا و اروپا به عنوان "سیاست مماشات" تلقی شد و با وجود تلاش های سیاسی اتحادیه اروپا برای ایجاد ساز و کار ویژه تجارت با ایران موسوم به «اینستکس»، اما هنوز گام های عملی اروپا در قبال تعهدات اجرایی خود به مرحله اجرایی در نیامده است.
هرچند سازوکار مالی ویژه اروپا برای مقابله با تحریم‌های آمریکا آغاز به کار کرده است اما تراکنش‌های آن عمدتاً محدود به خدمات بشردوستانه بوده و تأثیرات اندکی در اقتصاد ایران دارد.
اما با گذار از یک دوره پرتنش میان ایران و آمریکا و حتی طرف هایی اروپایی به نظر می رسد که نشانه هایی ازآغاز یک گفت وگو میان ایران و اروپا بر سر نحوه و چگونگی اجرای تعهدات برجامی دیده می شود.
"امانوئل مکرون" رییس جمهوری فرانسه درتماس تلفنی شنبه شب (۱۵ تیر) با حسن روحانی رییس جمهوری تصریح کرد؛ "می پذیریم که اقدام های اروپا برای جبران تحریم های آمریکا موفق و کارآمد نبوده است اما همه تلاش خود را برای جبران این موضوع بکار می گیریم".
رئیس جمهوری ایران نیز با اشاره به پیشنهاد همتای فرانسوی خود، گفت که توقف تمامی تحریم ها می تواند آغازی برای یک حرکت بین ایران و ۱+۵ باشد.
مکرون از روحانی تا ۱۵ ژوئیه ماه (۲۴ تیرماه) فرصت گرفته تا با دیگر متحدان اروپایی فرانسه برای بررسی شرایط از سرگیری مذاکرات برجامی گفت وگو کند. پیشنهادی که موافقت رئیس جمهوری ایران را به همراه داشت.
مقام‌های فرانسوی روز دوشنبه اعلام کردند که «امانوئل بُن» مشاور ارشد مکرون به تهران سفر می‌کند و روزهای سه شنبه و چهارشنبه با مسؤولان ایرانی دیدار خواهد کرد.
این دومین سفر بن به تهران در هفته های اخیر است؛ مشاور دیپلماتیک دولت فرانسه که همچنین پیشینه فعالیت در سفارت این کشور در تهران را هم دارد و به خوبی با سیاست خارجی ایران آشنا است، ۱۹ ژوئن (۲۹ خرداد) نیز برای انجام گفت وگوهای به تهران کرده بود.
جهان سیاست همواره مملو از پیچیدگی ها و تضادهای رویکردی و عملی بوده و هنوز در بستر سیاست بین المللی این تضادها جاری وساری است. سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در حوزه هسته ای همواره مبتنی بر عبور از این پیچیدگی های سیاسی، اقتصادی و حقوقی در چارچوب "عزت، حکمت و مصلحت" به دنبال رسیدن به اهداف ملی بوده است.
وضعیت و فرایند پیش رو اکنون اما در مرحله ای از بودن و شدن است و باید دید اروپا تعهدات برجامی خود را اجرایی خواهد کرد یا روند گفت و گوهای سیاسی تازه ای از میانه آغاز گام دوم برجامی ایران شکل خواهد گرفت، یا شاید گام سومی با دو مسیر شکل خواهد گرفت.