تغذیه کودکان در سال‌های نخست پس از تولد، بویژه دو سال اول از جنبه‌های مختلف اهمیت دارد و شیر مادر، بدون شک، غذایی است که اغلب ویژگی‌های تغذیه ایده‌آل را دارا است.
اثرهای مثبت شیر مادر بر روی رشد و تکامل کودک غیرقابل انکار است و در این رابطه مقالات و پژوهش‌های بسیاری انجام شده است و با این وجود هنوز شاهد هستیم برخی از مادران از دادن شیر به کودک خود امتناع می‌کنند.
جلوگیری از بیماری‌ها و آلرژی‌ها در کودکان یکی از مزایای تغذیه با شیر مادر است که شاید سبب تشویق این مادران برای شیردهی باشد.
سازمان جهانی بهداشت (۲۰۰۱) شیردهی انحصاری را تا ۶ ماه اول تولدکودک و ادامه آن به همراه غذای جامد تا ۲ سالگی به مادران توصیه کرده و مدت زمان بین سه ماه آخربارداری تا ۶ ماه پس از تولد را بحرانی‌ترین دوره برای تغذیه جنین و شیرخوار می‌داند.
این سازمان تغذیه انحصاری شیرخوار با شیرمادر را در ۶ ماه اول پس از تولد مطلوب‌ترین تغذیه عنوان کرده و بسیار با اهمیت می‌داند.
آمارها نشان می‌دهد که عدم استفاده از شیر مادر میزان مرگ و میر کودکان را در کشورهای در حال توسعه به هر ۳۰ ثانیه ۱ کودک و هر سال ۵ میلیون کودک رسانده و ۷۰ درصد مرگ و میر کودکان در این کشورها در نتیجه عدم استفاده از شیر مادر است.
اهمیت تغذیه طبیعی نوزاد سبب شده است تا از سوی سازمان‌های بهداشت جهانی و یونیسف همه ساله از ۱۰ تا ۱۶ مرداد(اول آگوست) به‌عنوان هفته جهانی شیر مادر تعیین شود.
فوق تخصص نوزادان و رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان سمنان در گفت و گو با ایرنا شیر مادر را هدیه‌ای الهی و بهترین غذا برای کودکان خواند و گفت: شیر مادر به تنهایی از لحظه تولد تا شش ماهگی تمام نیازهای غذایی شیرخوار را تامین می‌کند و احتیاج به آب یا غذای دیگری نیست.
دکتر نوید دانایی ادامه داد: شیر مادر علاوه بر اینکه درصد ابتلای کودکان به بیماری‌های مختلف را کاهش می‌دهد، افزایش بهره هوشی کودک را نیز به همراه دارد.
وی تاکید کرد: کودکانی که با شیر مادر تغذیه شده‌اند، سالمتر از کودکان تغذیه شده با شیرمصنوعی یا سایر شیرها هستند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان به پدران توصیه کرد با حمایت از همسر خود، آنان را در شیردهی یاری کنند.
آغوز، نخستین مصون ساز در برابر بیماری‌ها
دانایی افزود: پشتیبانی پدران در شروع موفق و تداوم شیردهی مادر بسیار موثر است.
دانایی با اشاره به اهمیت آغوز،گفت: شیر روزهای اول بعد از تولد آغوز یا ماک که زردرنگ، بسیار مغذی و دارای مواد مختلف ایمنی بخش است و نخستین وسیله مصون‌سازی و بهترین محافظ کودک برضد بیماری‌های محسوب می‌شود.
وی با اشاره به اینکه شیردهی مادر فواید اقتصادی و اجتماعی زیادی نیز برای خانواده، سیستم مراقبت‌های بهداشتی و جامعه دارد، گفت: بیماری‌هایی مانند درماتیت آتوپیک (اگزما)، عفونت گوش میانی، عفونت‌های گوارشی، بیماری‌های قسمت پایینی دستگاه تنفسی و آسم از جمله بیماری‌هایی است که خطر ابتلا کودک به این بیماری‌ها با تغذیه شیر مادر به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد.
دانایی بیان کرد: بسیاری از نوزادان با عفونت متوسط و شدید تنفسی مواجه می‌شوند که امکان تبدیل شدن این عفونت به آسم در دوران کودکی زیاد است.
این فوق تخصص نوزادان بیان کرد: این خطر در نوزادانی که به طور انحصاری برای ۴ ماه یا بیشتر با شیر مادر تغذیه شوند، بسیار کمتر است.
وی بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ و لوسمی دوران کودکی را از دیگر بیماری‌هایی خواند که با شیر مادر خطر ابتلایشان کاهش می‌یابد و بیان کرد: تغذیه با شیر مادر در نهایت با کاهش خطر اسهال عفونی و بیماری‌های تنفسی، میزان مرگ و میر نوزادان را کاهش می‌دهد.
تغذیه انحصاری در سمنان ۸۲ درصد است
مسئول سلامت کودکان معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان نیز با اشاره به اهمیت تغذیه انحصاری بیان کرد: تغذیه انحصاری یعنی شیرخوار تا پایان ۶ ماهگی فقط با شیرمادر تغذیه شود و هیچ نوع ماده غذایی و آشامیدنی دیگری حتی آب به او داده نشود.
دکتر مریم شیبانی ادامه داد: دادن دارو در صورت لزوم و با تجویز پزشک و قطره‌های مولتی ویتامین و ویتامین آد و تغذیه با شیر دوشیده شده مادر اشکالی ندارد.
وی ادامه داد: مادران در استان سمنان اهمیت این امر را می‌دانند و ۸۲ درصد آنان کودکان خود را در ۶ ماه نخست تنها با شیر خود تغذیه می‌کنند.
وی بیان کرد: این درحالی است که میانگین کشوری تغذیه با شیر مادر ۵۳ درصد است.
وی با اشاره به اینکه امروزه چاقی در کودکان بسیار شایع شده است، گفت: ارتباط قوی میان شیر مادر و کاهش خطر ابتلا به اضافه وزن یا چاقی در نوجوانی و بزرگسالی وجود دارد.
شیبانی ادامه داد: عدم تغذیه با شیر مادر به ویژه در ۶ ماهه اول زندگی سبب می‌شود که کودکان به تدریج در معرض بروز چاقی قرار گیرند.
مسئول سلامت کودکان معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان شیر مادر را دارای تمام مواد لازم برای رشد مناسب کودکان معرفی و بیان کرد: شیر مادر اولین واکسنی است که به کودکان داده می‌شود.
وی افزود: کودکانی که شیر مادر می‌خورند کمتر به اسهال، سرماخوردگی، عفونت گوش، آسم و عفونت کلیه مبتلا می‌شوند.
شیبانی ادامه داد: شیر مادر دارای چربی‌های لازم برای رشد سلول‌های مغزی کودک می‌باشد و کودکانی که شیر مادر می‌خورند سالمتر و با هوش‌ترند.
وی اظهار داشت: شیر مادر باعث کاهش میزان برخی سرطان‌های دوران کودکی مانند لنفوم می‌شود.
عوامل متعدد موفقیت در شیردهی
یک متخصص بیولوژی تولید مثل در گفت و گو با ایرنا بیان کرد: طبق تحقیقاتی در آمریکا، گر چه تعداد زنانی که از شیر خود کودکشان را تا ۶ ماه بطور انحصاری تغذیه می‌کنند در حال افزایش است، اما هنوز این میزان چندان مطلوب به نظر نمی‌رسد.
دکتر جمیله جهانگیریان ادامه داد: بر اساس این مطالعات، تنها ۲ درصد از مادران تا ۶ ماهگی تغذیه با شیر مادر را بطور انحصاری ادامه داده و ۱۷/۲ درصد آنان تا ۱۲ ماهگی شیر خود را به همراه غذای جامد و مکمل به کودکانشان می‌دهند.
وی افزود: طبق گزارش وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ایران در سال ۱۳۸۵ کمتر از یک سوم و به عبارتی تنها ۲۸ درصد از نوزادان زیر شش ماه ایران از تغذیه انحصاری با شیر مادر بهره‌مند بوده‌اند.
این متخصص با اشاره به اینکه در شیردهی موفق مادران عوامل متعددی دخیل است، بیان کرد: اقدامات قبل از تولد، سن و تحصیلات مادر، درآمد خانواده، حمایت خانواده به ویژه پدران و زمان تصمیم‌گیری برای اولین بارداری و شیردهی از جمله این عوامل هستند.
جهانگیریان شیر مادر را بهترین ترکیب غذایی برای نوزادان نارس و کم وزن خواند و گفت: احتمال سرطان پستان، تخمدان و رحم در مادرانی که شیر می‌دهند به مراتب کمتر است. وی افزود: میزان شکستگی استخوان‌های لگن و پوکی استخوان در مادران شیرده کمتر می‌شود.
این متخصص بیولوژی تولید مثل تاکید کرد: تغذیه با شیر مادر باعث تحکیم روابط عاطفی بین فرزند و مادر نیز می‌شود.
آلرژی کودکان شیرخوار با تغذیه مادران ارتباط دارد
فوق تخصص گوارش، کبد و تغذیه کودکان گفت: مادران شیرده از خوردن موادی که کودک به آن حساسیت دارد باید بپرهیزند و آلرژی کودکان شیرخوار با تغذیه مادران ارتباط دارد.
دکتر پانته آ تاجیک بیان کرد: برخی از کودکان شیرخوار به مواد خاصی از جمله شیر گاو آلرژی دارند که مادر نیز باید از خوردن این آلرژن در طول ۲ سال شیردهی، امتناع کند.
وی با اشاره به اینکه برخی از شیرخواران به شیرمادر واکنش آلرژیک نشان می‌دهند، گفت: این تعداد کودکان بسیار محدود هستند که واکنش اکثر آنان نسبت به شیرگاو موجود در رژیم غذایی مادر است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان تظاهرات گوارشی را یکی از عوارض آلرژی خواند و گفت: این مشکلات باید سریع تر توسط پزشک مورد بررسی و درمان قرار گیرد.
وی گفت: دردهای شکمی، استفراغ، اسهال، یبوست و غلت زدن بسیار و آبریزش دهان در هنگام خواب از علامت های آلرژی در دستگاه گوارش هستند.
تاجیک اضافه کرد: آلرژی از عوامل تشدید کننده رفلاکس در کودکان نیز محسوب می‌شود و استفاده از آلرژن‌ها درمان رفلاکس کودکان با داروها را به تعویق می‌اندازد.
این فوق تخصص گوارش و کبد و تغذیه کودکان تاکید کرد: شایع ترین آلرژن های غذایی در کودکان پروتئین های شیر گاو است که در لبنیات و گوشت گاو موجود است.
تاجیک با اشاره به اینکه در بیشتر موارد آلرژی موروثی است، بیان کرد: اگر یکی از والدین دارای آلرژی باشد، احتمال ابتلای کودک نیز افزایش می‌یابد.
وی بهترین تغذیه برای کودکان و بویژه نوزادان زیر ۶ ماه را شیر مادر خواند و خواستار افزایش تبلیغات به منظور تغذیه انحصاری از سوی دستگاه‌های ذی ربط شد.
سفارش های اسلام درباره شیرمادر
معاون فرهنگی تبلیغی مدیریت حوزه علمیه خواهران استان سمنان نیز با اشاره به اینکه دین مبین اسلام سفارش‌های فراوانی در زمینه تغذیه کودک با شیر مادر دارد، گفت: برای نمونه در آیه ۲۳۳ سوره بقره آمده است «مادران، فرزندان خود را ۲ سال تمام شیر دهند، این برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را کامل کند».
معصومه کمشی کمر در ادامه تصریح کرد: آیات دیگری در قرآن بر اهمیت شیر مادر و مقام او تاکید داشته است تا جایی که خداوند در آیه ۱۴ سوره لقمان مقام مادر را هم طراز خود قرار داده و آورده است شکرگزار من که خالق تو هستم و شکرگزار مادرت که تو را شیر داده است باش.
وی افزود: تغذیه با شیر مادر بر آینده و سرنوشت کودک تأثیر مستقیم دارد.
کمشی کمر اضافه کرد: سلامت جسمی و روحی کودک تحت تاثیر شیردهی مادران قرار دارد و پیامبر گرامی اسلام در باره شیر مادر می فرماید: لَیسَ لِلصَّبِی لَبَنٌ خَیرٌ مِنْ لَبَنِ اُمِّهِ؛ هیچ شیری برای کودک، بهتر از شیر مادرش نیست».
۹۸۹۱/۷۴۰۸